Sinueldurinn í Borgarfirði sást vel úr gervitungli

MODIS-tunglin bandarísku eru m.a. stillt inn á  að fylgjast með eldum sem geysa á flestum tímum einhvers staðar á jörðinni.  Megintilgangurinn er sá að vakta gróður- og skógarelda á dreifbýlum svæðum.

Sinueldurinn í Andakílnum í Borgarfirði kom vel fram á mynd TERRA-tunglsins kl. 13:50 eins og hér má sjá.  Merkt er með rauðum punkti þar sem eldar loga og ekki nóg með það að tunglið nemur hitann frá jörðu heldur sést vel ofan á reykjarkófið þar sem það leggst til NA og NNA.

Ég fylgdist vel með þessu í Borgarfirði í gær og hafði gott útsýni yfir neðri hluta Borgarfjarðar.  Um hádegi óx reykurinn til mikilla muna, en hann steig nánast lóðrétt til himins upp í mörg hundruð metra hæð og myndaði reykjarkófið svepplaga ský sem dreifði úr sér hið efra. Á milli kl. 13 og 14 varð greinileg eðlisbreyting á reyknum þegar hann fór að berast í norðurátt frá mér séð.  um svipað leyti sýndu vindmælingar á Hvanneyri snúning vindsins þar sem gerði vestanstæða hafgolu um 2-3 m/s í stað hægviðris eða N-andvara sem verið hafði um morguninn. 

Þó V-vindur hefði verið í neðstu lögum var greinileg S eða SSV-átt ofar sem bar þennan háreista mökk til norðurs eins og áður segir.  Framan af var eins og reykurinn blandaðist að lang mestu leyti og þynntist út í talsverðri hæð ofan jarðar og fæstir urðu hans varir með beinum hætti á jörðu niðri. En fljótlega eftir að gerði hafgoluna féll mökkurinn til jarðar.  Það var þó ekki næst þeim stað sem logaði heldur mun ofar eða í Þverárhlíð, Norðurárdal og í Stafholtstungum.  Þar var reykurinn svo megn að dró svo úr skyggni að byrgði alfarið fyrir útsýni til Skarðsheiðar séð frá Bifröst og þar í grennd, en loftið hafði fyrr um morguninn verið sérlega tært. 

Það eru veðurfarslegar aðstæður sem ollu því að reykurinn féll saman.  Óstöðugleiki loftsins, þ.e. hitafall með hæð varð nægjanlega mikið til að fá fram svokallaða svælidreifingu reyksins, en fyrr um daginn meðan enn var kaldara næst jörðu voru skilirði til annars konar dreifingar reyksins þar sem þynning var að mestu ofan jarðar. Myndin hér er fengin úr skýringu Trausta Jónssonar á dreifingu gosmakkar, en svipað á við um reyk eins þann sem gerði í gær.  Þegar loft verður mjög óstöðugt undir hitahvörfum blandast reykur eða svælist niður til jarðar nokkuð frá upprunastaðnum og að þessu leytinu varð Norðurárdalurinn í um 15-20 km fjarðlægð einn vers fyrir barðinu á reykjarmenguninni.

Reykurinn reis lóðrétt upp undir hitahvörfin sem hafa verið í á að giska 800-1000 metra hæð og sunnangolan rétt undir þeim náði þrátt fyrir vestanáttina niðri að bera megnið af reyknum norður á bóginn. Rétt er þó að taka fram að í hálfotaathugun á Keflavíkurflugvelli kl. 12 voru ekki sjáanleg hitahvörf í þessari hæð, en engu að síður bendir öll atburðarrásin þó sterklega til þess að þau hafi verið til staðar í Borgarfirði

Eldarnirnir minnkuðu síðan þegar leið á daginn og þar með reykurinn, en þó lagði enn einhvern reyk upp um kvöldmatarleytið. 

Athugasemdir

[Þorsteinn Jóhannsson (IP-tala skráð) 22.4.2012 kl. 12:14]

 

Áhugaverður pistill. Það er mjög misjafnt milli ára hversu mikið er af sinueldum. Gæti trúað að það færi eftir tíðarfari. Stundum eru öll tún blaut í lok apríl og þá er lítið um sinubruna. Spái að næsta vika gæti orðið slæm ef það hangir þurrt áfram. Mín skoðun er að það þyrfti að herða reglur um sinubrua, jafnvel banna þá alveg, a.m.k. nálægt þettbýli. Dæmi um að allir íbúar í heilu sveitarfélagi búi við verulega skert loftgæði af því að einn aðili þarf að losna við sinu af túnum.

[Gunnar Heiðarsson, 22.4.2012 kl. 22:46]

Sinubruni er úrelt fyrirbæri. Auðvitað eru undartekningar á þessu, eins og öllu, en að megninu til er þetta tímaskekkja. Arfur fortíðar.

Sjálfur stundaði ég sinubruna af miklum krafti á fyrstu árum mínum sem bóndi, en hætti því fljótlega. Þetta þótti bráð nauðsynlegt á þeim tíma og enn eru sumir sem telja þetta til góða fyrir landið.

Því var haldið fram að askan hefði áburðargildi. Ekki veit ég um neinar rannsóknir því til staðfestingar. Því var haldið fram að gróður tæki fyrr við sér eftir sinubruna. Þetta er eins rangt og hugsast getur. Vissulega verður úthagi fyrr grænn, en það er ekki vegna þess að nálin komi fyrr upp, heldur vegna þess að hún sést betur. Gróður í sinulandi kemur ekki síður upp en á brenndu svæði, en hann sést ekki strax, hann er í vari fyrir sinunni. Gróðurnál sem er opin eftir sinubruna er hins vegar mun viðkvæmari fyrir vorhreti en sá gróður sem kemur upp í skjóli sinunar.

Ein og áður segir, þá stundaði ég þennan ósið á árum áður. Þá var markmiðið að brenna sem mest og vissulega taldi maður þá að þetta væri til bóta fyrir landið, enda kom grænn litur á það snemma vors. Allt sem er grænt er vænt. Á þurrum vorum var stundum heldur betur hægt að brenna, eldur stóð hátt upp og reykurinn eftir því. Ef vindur var nægur varð stundum svo mikill hiti að það brann ofanaf þúfum og enn taldi maður þetta bót fyrir landið. Það væri jú að sléttast og betra að komast yfir það.

Síðasta árið sem ég brenndi sinu komst ég illilega að því hversu hættulegt og rangt þetta er. Vetur og vor höfðu verið einstaklega þurr og einn góðan dag þegar vindur var nokkur, var farið að stað, að vanda. Nýlegur skurður lá um það land sem brenna átti. Mólög í skurðbakkanum voru orðin vel þurr og komst eldur í þau. Ég tók ekki eftir þessu í hamagangnum, ekki fyrr en daginn eftir. Þá kraumaði í mólögunum og glóðin kominn nokkuð inn í landið. Skemmst er frá að segja að glóðin lifði þarna í nokkrar vikur og þegar upp var staðið hafði glóðin brennt stórt svæði. Þrátt fyrir að vatni væri keyrt yfir svæðið í stórum stíl og allt væri gert sem hægt var, hélt glóðin áfram að vinna sig inn í landið. Það var komið að því að grípa til stórtækra vinnuvéla og grafa fyrir brunann, þegar hann loks gafst upp. Þetta er ekkert einsdæmi, þekki nokkur svipuð.

Sinubruna á að banna. Ef einhverra hluta vegna menn telja sig þurfa að brenna sinu eiga þeir að þurfa að rökstyðja það og ekki á að veyta leifi nema þau rök séu haldbær og þá einungis gegn góðum tryggingum. Fjölmörg dæmi eru um að menn hafa misst stjórn á þessu, eins og dæmið að ofan sýnir, auk þess sem menn hafa misst eld yfir á  jarðir annara.

Það eru engin rök sem mæla með sinubruna, en fjölmörg sem mæla gegn honum.

[Gunnar Heiðarsson, 22.4.2012 kl. 22:56]

Brennt land er ekki gott fyrir mófuglana. Hreiðurgerð þeirra verður erfiðari og skjólið minna. Þá er spurning hvort mófuglar séu farnir að gera sig til fyrr á vorin, samhliða hlýnandi veðri, hvort verið sé jafnvel að brenna þá á hreiðrum sínum.

Gróður verður einsleitari þar sem sina er brennd. Eftir að ég hætti að brenna landið mitt, fór að myndast nýr gróður þar og jafnvel að koma upp birki á stöðum sem ekki var vitað til að trjágróður hefði verið. Vissulega kom einnig gróður sem talinn er miður góður fyrir skeppnur, en flóran gjörbreyttist. Fjölbreytni er alltaf af hinu góða, jafnvel þó skepnur geti ekki nýtt sér allar þær nýju gróðurtegundir sem koma. 

[Þorkell Guðbrandsson (IP-tala skráð) 23.4.2012 kl. 05:26]

Athyglisvert sem Gunnar Hreiðarsson skýrir frá og staðfestir margt af því sem manni hefur sýnst í gegn um tíðina gerast við gróðurelda. Jarðvegsfræðingar hafa einnig lýst þeim niðurstöðum rannsókna, að gróðureldur skemmi örveruflóruna í efstu lögum jarðvegs til mikils skaða fyrir styrk gróðurþekjunnar. Á svæðum eins og í Stafholtstungum og víðar, þar sem kjarr og trjágróður fer ört vaxandi samhliða stóraukinni byggð frístundahúsa, sem oftast eru úr timbri, þarf að huga vel að möguleikanum á miklum gróðureldum og þeirri hættu, sem þeir skapast. Ég hef skrifað um það í Bændablaðið, að læra þurfi af reynslu annarra þjóða og skipuleggja ´kjarr- og skógarsvæði með það fyrir augum að a) gera greiðar aðkomuleiðir fyrir slökkvibúnað með því að hafa færar leiðir um slík svæði, b) reitaskipta þeim með það fyrir augum að hægt sé að takmarka útbreiðslu hugsanlegra gróðurelda og c) skrá í gagnagrunn nothæf vatnsból, sem nota má við slökkvistarf.

[Gunnar Th. Gunnarsson, 23.4.2012 kl. 10:38]

Þetta er allt meira og minna rangt hjá þér, Gunnar Heiðarsson. En auðvitað þarf að fara varlega og velja af kostgæfni þau lönd sem brenna á sinu. Í úthaga og á engjum þar sem sina er mikil, þá heftir sinan vöxt nýgræðings og mosi eykst. Mosaeyðing er mikilvæg fyrir bændur sem vilja nýta haga fyrir búfé.

"Augljóst er að við sviðninguna brennur sinan og mosinn og jarðvegurinn verður opnari og vaxtarrýmið meira fyrir nýjan gróður. Geta því skriðul grös og fræplöntur aukist og fjölgar þeim á kostnað mosans. Sinan og mosinn einangra svörðinn á óbrenndu landi, en við brunann opnast svörðurinn og ljós fær greiðan aðgang að vaxtarsprotanum. Þar fer klaki fyrr úr jörð á vorin en úr óbrenndu landi. Við brunann eru steinefni sinunnar leyst úr læðingi og verður jarðvegur því frjórri en áður. Er eftirtektarvert, að á brenndu landi er nýgræðingur dökkgrænn og auðugur af eggjahvítu"

Sjá http://saga.bondi.is/wpp/almhand.nsf/id/F4C9C20C7D656994002564B10054FC49

[Gunnar Th. Gunnarsson, 23.4.2012 kl. 10:59]

Mýraeldarnir árið 2006 höfðu almennt jákvæð áhrif á fugla, gróður og skordýralíf, nema á lyng og runnagróður.

Sjá http://mbl.is/greinasafn/grein/1130256/

[Guðmundur Benediktsson, 29.4.2012 kl. 21:51]

Ég held að ég taki meira mark á bóndanum en frjálshyggjusinnaða hægrimanninum!