Óveður við A-Grænland - kajakræðara saknað

Frá því er greint að 14 kajakræðara sé saknað við austurströnd Grænlands.  Sagt er að þeir hafi hreppt mikið óveður á mánudag.  Með því að fletta í dönskum vefmiðlum fást þær upplýsingar að þeir sem saknað er hafi verið í Rauða firði, en svo nefnist einn hinn þröngu og ægifögru fjarða sem ganga inn úr hinum mikla Scoresby-firði.  Á kortinu er hann merktur inn og sjá má að minnsta kosti einn jökull kelfir þarna í sjó fram.

Á fallegum sumardögum er þarna alger kyrrð eins og vænta má og umhverfið gríðarlega stórbrotið með um 3.000 metra hátt jökulhvel Grænlands á aðra hönd og sólbakað klappirnar á hina. 

Ekkert var það á veðurkortunum að sjá sem benti til óveðurs á svæðinu.  Nokkur suðvestanstrengur var úti á Grænlandssundi úti fyrir Scoresbysundi, en ekki annað að  sjá en sæmilegt skjól væri að hafa inni á þessum þröngum fjörðum.

En það sem gerðist í veðrinu þarna og gerir það að verkum að 14 manns er nú saknað er að öllum líkindum hinn skæði fallvindur sem upp á grænlensku kallast piteraq.  Þá hvolfist kalt loft ofan af jökli niður snarbrattar hlíðarnar og staðbundið getur vindur náð mjög miklum styrk.  Fallvindar sem þessir eru vel þekktir meðfram allri austurströnd Grænlands, aðallega að vetrinum en vægari gerðin þekkist einnig að sumarlagi.

En voru dæmigerð skilyrði fyrir piteraq-vind á þessum slóðum á mánudag ?  Það er ekki auðvelt að sjá það svona við fyrstu sýn, en síðustu daga hefur greinilega verið að kólna í lofti á þessum slóðum og frost verið í hæð jökulsins eftir hlýindi dagana og vikurnar þar á undan.  Háþrýstingur og bjartviðri einnig sem reyndar er reglan á þessum slóðum.  Talað er um til viðbótar þessu að vestanvindur sé í háloftunum, gjarnan skil á leið austur yfir jökulinn sem sé hvati til þess að koma loftinu á hájöklinum á hreyfingu, þannig að það skóflist niður hlíðarnar að austanverðu.  Margt bendir einmitt til þess að sú hafi verið raunin á sunnudag og aðfararnótt mánudagsins, ákveðin vestanátt í hæð og hlýrra loft þrýsti á vestan að.  Kalda loftið yfir jöklinum er því þvingað fram af brúnum þar sem það fellur niður líkt og ósýnilegur foss alveg niður í sjó, m.a. í hinum þrönga Rauða firði.  En vel að merkja að þetta fyrirbæri, pieteraq er oftast mjög staðbundið. 

Vonandi koma ræðararnir fram heilir á húfi, en langt er í næstu björgunarsveitir og yfirflug hefur lítinn árangur borið. 

Fyrir nokkru fjallaði ég um þetta veðurfyrirbæri á Grænlandi hér. 

Ljósmyndin er fengin af vef Politiken.  Hún tengist ekki slysinu og höfundur hennar er Rasmus Bech.

Athugasemdir

[Trausti Jónsson (IP-tala skráð) 11.8.2010 kl. 11:02]

Kl. 19 á mánudagskvöldið þ.9 mældist 10-mínútna vindur á sjálfvirku veðurstöðinni í Scoresbysundi 18 m/s af norðaustri (40°). Hiti var 10,5 stig. Klukkustund áður (kl.17) var vindur þar af vestnorðvestri og aðeins 4 m/s. Kl. 17 var norðaustanátt 10 m/s. Norðaustanátt var síðan allt kvöldið.

Trausti J

[Einar Sveinbjörnsson, 11.8.2010 kl. 11:15]

Það er rétt hjá Trausta að lægðardrag var á leið til austurs á mánudag yfir Grænland og í kjölfar þess blés um hríð af norðaustri í Scoresbysundi.  Stöðin er utarlega í firðinum og en ræðararnir voru mun innar ef takmarkaðar upplýsingar eru réttar.  Í raun viðurkenna menn nú að lítið sé vitað um ferðir þessa fólks annað en það tók kajaka á leigu í bænum Illoqqortormiut og huggðist róa  á eigin vegum um firðina.

ESv

[Haraldur Örn (IP-tala skráð) 11.8.2010 kl. 11:34]

Þetta er áhugaverð kenningu um hvað gerðist þarna. Ég hef lent í piteraq stormi á austurströnd Grænlands við upphaf göngu yfir Grænlandsjökul 1993. Þetta er það mesti vindur sem ég hef nokkru sinni lent í og er erfitt að gera sér grein fyrir vindhraðanum, en ég myndi giska á að þetta haf verið vel yfir 50 m/s. Þetta er semsagt lífshættulegt fárviðri. Ári síðar urðu tveir menn úti á sama stað í piteraq stormi.  Á Ammassalik svæðinu er þessi vindur fyrst og fremst bundinn við seinnipart vetrar en getur komið á öðrum árstímum. Ég held að það sé rétt hjá þér að þessi vindur sé nokkuð staðbundinn. Hann nær væntanlega mestum styrk næst jöklinum en minnki hratt þegar fjær honum dregur.

[Jón Arvid Tynes, 11.8.2010 kl. 12:32]

Sæll Einar.

Ég þekki vel þetta veðurfyrirbrigði frá því að ég bjó í Tasilaq. Þar brustu á piteraq öðru hverju, mis öflugir. Mér minnir að alltaf hafi komið viðvaranir og m.a. var blikkljós á háu mastri sett í gang til viðvörunar.

Frægastur piteraq er sá sem skall á um miðja síðustu öld, þegar mörg hús í bænum fuku. Ég heyrði að þar hefði mælst mesti vindur sem mældur hefur verið.   

[jón eggert (IP-tala skráð) 11.8.2010 kl. 12:59]

Vitiði til þess að piteraq myndist á ströndinni hinum megin við Ammasalik. á ströndinni sem snýr að kanada?

[Þorkell Guðbrands (IP-tala skráð) 11.8.2010 kl. 14:02]

Ekki ætla ég að þykjast vita neitt um veðurfar á Grænlandi. Hitt er aftur annað mál að fólk, sem hefur farið í kajaktúra um firði vesturstrandarinnar hefur sagt mér að eitt af því sem þurfi sérstaklega að varast fyrir kajak-ræðara sé þegar stórir ísjakar "missa jafnvægið" og snúa sér við. Þá gengur víst mikið á. En manni skilst á síðustu fréttum að þetta kjak-fólk sé fundið og virðist vera heilt á húfi. Góðar fréttir það, nóg er víst af hinu.

[Sigurður Þór Guðjónsson, 11.8.2010 kl. 18:48]

Mennirnir eru fundnir heilir á húfi og ættu þar með að geta lýst veðrinu. Var þetta eftir allt saman kannski bara ómerkileg fjósgola?