Óvenju hár loftþrýstingur í vetur

Í yfirliti Veðurstofunnar fyrir nýliðinn vetur er bent á þá staðreynd að loftþrýstingur þessa mánaða (des-mars) hafi ekki verið hærri frá því veturinn 1968-1969. Meðalloftþrýstingurinn í Reykjavík reyndist hafa verið 8,4 hPa yfir meðallagi og verður það að teljast nokkuð stórt frávik.  Eins og frá er greint í yfirlitinu hefur meðalloftþrýstingur fyrir vetrarmánuðina aðeins fjórum sinnum verið hærri frá upphafi mælinga 1823 eða í 187 ár.  

Hár loftþrýstingur nú tengist afbrigðilegu tíðarfari á norðanverðu Atlantshafi og á í Evrópu í vetur.  Fyrirstöðuhæðir hafa skotið upp kollinum hér fyrir sunnan og suðvestan land öðru hvoru í vetur og þess á milli hefur Grænlandshæðin ráðið lögum og lofum.  Lægðagangur hér við land náði sér fyrir vikið lítt eða ekki á strik.  Þurrt hefur verið eftir því á landinu og fremur hægviðrasamt svona í heildina tekið.

Á línuriti fyrir daglegan loftþrýsting í Reykjavík frá 1. des til 31. mars má sjá þrjú lengri háþrýstiskeið, það mesta frá því skökku eftir jól og fram undir 10. janúar.  Fyrstu dagar desember einkenndust af lægðagangi og síðan aftur skammvinnt tímabil um miðjan janúar.  Dýpri lægðir hafa annars að mestu haldið sig víðsfjarri.

Fróðlegt verður að fylgjast með þróun loftþrýstingsins hér við land, en lengri háþrýstitímabil geta orsakað breytingar á stóru myndinni, hitafrávikum í sjónum, varmaflutningi hafsins o.s.frv.

 

 

 

Veðurratsjáin biluð í næstum viku

Veðurratsjá Veðurstofunnar sem staðsett er við Sandgerði er mikilvægt tæki í vöktun veðurs um landið suðvestanvert.  Hún hefur nú verið biluð frá því sl. fimmtudag, engar skýringar eru gefnar af hálfu Veðurstofunnar, né þess getið hvenær ætla megi að hún komist í lag. 

Sérlega bagalegt var ratsjárleysið í nótt, en élin og snjókoman komu mönnum fyrir vikið enn frekar í opna skjöldu.  Með því að skoða kort má greina að það snjóaði einhverntímann frá kl. 03 til kl. 06 í morgun. Veðursjáin er nokkurs konar vökult auga og með hjálp hennar má fylgja éljum nokkuð nákvæmlega eftir, staðsetja og tímasetja þegar þau koma utan af Faxaflóa.

Einnig er vont á þessum gostímum að veðursjáin skuli ekki virka, því mögulegur gosmökkur upp úr Eyjafjalljökli, nú eða í Kötlu á að kemur vel fram og hann má greina næsta auðveldlega með þessu þarfalega tæki. Jafnvel þó allt sé á kafi í skýjum og ekkert sér til fjalla frá byggð. 

Myndin er sú síðasta sem veðursjáin sendi að kvöldi fimmtudagsins sl. og hefur síðan þá verið "frosin" á síðu Veðurstofunnar.  

Viðbót kl 14. Veðurstofan hefur fjarlægt gömlu ratsjármyndina og tilkynnt um bilun og að viðgerð standi yfir.  Mér skilst að tækið sjálft sé í lagi, en vandkvæði með að komu gögnum frá henni. 

Kuldakastinu að ljúka

Hálfsmánaðarkuldakasti er nú um það bil að ljúka.  Það tóka að kólna 25. og 26. mars eftir mjög vorlega tíð víða um land næstu vikur þar á undan.  Um sunnanvert landið stefndi í mjög hlýjan marsmánuð, en N-áttin og kuldinn síðustu vikuna dró meðaltalið mikið niður.  Engu að síður var mánuðurinn í góðu meðallagi hvað hitann varðar, síður þó norðan- og norðaustanlands.

Á morgun 7. apríl lítur út fyrir síðasta svala eða kalda daginn í bili og á fimmtudag tekur að hlýna með S- og SA-áttum.  Um helgina gæti hitinn hæglega gægst upp fyrir 10 stig um hér og þar um austanvert landið.  Svalara lofti er spáð í kjölfarið um skamma hríð, en aftur milt í næstu viku gangi veðurspárnar eftir. 

Vindáttir frá suðaustri til suðvesturs verða ríkjandi með vætu sunnan- og vestantil.  Nú bíð ég eftir því að klaka leysir í matjurtakassanum mínum, því gulrótarfræin eru klár.  Ekki eftir neinu að bíða þegar komið er fram í apríl ef góð uppskera á að fást. En sæmilegur friður verður þá að vera næstu daga  fyrir N-áttinni með sínum næturfrostum.   

Gosið á tveimur tunglmyndun

Um miðjan dag í gær var því sem næst heiðríkt á gosslóðum. Langt að í vestri sást aðeins einn bólstri út við sjónarrönd, en það var gufu/ösku bólstri yfir sjálfri eldstöðinni.

Á MODIS -mynd frá því gær, Páskadag kl. 13:50 mátti vel greina gosstöðvarnar.  Ekki fer þó mikið fyrir þeim, en á mynd í fullri upplausn (250 m) má sjá dökkan blett og öskugráma í snjónum umhverfis hann.  Heldur er þetta tilþrifaminna en öskudreif á jökli sem mátti greina norður á Bárðarbungu á sambærilegri mynd frá Grímsvatnagosinu 2004.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Svo er hér sama mynd, en hún sýnir yfirborðshitann.  Sjá má að efst á Mýrdalsjökul er frostið á bilinu 10 til 13 stig.  Einn punktur, rauður, kemur fram þar sem gosið er.  Litaskalinn fyrir yfirborðshita er að sjálfsögðu sprengdur í puntinum.  Umhverfis hann má síðan með góðum vilja (tvísmellið og stækkið)  greina annan lit sem gefur afmarkaðan reykjarbólstra til kynna.  Skýjasnúður var yfir norðanverðu landinu og skýrir skemmtilegt mynstrið í litbrigðunum þar. 

Fimmvörðuháls -veðurspá í dag laugardag og á morgun Páskadag

Fimmvörðuháls í um 1.000 metra hæð

Laugardagurinn 3. apríl:

Almennt séð er heldur að lægja að slóðum gossins.  Enn skýjað, en rofar til hægt og bítandi í dag.

Kl.18:  NV 8 m/s, en 10-13 m/s á Mýrdalsjökli og þar fjúk og renningur. Hiti: -8°C

Skýlla í þessari vindátt í Básum og á gönguleiðinni upp á Morinsheiði.  

Páskadagur, 4. apríl:

Kl. 12: Kominn hægur vindur, 2-4 m/s og bjart veður með góðu skyggni.  Hiti -7°C.

Veður versnar nokkuð ört eftir kl. 18 til 20 með vaxandi A-átt og jafnframt þykknar upp úr suðri. 

Gert kl. 10:30

ESv

_______________________________

Hraunfossinn í Hrunagili 1. apríl. Mynd Steinunnar Jakobsdóttur á Veðurstofunni.

Páskahretið í ár

Allt tal um páskahret þykir mér oftast vera heldur klisjukennt, enda páskarnir á fleygiferð um almanakið á milli ára.

Hinsvegar má segja að norðanlands geysi nú hríðarbylur sem allt eins má kalla páskahret.  Lægðarbóla nálgast mitt Norðurland á morgun úr norð-norð-austri.  Með henni fylgir dimm hríð og allhvass vindur af NV.  Víða takmarkað skyggni og líklega spillist færðin staðbundið til morguns. Fyrir miðjan daginn rofar mikið til, en áfram verður allt að því hvass vindur og skafrenningur. 

Spákortið til hægri af Brunni VÍ sýnir stöðuna ágætlega kl. 06 í fyrramálið, bæði staðsetningu lægðarinnar sem og úrkomuvæðið yfir miðju norðanverðu landinu.  Í það minnsta engin vorveðrátta á landinu sama hvernig á það er litið. 

Stór haglkornin suðvestanlands í dag

Utan af Faxaflóa með NV og V-átt komu nokkuð grimmúðleg él eftir hádegi í dag á Höfuðborgarsvæðinu.  Komu þau hálfpartinn aftan að mönnum eftir skraufþurrt loftið undanfarna daga.  Nokkuð var um hálkuóhöpp og jafnvel bílveldur eins og greint var frá hér.

Haglið sem fylgdi því éli sem hvað ákafast var laust fyrir kl. 15 þótti mér einmitt sérstaklega stórt í sniðum.  Náði ég mynd af nokkrum kúlunum ásamt þekktu viðmiði, sjálfum eldspýtnastokknum.  Eins og sjá má voru haglkornin allt að 5 til 7 mm í þvermál.  Snæhagl (e.soft hail) kallast þessi gerð hagls til aðgreiningar frá íshagli. Kúlur snæhaglsins eru léttar í sér miðað við íshaglið og sjaldnast hnöttóttar, jafnvel stundum með hvössum brúnum ef út í það er farið.

Eins og áður er greint komu él þessi úr norðvestri, ekki úr suðvestri eins og oftast er með éljaveðrið. Loftmassinn nú var kaldur og óstöðugur.  Oftast kemur loft eins og þetta suður yfir heiðar og blæs þá af landi.  Engin él í þeim tilvikum.  Nú hins vegar sýnist mér að kalda loftið hafi með NV-átt borist yfir Snæfellsnes og tekið í sig raka á Faxaflóa.  Straumurinn yfir Snæfellsnesið hefur síðan virkað sem hvati á uppstreymið (eykur á hringhreyfingu) og myndun bólstraskýjanna sem haglið kom úr.

Það var bagalegt að veðurratsjá Veðurstofunnar skyldi hafa bilað, en engar myndir var að hafa þaðan frá því í gærkvöldi.  Veðurratsjáin er gagnlegt tól einmitt þegar él nálgast suðvestanvert landið og sú staðreynd að ratsjármyndirnar voru ekki aðgengilegar gerði það að verkum að þessi skyndilega veðurbreyting kom mönnum enn frekar í opna skjöldu en annars hefði verið.   

Tunglmyndin er frá því kl. 13:45 í dag (af vedur.is).  Éljagarðurinn við innanverðan Faxaflóann er greinilegur og stutt í það að hann nái til lands.

Fimmvörðuháls -veðurspá í dag föstudag og á morgun laugardag

Fimmvörðuháls í um 1.000 metra hæð

Föstudagurinn 2. apríl:

Kl.12:  NV 10-12 m/s. Léttskýjað og frost um 13 stig. 

Lægir mikið eftir miðjað daginn, en fer að blása aftur í kvöld, sérstaklega upp á hájökli Mýrdalsjökuls (á jeppaslóðinni) og eins niður Skógaheiðina.  

Kl.21:  NV eða V 12-15 m/s. Léttskýjað og frost um 12 stig. 

Laugardagurinn 3. apríl:

Hvessir á svæðinu í nótt og fyrramálið.

Kl.12:  NV 15-18 m/s.  Skýjað með köflum og él á stangli. Hiti: -9°C

Í þessari vindátt er oftast heldur skýlla í Þórsmörkinni. Dregur úr vindinum þegar líður á daginn.

Gert kl. 09:15

ESv

_______________________________

Hraunfossinn í Hrunagili séður gegnum hitainnrauða myndavél Íslenskra orkurannsókna.

Sérlega þurrt í lofti

Það N-loft sem nú leikur um landið verður að teljast sérlega þurrt, sérstaklega er lágur raki sunnantil á landinu ef horft er til rakastigs þess.  Þannig var rakastigið ekki nema 34% í Reykjavík nú kl. 16.  Í gærdag var svipað uppi á teningnum.  Rakastigið verður heldur hærra yfir nóttina, þar sem rakastigið er hlutfallstala rakans og hitans í lofti.

Daggarmark loftsins hverju sinni gefur í skyn hversu kæla þarf loftið til þess að rakamettun verði.  Í Reykjavík var hitinn þannig +0,5°C en daggarmarkið -13°C.  Á Eyrarbakka voru andstæðurnar enn skarpari,  daggarmarkið þar -17°C og rakastigið ekki nema 25% kl. 15.  

Rakastigið getur stöku sinnum farið undir 30%, en venjulega liggur það á milli 60 og 90%. Þurrt loft verður helst í veðri eins og er nú, þ.e. þegar heimskautaloft með mjög norðlægan uppruna  streymir yfir okkur síðla vetrar eða að vorlagi.  Hlutþrýstingur raka er við þessar aðstæður um 2 hPa, en þessi stærð sem einnig er kölluð eimþrýstingur loftsins segir hver þáttur rakans er í þeim rúmlega 1000 hPa þrýstingi sem hér eru að jafnaði.  Á venjulegum sumardegi er eimþrýstingurinn um 10 til 13 hPa og á því má sjá að rakainnihald loftsins nú er 5 til 6 sinnum minna en að sumrinu.

Fyrir allmörgum árum var gerð rannsókn á rakastigi í híbýlum manna á vegum Rannsóknarstofnunar Byggingariðnaðarins. Í stuttu máli voru niðurstöður þær að meðalhitastig innilofts er 21°C og meðalhlutfallsraki innilofts 33%.  Í dag eru aðstæður þær að loftið úti er álíka rakt og inniloft er á meðaldegi.  Ef útiloftið er tekið inn og það hitað upp í 21°C sjáum við í hendi okkar hvað rakastigið verður lágt.  Þó ég styðjist ekki við neinar mælingar í dag má ganga frá því sem vísu að rakastigið er víða þó nokkuð undir 20% inni í húsum fólks á höfuðborgasvæðinu.  Svo lágur raki veldur óþægindum hjá fólki, m.a. ofþornun í augum, og slímhúð svo nokkuð sé nefnt.  Sjálfur finn ég greinilega fyrir þessum einkennum og tengi við veðurlag eins og nú er, kalt loft í mars eða apríl með sterku sólskini. 

Fimmvörðuháls -veðurspá í dag miðvikudag og á skírdag

Fimmvörðuháls í um 1.000 metra hæð

Miðvikudagur 31. mars:

Kl.12:  NNA um 5-7 m/s.  Heiðríkt og tært loft. Enn er fremur kalt eða frost um 11-12 stig. 

Kl.21:  Hægur vindur af NA eða 3-5 m/s.  Enn vel bjart þó lágský verði með suðurströndinni. Hiti um -11°C

Fimmtudagur (skírdagur) 1. apríl:

Kl.12:  A-gola eða allt að því hægviðri og léttskýjað. Ekkert lát á kuldanum og frost um 12-13 stig.  Á Morinsheiði í um 700-800 metra hæð má gera ráð svipuðu frosti og reyndar einnig niðri í Þórsmörk í þetta hægum vindi. 

Kl.21:Svipað veður, en þó örlar á meiri golu af NA eða um 5 m/s og um leið minnkar frostið aðeins.

Gert kl. 10:00

ESv

_______________________________

Þvívíddakortið er fengið af vef Jarðvísindastofnunar og er unnið af Eyjólfi Magnússyni.