September 2011 - enginn meðalmánuður þegar betur er að gáð !

Nýliðinn septembermánuður var kaflaskiptur.  Fyrsta vikan eða svo einkenndist af góðviðri og sannkallaðri sumarveðráttu, sérstaklega sunnan- og suðvestanlands.  Síðan tóku við nokkrir dagar með NA- og N-átt og kólnandi veðri. Um miðjan mánuðinn aðgerðarlítið veður að mestu, en um og fyrir 20. hófst kafli sem einkenndist af talsverðum lægðagangi við landið, mest skammt fyrir sunnan land, en síðustu dagana voru lægðir einnig á ferli hér fyrir vestan landið.

Lengi vel stefndi í mjög þurran mánuð og úrkoma var mjög lítil sunnan- og vestanlands þar til um 20. sept. Eftir það rigndi talsvert mikið á landinu þannig að samanlögð úrkoma náði víða meðaltali mánaðarins.  Enn meira rigndi suðaustanlands og endaði mánuðurinn þar í tvöfalldri og hátt í þrefaldri meðalúrkomu. Meðfylgjandi mynd er úr Eyjafirði úr safni Jóns Inga Cæsarssonar frá 18. sept. þegar mikið sandmistur náði norður yfir heiðar.

Nánari tölfræði septemberveðursins má að vanda kynna sér í greinargóðu yfirliti Veðurstofunnar.  

Það sem mesta athygli mína þar vekur er sú staðreynd að ekki hefur mælst lægra meðalloftvægi á landinu í september en nú. Það var heilum 10 hPa og rúmlega það undir meðaltalinu eða um 994 hPa.  Sjálfur hafði ég engan veginn leitt hugann að þessum möguleika enda kannski haldinn þeirri firru að nú um stundir værum við stödd í einhverju ótilgreindu háþrýstiskeiði sem hófst fyrir tveimur til þremur árum.  En við skulum hafa það í huga að samfelldar loftvogarmælingar ná bráðum 200 ára sögu hér á landi.  Því eru þetta talsverð tíðindi. 

Síðustu 10 dagana eða svo einkenndust vissulega af haustlægðum og þar með lágum loftþrýstingi. Það er í sjálfu sér ekkert nýtt og heldur ekki til frásagnar.  En hvað var í gangi fyrri hluta mánaðarins ?  Stutta svarið er að það hafi í sjálfu sér ekki verið neitt óvenjulegt í gangi.  Hins vegar staldrar maður við þá staðreynd að a.m.k. í tvígang voru leifar af fellibyljum á ferðinni suður af landinu.   Fyrir vikið varð loftþrýstingur lægri en annars hefði orðið.  

Frávikakort loftþrýstingsins (frá bandarísku veðurfræðistofnunni) sem hér hefur verið reiknað fyrir september sýnir víðáttumikið svæði suður- og suðvestur af landinu með talsvert lægri þrýsting en í meðalári. Lægðabrautin var hér við landið og mestan part til austurs fyrir sunnan okkur. 

Norðuratlanshafsvísirinn (NAO) var jákvæður eins og lög gera ráð fyrir þegar loftþrýstingur er lágur, en alls ekki í takt við þetta lágt gildi loftþrýstingsins.  Vísirinn var t.a.m. mun lægri í september 2009. Eins sker líka í augu að samkvæmtsamantekt Veðurstofunnar var vindhraði á landinu alveg við meðaltalið en ekki umtalsvert meiri eins og þrýstifarið mundi við fyrstu sýn gefa til kynna !

Ef til vill og ég vil undirstrika þetta með ef til vill er þessi afbrigðilegi mánuður til marks um straumhvörf í veðráttunni. Að við séum að snúa úr tilteknu ríkjandi veðurlagi háþrýstings í það sem er einkennandi fyrir lágan loftþrýsting.  En kannski er þetta bara einstakur viðburður og tilviljanakennt frávik án nokkurs samhengis við annað í veðrinu ?  Hver veit ?