Hvar var stormviðvörunin ?

Fyrirsögn í fréttaskýringu Morgunblaðsins í morgun, laugardag vakti með mér nokkrar hugrenningar.  Inntakið það að sjá hefði mátt fyrir hrun bankaerfisins og fjármálakreppuna og í gefa út spá eða viðvörun um það sem koma skyldi.  

 

 Á Veðurstofunni er haldið úti starfsemi allan sólarhringinn þar sem forsendur eru metnar, staðan greind og viðvörunum dreift til almennings um fjölmiðla, til stjórnvalda (lögregla og björgunarsveitir), Stjórnstöð Siglinga, Flugstoða og flugrekstraraðila o.s.frv. eftir því sem við á hverju sinni. Þegar gefnar eru út viðvaranir um veður eða veðurtengd fyrirbæri sem ógnað geta almannaheill eða eigum manna skiptir mestu að viðvörunin sé byggð á greiningu stöðunnar eins og hún er og bestu fáanlegra gagna um þróun mála næstu klukkustundirnar eða næsta dags. Rauði þráðurinn í "viðvaranafræðum" er sá  að ekki verði gefnar út viðvaranir af tilefnislausu (oftast erfitt mat), en hitt er verra þegar menn missa af skeinuhættu veðri sem gengur yfir án þess að við því hafi verið varað. 

Slíkt gerðist greinilega nú í aðdraganda bankahrunsins.  Engir þeirra sem ráðnir voru af ríkinu eða stofnunum þess sáu þróunina fyrir og því var ekki gefin út "efnahagsleg stormviðvörun".  Hins vegar voru ýmsir aðrir spámenn úti í bæ að reyna að vara við, með blaðagreinum og í viðtölum í fjölmiðlum, þó svo að það hafi ekki verið þeirra hlutverk.  Þeir sem áttu að vera á vaktinni, skipaðir til þess af hálfu ríkisins og fengu fyrir það greitt virðast hafa sofið á verðinum ekki greint fyrirliggjandi upplýsingar og efnahagsstærðir rétt og metið þær hlutlægum augum. Spáin sem sagt klikkaði með þessum óskaplegu afleiðingum.

Á árunum 1991-1999 þegar ég stóð vaktina samfellt á Veðurstofunni kom það vissulega fyrir viðvaranir voru ekki gefnar þegar fullt tilefni ver til slíkra viðbragðs. Slíkt tók maður ævinlega nærri sér og reyndi að læta af þeim mistökum. Í eitt skiptið hafði það í för með sér sjóslys og skelfilegt mannslát.  Við Ásdís Auðunsdóttir vorum á vaktinni og sáum ekki fyrir krappa smálægð sem myndaðist fyrir suðvestan land og olli hér ófyrirséðum vestanstormi.  Þáverandi umhverfisráðherra og æðsti yfirmaður Veðurstofunnar, Eiður Guðnason, var með yfirlýsingar í fréttum útvarps þess efnis að Veðurstofan hefði ekki staðið sig í stykkinu.  Við Ásdís reiddumst mjög við þessar ásakanir og tókum þær til okkar.  Skrifuðum í kjölfarið harðort bréf til ráðherra, sem honum mislíkaði mjög.  Vitanlega áttum við ekki að skrifa slíkt bréf í reiðikasti sem blossaði upp í kjölfar ásakana um að við hefðum orðið völd að mannsláti.  Á þeirri stundu hugleiddi maður vitanlega að gangast við ábyrgð eins og það heitir og hætta alveg þessu veðurstússi.  En álit þeirra sem best þekktu til og skoðuðu málið eftir á var það að forsendur voru veikar og upplýsingar skorti af stóru hafsvæði. Því var afar erfitt að gera sér í hugarlund þróunina í veðrinu og sjá storminn fyrir.  

Efnahagsforsendurnar nú voru hins vegar skýrar og mörg rauð ljós á lofti.  Hagfræðin þekkir þetta allt saman og hún getur ekki kennt skorti á upplýsingum um eða það að staðan hafi verið óljós og ómögulegt að bregða upp mynd af henni.

Ætli ástandið á "efnahagsvakt ríkisins" hafi ekki frekar verið líkt því og ef veðurfræðingur tæki að sér að skipuleggja þjóðhátíð á Þingvöllum sem ætti allt undir veðri. Góðviðri mundi tryggja tugi þúsunda gesta á meðan slagveðursrigning fældi fólk frá í stórum stíl.  10 dögum fyrir hátíðina lýsir veðurfræðingurinn því yfir að allt stefndi í afar gott veður.  Þegar nær dregur breytast forsendur og rigning virðist líkleg. Okkar maður sem á segjum líka lítinn hlut í fyrirtækinu sem sér um veitingasölu, vill ekki horfast í augu við breytta forsendur.  Hann sér ekki teiknin, eða gerir lítið úr þeim, jafnvel þegar það lítur ekki bara út fyrir rigningu heldur eitt versta veður sem orðið getur að sumarlagi. Hann heldur í góðu spánna í lengstu lög, þrátt fyrir að aðrir veðurfræðingar segi annað. Hann er líka undir miklum þrýstingi þeirra sem eiga verulega hagsmuni af því að fólk mæti til þjóðhátíðar í fjölmennum flokkum.  Undir það síðasta veit opinber veðurfræðingur þjóðhátíðarinnar innst inni að góðviðrisspáin er ekki raunhæf, en hagsmunir sem þrýsta á krefjast þess að engu verði breytt.... 

Athugasemdir

[Þorbjörn, 22.11.2008 kl. 13:23]

Þetta er mjög góð líking hjá þér. Munurinn er sá að núna, eftirá, er ljóst að það var EKKI um að ræða að það vantaði upplýsingar af "stórum hafsvæðum" hjá hagfræðingunum. Því ættu þeir ekki bara að hugleiða að segja af sér heldur láta verða af því. Mér sýnist a.m.k. FME algerlega hafa brugðist. Fjármálaeftirlitið hefur skýrasta líkingu við veðurfræðingana. 

[Bernharð Hjaltalín, 23.11.2008 kl. 06:06]

Sæll, það koma alltaf upp mannleg mistök öðru hvoru,ég man eftir er rækjbátar sukku inná Ísafjarðardjúpi,og allir fórust.

EN hvað varð um peningana inná reikningum icesave? Þurfti að handtaka Bónusfána strákinn.

[Þorsteinn H. Gunnarsson (IP-tala skráð) 23.11.2008 kl. 10:06]

Árið 1972 kom út í New York ritið Endimörk vaxtarins eftir Dennis L. Meadows. sem heitir á frummálinu Limits to Growtb. Ritið var gefið út1974 af Menningarsjóði og Þjóðvinafélaginu

 

Ritið er þáttur í rannsóknum Rómarsamtakanna á ógöngum mannkynsins. Þar er afar margt kunnuglegt við það sem er að gerast í heiminum núna. Þannig að ekki er hægt að segja að þetta hafi allt saman dottið niður af himni.

 

Ég hef veri með þessa bók oft við hendinni, kennari á Hvanneyri vakti athygli okkar nemenda á henni og hún var töluvert í sviðsljósinu þá. Mér sýnist þó að heimurinn hafi farið afar lítið eftir henni, nema þá á allrasíðustu árum varðandi loftslagsmálin.

 

Pallbílar í Bandaríkjunum núna eru dæmi um algera tímaskekkja nú, miðað við textann í bókinni. Ég hef alltaf búist við hægfara samdrætti en ekki kollsteypu eins og nú virðist í gangi.

[Gísli Tryggvason, 23.11.2008 kl. 23:47]

Góð samlíking; er hliðstæðan samt ekki að Veðurstofan hefði verið lögð niður - eins og gert var um veðurspástofnun efnahagslífsins, Þjóðhagsstofnun? Þá fyndust mér trúverðugri margir þeirra sem nú segja að þeir hafi óttast það sem gerðist, spáð því eða jafnvel vitað hvað myndi gerast ef þeir hefðu ekki sjálfir tapað heldur sett fé sitt í öruggari hirslu.