Tíðin í vetur í tengslum við NAO vísinn

13.1.2012

Tíðin í vetur í tengslum við NAO vísinn

Þær eru ýmsar leiðirnar til að mæla og bera saman tíðina eða eigum við kannski frekar að tala um ótíðina í vetur. Ein er svokallaður NAO vísir sem margir þekkja til a.m.k. afspurn. Myndin hér til hliðar sem Morgunblaðið lét útbúa til skýringa í fyrravetur sýnir megindrætti þessarar merkilegu veðursveiflu og menn hafa þekkt lengi. Eitt helst einkenni hennar er að hitafar við V-Grænland og í N-Evrópu er í andstæðum fasa.

Jákvæður vísir NAO: Verður þegar lægðagangur er frá austri til vesturs yfir Atlandshafið og braut lægðanna nærri Íslandi eða hér skammt sunnan við land. Jafnframt er háþrýstisvæði staðsett vestur af Portúgal, nærri Azoreyjum. Yfir meginland Evrópu berst þá milt og úrkomusamt loft, en á sama tíma er kalt við á Vestur-Grænlandi.

Neikvæður vísir NAO: Þá er þrýstimunur á milli Íslands og Azoreyja minni, jafnvel hærri þrýstingur við Ísland. Lægðabrautin færist til suðurs inn yfir Miðjarðarhaf og N-Afríku. Milt verður við V-Grænland, en heimskautaloft streymir úr norðri og austri yfir Norður- og Vestur-Evrópu.

Ítarlega umfjöllun um flest það sem viðkemur eðli og einkennum NAO má sjá hér á fróðleikssíðu Veðurstofunnar.

Skemmst er frá því að segja að ríkt hefur jákvæður fasi (mæling) NAO samfellt frá því um miðjan nóvember. Meðaltölugildið var hærra í desember en sést hefur um árabil að vetrarlagi (+2,52). Og enn er það í hærri kantinum og alltaf jákvætt það sem af er janúar. Staða veðurkerfanna hafa líki einkennst mjög af efri hluta myndarinnar.

Þó erfiðara sé að heimfæra hitafarið upp á Norður-Atlandshafssveifluna hér á landi mitt á milli gagnstæðra pólanna, eru engu að síður aðrir veðurþættir sem greina sig skýrt. Þannig fylgja stormar og vindasöm tíð oftast jákvæðum NAO. Einnig eru úrkomusömustu og snjóþyngstu vetur á landsvísu gjarnan líka þeir sem mælast með hátt meðalgildi NAO. Kaldir vetur með hafísum og miklum N-áttum eru hins vegar fylgifiskar neikvæðra gilda, en þar eru reyndar líka þeir afbrigðilega hlýju. Skýrist af því að þegar vísir NAO er neikvæður eru háloftarastirnar frekar S- eða N-stæðar heldur en að koma úr vestri til austurs.

Ég hef undir höndum reiknuð mánaðargildi NAO frá 1950 (frá NOAA). Þau er "normalíseruð" eins og það er kallað á vondu máli. Á sumrin þegar lítið er um að vera eru útgildina því ekki jafn merkingarbær og yfir vetrarhelming ársins þegar mikill hitamunur norðurhjarans og heittempruðu svæða í suðri knýr veðurkerfin áfram.

Meðalgildi fyrir hafa stundum í desember til mars farið yfir +1,0 (NAO+), síðast árið 2000. Frá 1950 hefur meðalgildi þessara fjögurra vetrarmánaða verið stærra en +0,8 eftirtalda vetur.

1983 (+0.95)
1984 (+0.89)
1989 (+1.26)
1994 (+1.02)
1995 (+1.36)
2000 (+1.30)

Það er ekki tilviljun að þetta eru líka helstu snjóavetur síðustu áratuga hér á landi. Kannski síst 1994, ( fremur snjóþungt var samt norðanlands).

Á hinn bóginn höfum við veturinn í hitteðfyrra , 2010 með stórt neikvætt gildi; -1.26.

En hverjar eru þá horfurnar ? Með því að skoða spár fyrir stóru myndina hér við Atlantshafið er fátt sem bendir til breytinga. Í það minnsta er ekkert sem bendir til algerrar umpólunar úr jákvæðu í neikvætt gildi NAO vísisins. Langdræga bandaríska spáin gerir reyndar ráð fyrir því að gildið verði lægra eða jafnvel hlutlaust þegar fram í sækir á meðan sú evrópska heldur fullum dampi ef svo má segja í þessum efnum.

Flokkur: Vísindi og fræði | Facebook