Helstu veðurminni ársins 2011

2011 var ár sem einkenndist af miklum sveiflum í veðurfari og einkar skýrum straumhvörfum í veðráttunni.  Hita- og úrkomulega séð var árið öfgafullt þó svo að meðaltölur ársins í heild séu fæstar í þá áttina.  Þá urðu mikil umskipti í loftþrýstingi frá fyrra ári 2010 þegar meðalloftþrýstingur var með allra hæsta móti sem um getur, en í september- desember 2011 hefur meðalloftþrýstingur hins vegar aldrei orðið jafnlágur í Reykjavík.  Meðalvindhraði var mikill, en þó engin tiltakanleg illviðri.  Þetta var enn eitt árið í syrpu sem spannar orðið á annan áratug sem hiti var ofan meðallags á landinu.

Hér fara á eftir eitthvað sem kalla má 10 eftirminnilegustu veðurminni ársins 2011 að mínu mati.

 

• Straumhvörf urðu í vetrarveðráttunni með þrettándahvellinum.  Slæmt N-kast og var brennum frestað, ófærð og samgöngutruflanir.  Tjón þó lítið þrátt fyrir allt.
• Veturinn var hlýr (eftir þrettándann) í janúar og febrúar.  Rigningarsamt á láglendi og almennt séð fremur snjólétt.
• Önnur straumhvörf urðu fyrstu dagana í mars og  varð þá  umhleypingasamt og víða með nokkrum snjó út mánuðinn.
•  Vorveðráttan var einkennileg svo ekki sé dýpra í árina tekið.   Apríl þótti óvenjuhlýr og sá hlýjasti austanlands frá upphafi mælinga eða um 4 gráðum yfir meðallagi.  Án efa athyglisverðasta veðurmet ársins.  Hæstur komst hitinn í 20,2°C á Skjaldþingsstöðum á Vopnafirði. (þ. 9. Apríl). Það er þó ekki hámarksmet fyrir mánuðinn. Ýmsir fjallvegir austanlands voru opnaðir fyrir páska og þótti með miklum ólíkindum, enda veðráttan á köflum sem á sumri væri.
•  Mjög úrkomusamt var suðvestanlands í apríl og aðeins einn þurr dagur í Reykjavík.  Aðeins einu sinni áður hefur mælst meiri úrkoma í Reykjavík.
•   Enn ein skörp hvörf í tíðinni urðu upp úr miðjum maí þegar gerði hálfgerða vetrarveðráttu um svipað leyti og Grímsvötn rumskuðu.  Snjóþyngsli voru tilfinnanleg og óvenjuleg svo seint í maí austan- og norðaustanlands. Sem dæmi um andstæðurnar má nefna að hitinn fór í 17°C á Vopnafirði 2. maí, en upp úr 20. var snjódýptin viðvarandi 10-20 sm.
•  Kuldinn hélst áfram í júní.  Sérlega kalt var norðaustanlands og þarf að fara marga áratugi aftur í tímann til að finna ámóta kaldan júnímánuð.  Sífelldar N-áttir og þá var líka sérlega þurrt um meginhluta landsins og háði það gróðurframvindu verulega.
•  Raunverulegt sumar hófst ekki fyrr en um mánaðarmótin júní/júlí þegar það urðu enn ein straumhvörfin í veðrinu.  Hagstæð sumarveðrátta eftir það og fremur hlýtt í það heila tekið.  Ekki sólríkara sumar í Reykjavík frá 1929.  Raunverulegar hitabylgjur létu þó á sér standa og hæsti hiti sumarsins á veðurathugunarstöð á landinu náði hvergi 25 stigum sem út af fyrir sig er athyglisvert.
•  Fremur hlýtt og úrkomusamt haust, en um 20. september skipti um tíðarfar úr sumri yfir í eindregnar haustrigningar,  allt þar til seint í nóvember og með litlum hléum.  Þetta reyndist úrkomusamasti október s.s. í Æðey, Hrauni á Skaga og Grímsstöðum á Fjöllum, en mælingar hafa verið gerðar í áratugi á þessum stöðum.
• Snjóþyngslin sunnanlands í desember komast í sögubækurnar, sérstaklega á Suðurnesjum og með suðurströndinni.  Ekki hefur mælst meiri snjódýpt í Reykjavík í desember, en þeir 33 sm sem mældust að morgni þ. 29.  Ekki heldur fleiri alhvítir dagar í Reykjavík og á Akureyri var alhvítt allan mánuðinn.  Slíkt er ekki einsdæmi en fremur fátítt.

 

Heimildir:  Fréttir af vef Veðurstofu Íslands, gagngrunnur Veðurstofunnar og bloggið mitt á; esv.blog.is.  (Í umfjöllun um þessi sömu mál í þættinum Samfélaginu í nærmynd á Rás 1 fyrr í dag (2. jan) gleymdist hjá mér að geta heimilda og biðst ég forláts á því. )

Athugasemdir

[Guðmundur G (IP-tala skráð) 2.1.2012 kl. 20:21]

Af hverju er alltaf verið að nota meira en 20 ára meðaltöl. Ég er ekki alveg að skilja þetta.

Getur þetta virkilega verið góður samanburður? Hvernig væri nú að fara upfæra þennan samanburð? Þetta er virkilega villandi, og segir svo lítið. Hvort er nú meira "relevant", miðað við veðrið í dag, þ.e. 1960 eða t.d. 2000.

Hvenær var byrjað að nota þetta meðaltal?

Með fyrirfram þökkum fyrir svör,

Guðmundur

[Hilmar Þór Hafsteinsson (IP-tala skráð) 3.1.2012 kl. 07:08]

Guðmundur G (IP-tala skráð) 2.1.2012 kl. 20:21: Það er eðlilega meira 'relevant' fyrir kolefniskardinála að nota 1960 en 2000 því annars yrðu Veðurstofumenn að viðurkenna að það er að kólna á Íslandi.

[Einar Sveinbjörnsson, 3.1.2012 kl. 08:21]

Sæll Guðmundur !

Samkvæmt viðmiðun Alþjóðaveðurstofunnar (WMO) skal miða við 30 ára meðaltöl.  Síðasta slíkt tímabil er 1961-1990 og næsta viðmiðunartímabil verður þá 1991-2020.  En það hittist þannig á að 30 ára tímabilið 1961-1990 var heil yfir fremur kalt hér á landi.  Eftir að tók að hlýna mér markvert frá um 1996-1998 hafa flestar hitatölur verið ofan þessa meðallags.  En vissulega hafa komið stakir mánuðir eins og nýliðinn desember sem eru marktækt undir hinu kalda meðaltali.   Heilu árin í hafa hins vegar um nokkurt skeið án undantekninga verið ofan meðallags. 

Reiknað hefur verið 10 ára meðaltal 2001-2010.  Það er m.a. birt í Almanaki Háskólans fyrir 2012.  Þá var ársmeðalhitinn í Reykjavík 5,5°C  í stað 4,3°C síðasta 30 ára tímabilið.  Á þessum tölum er verulegur munur.  Árið 2011 var því um 1,0°C ofan meðallags 1961-1990 í Reykjavík en 0,2°C undir 10 ára meðaltalinu 2001-2010.  Hér verður að fylgja stöðluðum viðmiðunum.  Á því byggist alþjóðleg samvinna á þessu sviði. 

Ekkert kemur þó í veg fyrir að til heimabrúks sé valið hvaða viðmiðunartímabil sem verða vill, en það breytir þó aldrei sjálfum mælingunum og túlkun þeirra. 

ESv

[Björn G. Jónasson (IP-tala skráð) 3.1.2012 kl. 11:59]

Einar, eru einhverjar vísbendingar að skipti hafi orðið í veðurkerfunum, þ.e. löng köld tímabil sem eru venju fremur í Finnlandi og norður Rússlandi, sé komin til að vera hér í staðinn, sbr. núverandi kuldakast sem varað hefur síðan upp úr 20. nóv. sem verður að teljast ansi langt, miðað við að Ísland er þekkt fyrir að vera með síbreytilegt veður.

Er eitthvað sem bendir til að við höfum fengið stabílt meginlandsloftslag hér á landi yfir vetrartímann?

[Guðmundur G (IP-tala skráð) 3.1.2012 kl. 13:03]

Takk fyrir Einar,

Mig grunaði þetta að hluta til. Hef fylgst eitthvað með veðrinu síðan maður komst til vits og ára, en ég man aldrei eftir neinu öðru meðaltali en þessu frá 1961-1990. Þegar það var notað t.d. 1995 þá sagði það kannski sína sögu. Núna í dag, þegar nýjust tölurnar eru orðnar meira en 2 áratuga gamlar, er mjög skrýtið að vísa í þetta meðaltal.

Síðan talar þú um að það "verður" að nota þetta út af alþjóðaveðurstofnuninni. Geta vísindamenn ekki notað þetta til "heimabrúks", en fyrir almenning hægt að nota "raunhæfara" meðatal, sem segir einhverja sögu.

T.d. árið 2020 þegar "nýtt meðaltal" verður tekið í notkun, þá "allt í einu" mun hitastigið "lækka" töluvert í þessum samanburði. Nema náttúrulega þá mun líklega vera vísað til þess af hverju hitastigið sé að "lækka". Þú skilur hvað ég er að fara.

Þetta er mjög villandi, og hefur mér fundist það lengi. Í sjálfu sér kemur það ekkert við þessa "global warming" umræðu. Þetta er bara villandi, punktur og basta.

kv. Guðmundur

[Magnús Óskar Ingvarsson, 3.1.2012 kl. 14:25]

Mér finnst þetta alveg hárrétt hjá Guðmundi. Miklu vitrænna væri að miða við hlaupandi 30 ára meðaltöl og væri bara sniðugt að gauka slíkri hugmynd að alþjóðaveðurstofnuninni eða hvað þetta apparat nú heitir. Það væri líka hægt að hafa slíka viðmiðun til heimabrúks en allir alþjóðasamstarfsútreikningar væru bara innan sviga og því alveg óviðkomandi.

[Áskell Örn Kárason (IP-tala skráð) 3.1.2012 kl. 17:38]

Miklir gáfumenn eruð þið félagar. Hvort veðurfar batnandi eða versnandi, hlýnar eða kólnar, fer nú bara eftir veðrinu en ekki hinum ýmsu "tímabilum". Það hlýtur hinsvegar að vera ákveðið vit í því að halda í viðmið sem lengi hafa verið notuð. Slíkt útilokar auðvitað ekki að menn "alternatíft" hafi líka annarskonar viðmið. (Akkuru endilega að mæla hitann kl. 12-15-18-21 o.sfrv. Gæti það verið fölsun?). Lífið verður bara skemmtilegra fyrir það. Og enn skemmtilegra er það þegar Hilmar Þór uppgötvar að viðmiðin eru sérlega upphugsuð af þeim varasömu kolefniskardinölum til að villa um fyrir almúganum. Megi sólin skína á skallann á ykkir öllum!

[Guðmundur G (IP-tala skráð) 4.1.2012 kl. 12:23]

Áskell,

Áskell,

Þetta var rosalegt. Særði ég þig eitthvað?

Held ég hafi sjaldan séð aumari skrif á netinu en þín, og er af nógu að taka. Þú hreinlega leggur þig fram við að gera lítið úr sjálfum þér!!

Einar,

Hvernig er það. Engin fleiri komment um af hverju þessi háttur er hafður á? Eða er aljþjóðaveðurstofan upphafið og endirinn í þessum efnum. Þú hlýtur að sjá að þetta getur verið mjög villandi?