Af mjög svo þurru lofti yfir landinu sunnanverðu

Loftið sem hefur leikið um okkur síðustu tvo sólarhringana sunnan- og suðvestanlands er ekki aðeins "óhreint" af öskufjúki heldur líka  sérlega þurrt.  Tók eftir því í gærdag að þá voru sumar veðurstöðvar að mæla allt niður í 20% raka. Sé að Trausti Jónsson er líka að velta þessu fyrir sér og ágætt að skoða líka hans umfjöllun.

Rakastigið er kannski ekki heppilegur mælikvarði þar sem það sveiflast svo mjög með dægursveiflu hitans.  Eiginlegt rakainnihald loftsins er hins vegar hægt að reikna út frá hitanum og rakastiginu, nú eða út frá daggarmarki loftsins og hita.  Hér er t.a.m. ágætis reiknivél til þessara hluta.  Hún biður líka um loftþrýsting en hann sveiflar örlítið til rakagildum öðrum er rakastiginu.

Tökum dæmi frá Þingvöllum af vef Veðurstofunnar, en lengst af í gær var daggarmark loftsins um -10°C (blái ferillinn) og um tíma reyndar -12°C.  Þarna skiptir hiti ekki máli heldur segir daggarmarkið til um raunverulegan raka.  Í gær þegar hvað þurrast var reyndist rakainnihaldið því um 1,3 grömm á kg lofts. Það er óskaplegar lítill raki verður að segjast.  Til samanburðar skulum við horfa á hinn enda línuritsins frá Þingvöllum, þ.e. 5. september þegar daggarmarkið var um +8°C.  Það er dæmigert sumargildi og samsvarar um 6,7 grömmum vatnsgufu á hvert kg. lofts. 

Í gær var rakainnhaldið því ekki nema 1/5 þess sem það var fyrir tæpri viku.  Í þessu sambandi er áhugavert að kanna hvaðan þetta mjög svo þurra loft er upprunið og enn og aftur er stuðst við reiknitól HYSPLIT.  Við sjáum ferilinn yfir stað nærri Þingvöllum og reiknað er 72 klst aftur í tímann.  Loftið er upprunið hér langt norður frá og þaðan komið ofan af Grænlandsjökli.  Þurrari loftmassa en þaðan eru vandfundir á þessum árstíma, en þekkt er hvernig skraufþurrt heimskautaloftið fær meiri útbreiðslu yfir háfíssvæðum á útmánuðum eða vorlagi og berst þannig til okkar, flestum til leiðinda. 

Neðri ferillinn sýnir rakastig loftsins og aftur verðum við að gæta að okkur með rakastigið.  Lesið er frá hægri til vinstri.  Fyrst í stað uppi á Grænlandsjökli er rakastigið sagt vera 90%.  Það fellur síðan hratt þegar loftið streymir niður af jöklinum vegna þess að það hlýnar við niðurstreymið. Rakastigið helst um 35-40% suður með strönd Grænlands og yfir hafið að norðurströnd landsins. Athugið að hæð loftpakkaans yfir sjávarmáli getur sveiflast. Rakastig hækkar síðan heldur við lyftinguna yfir hálendið (loftið kólnar) og endar hlémegin í 200 metra hæð í 32 %.

Í dag endurtók ég leikinn (ekki sýnt). Ívið meiri raki er í loftinu þó vissulega sé það mjög þurrt enn, en uppruninn er líka frekar af Íshafsvæðunum við Svalbarða, frekar en að vera þvingað með niðurstreymi ofan af Grænlandi (þó ekkert útilokað að þar hafi a.m.k. hluti þess verið áður !).

Viðbót:  Grautaði aðeins í gömlum tilvikum í leit að álíka þurru lofti þetta snemma haustsins.  Á Þingvöllum frá 1997 er ekkert tilvik með jafn þurrt loft og mældist nú (10. sept)  á mælakvarða daggarmarks.  Lægst var -12,2°C í gær, en finna má lægra -13,4 í daggarmarki 29. september 2004.  Ekkert kemst nærri því sem nú er svo snemma sem fyrir miðjan september.   sumrinu eða fyrstu vikuna í júni má finna á síðustu árum tilvik álíka þurru lofti.

Í Reykjavík má leita allt aftur til ársins 1949. Í 10. sept var lægsta daggarmark í athugun með sk. votum mæli -9,7°C.  Í safninu má finna örfá tilvik með hærri gildum, en þau eru greinilega rangfærð. Það er ekki fyrr en alveg undir blálok mánaðarins þegar tekið er að kólna að ráði norðurundan að álíka þurrviðri getur orðið vart. 

Sama hvernig á málið er litið að þá er þurra loftið nú afar óvenjulegt á þessum árstíma.

 

Athugasemdir

[Ómar Ragnarsson, 12.9.2011 kl. 00:15]

Þetta rímar vel við óvenjulegar aðstæður yfir Reykjanesskaganum síðdegis í dag þegar ekki sást þar skýhnoðri á lofti.

Þetta kom sér vel þegar ég fór til myndatöku og ákvað að gera það frekar nú, þrátt fyrir sandmistur, heldur en síðar, því að oft er það svo á góðviðrisdögum, að eftir hádegi myndast ský yfir miðjum skaganum vegna uppstreymis.