Vef-veður í Danmörku

Í vor hóf Danska Veðurstofan, DMI tilraunir með útsendingar á einhverskonar "sjónvarpsveðri" á vef sínum.  Það er gert þannig að veðurfræðingur á vakt stendur við spákort og útskýrir veðurspána fyrir Danmörku á ekki ósvipaðan hátt og gert er í sjónvarpi, nema að einfaldleikinn er meiri og ekki lagt upp úr útliti, klæðaburði (eða leikrænum tilburðum) veðurfræðingsins. 

Þetta litla myndband er tekið upp í húsakynnum DMI í Lyngby og sett á vefinn tvisvar á dag, kvölds og morgna.  Í frétt á síðu DMI er sagt frá því að um 10.000 manns á dag hafi kynnt sér veðurspánna á þennan hátt dag hvern í ágústmánuði, en notkunin  minnkað aftur eftir að almennum sumarleyfum lauk.  

Fyrir áhugasama er slóðin þessi:http://www.dmi.dk/dmi/index/danmark/webtv.htm

Ég held að einmitt myndræn framsetning sem þessi með almennum útskýringum veðurfræðings henti mörgum og væri góður kostur einnig hér á landi. 

Í Eyjahafi

Þessa dagana er ég staddur suður við Miðjarðarhaf, nánar tiltekið á grísku eyjunni Kos. Þó hún tilheyri Grikklandi horfir maður yfir til Tyrklands í hvert skipti sem litið er til norðurs og austurs.

Daginn sem ég kom var alskýjaður himinn og dálitlar rigningarskúrir fékk ég þær upplýsingar að það væri fyrsta úrkoman í marga mánuði eða frá því einhvern tímann í vor.  Jörðin laug heldur ekki, grá og skorpinn og allur gróður mjög kyrkingslegur.

Í yfirliti yfir veðurfar eyjunnar fyrir októbermánuð segir að dagar með regni séu að jafnaði 5 talsins.  Á þeim sex dögum sem liðnir eru hef ég fengið þá alla !  Tvo þeirra hefur verið sannkallað slagveður, alskýjaður himinn og skýjafar eins og heima þegar skil fara yfir.  Allhvass vindur þetta 12-15 m/s svo gnauðar í.  Í dag gekk síðan á með sólbekkjum og plastborðum.  En hitinn er bærilegur með þessu enda sjórinn hér í kring vel volgur eftir heitt sumarið. Suma dagana hefur sólin náð að skína fyrri partinn, en síðdegis brostið á með þrumuveðri.

Ég tók eftir því í gærmorgun að með rigningunni barst brún drulla sem sjá mátti á bílum um leið og þornaði.  Þetta var ekki ósvipað og eftir öskufjúkið í vor í Reykjavík með rigningu sem þá jafnframt gerði.  Miðað við vindáttina mátti ljóst vera að fínn sandur frá N-Afríku var þarna kominn.  Heimamenn sögðu þetta alvanalegt, en langt um verra væri að fá sandinn þurran yfir hafið smjúgandi inn um allt. 

Á morgun er spáð fínasta  veðri hér um slóðir, það styttir upp og léttir til um leið og hæðarhryggur teygir sig yfir Eyjahaf og V-Tyrkland, í stað þess lægðardrags í háloftunum sem orsakað hefur bæði úrkomumyndun og vindbelginginn sem verið hefur. 

Haustþing Veðurfræðifélagsins

Haustþing Veðurfræðifélagsins verður haldið í Orkugarði, Grensásvegi 9, á morgun  miðvikudag 20. október. Þingið er opið öllum er áhuga hafa á veðri og veðurfari. Að þessu sinni fjallar stór hluti þingsins um veður og eldgos.  Á þessum þingum Veðurfræðifélagsins eru stutt og áhugaverð erindi oftast nær með umræðum á eftir. Það eru ekki eingöngu veðurfræðingar sem tala, en efnið verður þó að vera veðurfræðilegs eðlis.  Vakin er athygli á því að Emil H. Valgeirsson ætlar að segja frá Veðurdagbók fyrir Reykjavík.  Emil er einn að þeim sem blogga um veður á mbl.is og veðrið er einmitt eitt af hans mörgu áhugamálum. 

Sjálfur verð ég fjarri góðu gamni að þessu sinni en sendi góðar kveðjur í Orkugarð

 

Dagskrá þingsins

• 13:00 Inngangur
• 13:05 Theodór F. Hervarsson: Eldgosavöktun: Hlutverk Veðurstofu Íslands
• 13:20 Ingibjörg Jónsdóttir: Fjarkönnun á eldgosum og tengdum fyrirbærum
• 13:35 Haraldur Ólafsson: Öskumælingar yfir Íslandi og SGN
• 13:50 Þórður Arason: Hvað veldur eldingum í eldgosum?
• 14:05 Almennar umræður og spurningar

14:20 Kaffihlé

• 14:50 Guðrún Nína Petersen: Með gosmökk á radarnum
• 15:05 Kristján Jónasson: Vindhraði og vindorka á Íslandi
• 15:20 Emil H. Valgeirsson: Veðurdagbók fyrir Reykjavík
• 15:35 Ólafur Rögnvaldsson: SARWeather
• 15:50 Kristján Jónasson: Ný langtímaspá fyrir öldina
• 16:05 Þingi slitið

Veðrabrigðin nú eru raunveruleg

Í dag 16. október reiknast meðalhitinn það sem af er mánaðarins vera í Reykjavík 9,6°C.  Sá hiti er í líkingu við júní þ.e. eins og sá mánuður var á árunum 1961-1990.  Síðustu árin hefur júní verið heldur mildari en þetta.  En engu að síður er þessi fyrri helmingur október með því allra hlýjasta sem sést hefur og á það reyndar við um hita um mest land allt.

Nú eru hins vegar veðrabrigði í nánd.  Rétt í þessu voru kuldaskil að koma inn yfir vestanvert landið.  Lægðarmiðja úr vestri berst yfir landið og í kjölsogi hennar berst kalt loft yfir landið úr norðri.  Það kólnar og frystir á landinu á mánudag.  Sérstaklega kólnar um landið norðaustan- og austanvert.  Þar kemur til með að snjóa, a.m.k. einhverja þessara daga, jafnvel á láglendi.

Um miðja vikuna verður hins vegar enn og aftur stutt í milt loft vesturundan. 

Til þess að mánuðurinn í Reykjavík verði í meðallagi þarf hitinn það sem eftir er að vera að jafnaði -1,7°C.  Slíkur kuldi er nánast útilokaður svo lengi á þessum árstíma.  Þó svo að kólni eða hausti með réttu um tíma er engu að síður líklegt að fyrri hluti október sé það drjúgur að hann hafi mikið að segja þegar uppgjör mánaðarins fer fram á endanum. 

Meðfylgjandi spákort Veðurstofunnar er fyrir næsta fimmtudag.  Með nokkrum ólíkindum telst ef 13 stiga frost verður á Akureyri á sama tíma og +5°C er í Reykjavík.  Einnig um frostmark á Raufarhöfn á sama tíma.  Mögulega er óstöðugleiki að hrella spákerfið um leið og veðráttan fer kólnandi!

Eldingar á Snæfellsnesi

Í dag fór rafmagn af sums staðar á Snæfellsnesi.  Eldingaveður í morgun olli straumleysinu.  Eldingu laust niður í Ólafsvíkurlínu í Staðarsveitinni. Eldingar valda stundum rafmagnstruflunum, en þó alls ekki oft nú í seinni tíð.

Það háttaði svo til í veðrinu að fyrir vestan landið var lægðarmiðja og kjarni hennar var kaldur eins og það er kallað.  Skýjaband eða skúragarður í tengslum við lægðarmiðjuna kom úr vestri yfir Snæfellsnes og Mýrarnar á milli kl. 07 og 08 eða um það leyti  sem truflanir urðu. Niðursláttur eldinga mældust einhverra hluta vegna ekki í mælikerfi Veðurstofunnar. Allar aðstæður voru hins vegar til líklegra eldinga, enda verður þeirra oft vart í veðri sem þessu.

Skúragarðinn má sjá á meðfylgjandi tunglmynd frá Dundee.  Loftið er óstöðugt vegna kulda í háloftunum og þegar garðurinn kemur af hafi og SV-áttin þvingar loftið yfir Snæfellsnesfjallgarðinn eykur enn á óstöðugleikann þegar teygist á loftsúlunni við það hlaupa eldingar til jarðar til að jafna mun á hleðslu jarðar og hennar sem er ofantil í skýjunum.

Þó engar eldingar hafi komið fram á mælum veit ég til þess að vitni voru að því að einmitt eldingu laust niður í staurastæðu í Staðarsveitinni og stóð hún í björtu báli á eftir.  

Viðbót og leiðrétting 16. okt:  Orsök rafmagnsbilunarinnar var ekki elding, heldur hefur komið í ljós að línan losnaði úr festingu og slóst við tréstaurinn með miklum eldglæringum. Tímasetningin passaði hins vegar vel við skilin sem voru á leið yfir, en grunsamlegt var að eldingakerfið skyldi ekki nema neina virkni. 

10.10.10. - einn besti haustdagur í manna minnum

Milt var í lofti um land allt í dag og klárlega einn hlýjasti dagur sem núlifandi hafa upplifað í október.  Mér finnst kannski ekki rétt að tala í þessu sambandi um hitabylgju líkt og gert er á mbl.is þó svo að vissulega sé hlýtt miðað árstíma.  

Hér koma nokkrar tölur yfir hámarkshita dagsins:

17,0°C á Þingvöllum

16,8°C á Eyrarbakka

16,4°C í Ásbyrgi

16,2°C á Tálknafirði

Í öllum tilvikum er um mælingar sjálfvirkra mæla.  Á Eyrarbakka er líka kvikasilfursmælir og hef ég ekki upplýsingar enn hvað hann sýndi.  Áður hafði mælst hæstur hiti 15,0°C í október á Eyrarbakka, en þar hefur verið mælt nær samfellt frá 1923.

Á Þingvöllum er trúlega einnig um októbermet að ræða, en í Ásbyrgi og á Tálknafirði hefur aðeins verið mælt í örfá ár. Sé á línuriti fyrir Hveravelli að þar náði hitinn um 13°C í dag.  Í metatöflu Sigurðar Þórs, sem hér er vitnað til (og hún er rétt) segir að þar hafi hæst mælst 10 stig !

Ég var að gera að því skóna að met gæti fallið í Reykjavík (15,7°C, 1. okt 1958).  Hámarkshitamælirinn sýndi hins vegar 14,6°C í dag og litlu lægri hita í gær.   Ágætis tilraun, en bæði var það að aðeins vantaði upp á goluna af SA og A framan af degi og eins dró ský fyrir sólu um miðjan daginn. 

Síðan vekja þær athygli tvær mælingar Vegagerðarinnar uppi á fjöllum, annars vegar 17,4°C á Biskupshálsi á Möðrudalsöræfum og hins vegar 17,2°C á Gemlufallsheiði.  Í báðum tilvikum var nánast logn þegar hitinn varð hvað hæstur og sóli skein.  Ég hef svo sem enga ástæðu til að ætla annað en að þessar mælingar séu réttar og við verðum að hafa hugfast að í hæð var sérlega hlýtt og loftmassahitinn um 8-10°C í um 1.500 metra hæð.  Það er með miklum ólíkindum að slíkt skuli gerast þetta seint eða að loknu sumri.  

Suðurlandsvegurinn í morgunsárið

Þau eru tvö öflin sem takast á í hitanum þennan morguninn.  Sá sem ekur Suðurlandsveg á milli Hveragerðis og Hellu og býr við það að hafa mæli í bíl sínum sér miklar sveiflur.  Þannig voru nú við sólarupprás kl. 8 hiti um 11°C undir Ingólfsfjalli á meðan mælir við Þjórsárbrú sýndi 2°C.

Annars vegar er það þetta sérlega milda loft sem er yfir okkur og á móti verkar sterk útgeislun yfirborðs í náttmyrkrinu.  Þar sem blæs eins og undir Ingólfsfjalli (um 9 m/s) hefur milda loftið yfirhöndina, en þar sem vindur er hægur kólnar yfirborðið, jafnvel niður undir frostmark um leið og sterkt hitahvarf myndast við jörðu.  Við Þjórsá bætist reyndar við að yfirborðssvalinn berst ofan úr sveitum og hálendisbrúninni þegar loft rennur undan hallanum líkt og Þjórsá sjálf. 

Ég heyrði í fréttum að varað hafi verið við hálkublettum í ofanverðum Borgarfirði enda mældist vægt frost bæði á Hvanneyri og Húsafelli.  

Veður fer enn hlýnandi um helgina

Fyrstu dagar þessa októbermánaðar eru með miklum ólíkindum sökum þess hve veðráttan hefur verið mild.  En það er ekkert lát á þessari tíð a.m.k. ekki næstu dagana og um helgina er spáð hálfgerðu sumarveðri á landinu.

Voldugt háþrýstisvæði verður þá fyrir austan land og beinir það í áttina til landsins sérlega hlýju lofti miðaða við árstíma.  Það þætti meira að segja hlýtt að sumarlagi.  Þó vindáttin sé SA-læg í grunninn er loftmassinn engu að síður þurr enda lægðirnar með sínum úrkomusvæðum víðsfjarri.

Nú er sólargangur hins vegar styttur og í hægum vindinum kólnar næstu jörðu á nóttinni.  Engu að síður má gera ráð fyrir  því að yfir miðjan daginn nái hiti 12 til 14 stigum allvíða. Slíkur hiti heggur nærri hitametum mánaðarins, sérstaklega suðvestan- og vestanlands.  Í Reykjavík hefur hitinn í október hæstur mælst 15,7°C (1.okt 1958) og í Stykkishólmi 16,0°C (9. og 12.okt 1946).  

Eftir að hafa skoðað með hvaða hætti þessum hæstu hitagildum hefur borið að tel ég á þessari stundu yfir helmings líkur á því að hiti á laugardag og kannski frekar á sunnudag nái þessum gildum og að ný októberhitamet verði sleginn.  Meðfylgjandi spákort GFS af wetterzentrale.de gildir fyrir nk. sunnudag kl. 12.  Það sýnir stöðu mála í 850hPa fletinum.  Hiti um 10°C í yfir 1.500m hæð.  Það er svona svipað og sjá má suður við Sikiley þennan sama dag.

Á Norður- og Austurlandi er þessum málum öðruvísi háttað.  Þar hefur hiti nokkrum sinnum mælst hærri en 20°C og hitametið er 23,5°C á Dalatanga frá 1. okt 1973.  Aðdragandinn er ævinlega sá að þetta gerist með hvassri SV-átt þar sem fleygur af mjög hlýju lofti fer hratt yfir landið og staldrar þannig ekki við í nema skamma stund í hvert sinn. Oft er þá stórrigning sunnan heiða, en það þarf þó ekki alltaf að vera svo.   

Úrhelli og há sjávarstaða við Noregsstrendur

Íbúar í Vestur- og Suðvestur-Noregi fá yfir sig þessa stundina dágóðan skammt af regni. Varað hefur verið við úrhellinu sem er vegna hægfara kuldaskila sem nálgast utan af hafi.  Þannig er suður af Stavanger gert ráð firr um 80 mm úrkomu og þar talað um að svo mikillar úrkomu megi vænta á 5 ára fresti.

En það er ekki aðeins regnið sem fylgst er með heldur er hásjávað.  Því er spáð að vegna áhlaðanda af hafi, megi gera ráð fyrir um 0,4 til 0,5 m hærri sjávarstöðu en flóðatöflur segja til um í kvöld á eyjum og í sjávarbyggðum.  Loftþrýstingur er þó ekkert lágur ef út í það er farið.  Norðmönnum er í fersku minni þegar gömlu verslunarhúsin í Bergen urðu umflotin fyrir þremur árum og eru því mjög á varðbergi eins og gefur að skilja.  Það rignir oft mikið á þessum slóðum á haustin líkt og hér á landi (einkum S og SA-lands) í október og nóvember.

Á veðurratsjám má sjá hvernig úrkoman dreifðist og hver ákefð hennar var kl. 15:15 á ísl. tíma.  Kvarði Norsku Veðurstofunnar er þarna huglægur og engin er tengingin við raunveruleg ákefð.  Slíkt er auðskyldara notandanum, en sjálfum finnst mér nokkuð vanta þegar viðmiðun er ekki töluleg. 

 

Horfur mánuðina okt-des

Ég hef viðað að mér þriggja mánaða spám frá Evrópsku reiknimiðstöðinni, ECMWF og IRI stofnuninni við Columbiaháskólann í New York.  Myndin er spákort frá IRI fyrir hitafrávik okt-des. 

Þó ég hafi meiri efasemdir um spár að þessu tagi að haustinu og vorinu heldur en yfir sumarmánuðina og að vestrinum hinsvegar, finnst mér samt rétt að gera spánna nú að umfjöllunarefni.  Það er vegna þess að þessir útreikningar úr sinni hvori áttinni gera ráð fyrir áþekkum meginlínum.

Helstu niðurstöðurnar eru þessar:

a.  Lægðagangur verði heldur minni en vant er austur um Atlantshafið, þ.m. hér við land. 

b.  Áframhaldandi háþrýstingur áberandi suður af Íslandi.

c.  Far lægða og úrkoma eftir því úr norðvestri inn yfir norður Skandinavíu.

d. Nokkuð greinilegt kuldafrávik í Vestur-Evrópu með kjarna yfir Frakklandi.

e. Eindregin líkindi á hlýindum við Vestur-Grænland.

Allir þessir þættir sem að ofan eru taldir einkenna veðurlag sem markast af neikvæðu útslagi Norðuratlantshafssveiflunar (NAO-).  (sjá hér góða yfirlitsgrein Trausta Jónssonar um NAO)

Túlkun þessara spágagna fyrir Ísland verður þá þessi:

Hlýrra en í meðallagi, sérstaklega um vestanvert landið.  Lægðagangur í minna lagi og loftþrýstingur að hærri en að jafnaði líkt og verið hefur mest allt yfirstandandi ár.  Úrkomu er þrátt fyrir þetta spáð nærri meðallagi, helst sunnan- vestanlands að hún verði undir þvi sem vænta má þessa mánuðina.  Minna um A-lægar vindáttir, en meira af vindi á milli S og N.  Kaflaskipt veðurlag er oft fylgifiskur þessa, þ.e. ýmist hlýindi með S og SV-áttum eða kuldi með N- eða NV-átt.