Breytileiki tíðarfarsins - stærra samhengi apríl 2012

Veðurstofan sagði frá því í byrjun mánaðarins að apríl hefði sums staðar verið kaldari en mars, en vel að merkja að sá mánuður þó sérlega mildur af marsmánuðum að vera, þökk veri sérlegum hlýindum með hitametum í lok mars.

En það er víðar en hér á landi sem til meðalhiti apríl mánaðar í ár var lægri en í mars. Í Noregi var sú raunin á mjög mörgum veðurathugunarstöðvanna þar í landi. Eins sums staðar í Danmörku. Á Bretlandseyjum var nýliðinn apríl afbrigðilegur með öðrum hætti, ekki verið úrkomusamara í það heila tekið í þessum almanaksmánuði frá 1910. Við nánari eftirgrennslan og með hjálp tóls NOAA alríkisveðurstofunnar má reikna meðalkort fyrir hina og þessa þætti fyrir tímabili 1. til 30. apríl.

Sýni hér tvö kort. Annars vegar frávik meðalhita (2 metra hæð). Þar má sjá greinilegt kulda frávik suður með allri vestanverðri Evrópu suður til Spánar og Portúgals. Kalda frávikið nær inn á austanvert Ísland.

Hin myndin sýnir frávik í styrk sunnanþáttar vindsins í 850 hPa fletinum eða nærri 1.300 metra hæð. Neikvæð gildi þýða vitanlega N-átt. Sjá má að vindurinn hefur verið greinilegur af norðri yfir hafinu á milli Íslands og Skandinavíu með stefnu yfir Bretlandseyjar. Úrkoman þar og einkum í Englandi er rakin til kuldans og óstöðugleika með eilífum skúraleiðingum. En líka fylgir afbrigðilegri hringrás eins og þessari gangur lægða úr norðvestri með skilaúrkomu svo sem á Írlandi og í fjöllin í Wales þar sem rigndi sérlega mikið. Þetta votviðri kemur í kjölfar eins þurrasta marsmánaðar sem sögur fara af að sögn Metoffice í Exeter.

En hverju veldur og því þessar andstæður þegar við búumst kannski frekar við frekar línulegri vorkomu e.t.v. með styttri hretum á milli ?  Síðustu dagarnir í mars skiptu sköpum og veltu við jafnvægisástandi. En veðrið hér við N-Atlantshafið hafði svo sem ekki verið í jafnvægi. Lengst af mikil hæð, fyrirstöðuhæð við Bretlandseyjar með mildu og þurru veðri í V- og N-Evrópu. Í lokin tekur hún upp á að reka til vesturs og norðvesturs. Á meðan hún fór hér hjá hlýnaði óvenjulega með SV-átt hér á landi áður en háþrýstingurinn koðnaði að mestu niður á endanum við Hvarf fyrstu dagana i apríl. Hann gerði það reyndar ekki alveg og háþrýstifrávik var viðvarandi mest allan mánuðinn á þeim slóðum með nokkuð stöðugum bylgjutoppi.

Þegar standandi bylgjur eins og þessi í háloftabylgjumunstrinu berst ekki áfram til austurs eins og venja er, heldur þvingast í hina áttina (í norðvestur) við það að bylgjan er nöguð í sundur í suðri af kaldara lofti. Jafnvægið raskast, það verða fasaskipti eins og ég kalla það stundum og heimskautaloft úr norðri á greiða leið til suðurs þar sem hæðin réði ríkjum áður. N-áttin var viðvarandi fyrir austan Ísland meira og minna allan mánuðinn og því fór sem fór.

Síðustu daga hefur ástandið verið að jafna sig enda þrengir mildara loftið sér sífellt meir úr suðri með hækkandi sól. Þó er hins vegar enn stutt í heimskautaloftið sem sést kannski vel á því að snjóað hefur upp á síðkastið í Þrændalögum Noregs og kuldinn hefur vissulega líka náð til norðaustur- og austurhluta Íslands þó svo að ekki hafi snjóað þar nema i smáéljum. Líklegt má telja að sú staða sem nú er uppi og hófst um eða rétt uppi úr mánaðarmótum haldist a.m.k. fram undir næstu helgi. Reynslan segir að veðurlag í maí geti verið einkar stöðugt, þó svo að ekkert sé vitanlega tryggt í þeim efnum.