Öxnadalur - Öxnadalsheiði

Ég hef áður gert að umtalsefni hvað kalt loft virðist þaulsætið í Öxnadal. Í gær var ég þarna á ferðinni í snjómuggu frá lægðardragi sem var á leið norður.  Reyndar snjóaði út allan Eyjafjörðinn.  Hins vegar vakti það óskipta athygli mína að um leið og ekið var upp Bakkaselsbrekkuna hlánaði og það rigndi upp á Öxnadalsheiðinni !  Vel má vera að umtalað lægðardrag hafi þarna átt hlut að máli því hitastigull norður-suður var mjög skarpur og milda lofið borar sig gjarnan niður.

Í morgun hins vegar sé ég að á meðan hitinn var rétt undir frostmarki á Möðruvöllum í Hörgárdal og á Akureyri. Á sama tíma +5°C á Öxnadalsheiði.  S-átt og þíða á landinu, meira og minna skýjað.  Svo virðist þó vera að niðri á láglendinu í Eyjafirði hafi útgeislunin náð yfirhöndinni í hægum vindinum og þar kólnað.

Hitamælingar í Öxnadalnum væru áhugaverðar, t.d. við Hraun eða Engimýri til að fá fyllri mynd af þeim skörpu dráttum og umskiptum sem þarna eru oft við þjóðveginn.

Fróðlegt væri að heyra af reynslu ökumanna sem fara þarna oft um.

Ljóðræna myndin úr Bakkaselsbrekkunni er frá 2008 og tekin af Guðnýju.  Sjá hér.

Athugasemdir

[Skákfélagið Goðinn, 21.2.2009 kl. 10:47]

Hitabreytingin í Bakkaselsbrekkunni er vel þekkt meðal ökumanna á leið suður...Oft er -2 til -4 gráður í sjálfum Öxnadalnum en um leið og þú ert komin á brekku brúnina efst í Bakkaselsbrekkunni þá byrjar hlýna og hitinn er kanski kominn í +5 gráður eftir nokkrar mín... (áður en þú ferð niður af heiðinni og niður í norðurárdal..)

[Elinóra Inga Sigurðardóttir, 21.2.2009 kl. 10:55]

Það er eitthvað svo dularfullt og kyngimagnað við Öxnadalsheiðina.

[Ómar Ragnarsson, 21.2.2009 kl. 12:52]

Ég þekki Öxnadalsheiði nokkuð vel bæði úr lofti og af landi. Einkum hafa kynnin í ótal flugferðum verið dýrmæt.

Ég held að höfuðástæða þess hve mikill hitamunur og þar af leiðandi munur á mettun lofts er í Öxnadal og á Öxnadalsheiði sé sú, að heiðin er ekki beint og eðlilegt framhald af dalnum, heldur er hún endir á upphalland dal sem liggur skáhallt frá Norðurárdal í Skagafirði í áttina að Öxnadal í í 45 gráðu stefnu á dalinn, og endirinn er í 550 metra hæð norður af Bakkaseli.

Eðlilegt framhald Öxnadals er nefnilega Seldalur, sem liggur sem beint áframhald af honum til suðurs. Kalda og þunga loftið í Öxnadal sígur þess vegna þangað og hlýrra loftið, er oft innlyksa á þessum kafla hringvegarins milli Norðurárdals og Öxnadals.

Oftar en einu sinni hefur eina sjónflugsleiðin frá Öxnadal vestur um til Skagafjarðar verið um Seldal til suðurs og yfir þröskuldinn milli þess dals og Tungudals í Skagafirði.

[Þorkell Guðbrandsson (IP-tala skráð) 21.2.2009 kl. 21:34]

Talandi um þessi örnefni, sem koma þarna fyrir, þá vita kannski ekki margir, að Öxnadalsheiði var upphaflega svæðið frá Bakkaseli að Grjótá. Vestan Grjótár kallaðist áður Heiðardalur. - Innslag Ómars beinir líka athyglinni að því að hér víða norðanlands, ekki síst beggja vegna Tröllaskaga, sem nú er kallaður, tíðkast það að dalir hafa tvö nöfn fyrir sitt hvorn vangann. Dæmi má nefna um Tungudal, sem Ómar nefnir, en hann liggur í boga, en þó meira í SA/NV stefnu en eitthvað annað. Að vestanverðu heitir hann Tungudalur, sem vísar til Flatatungu á Kjálka, en að austanverðu heitir hann Egilsdalur, sem tengist þá væntanlega Egilsá í Norðurárdal. Seldalurinn, sem Ómar nefnir líka, heitir bara Seldalur að vestanverðu, að austanverðu frá Vaská og fram úr að Hraunárheiði og Þorbjarnartungum,  heitir Almenningur. Neðar í Öxnadal er svo Hóladalur/Þverárdalur.  Nefna má fleiri dæmi, t.d. Bakkadalur/Merkidalur, Miðhúsadalur/Ábæjardalur o.s.frv. Skagafjarðarmegin. Enn eitt dæmi er svo Langidalur í A.-Hún., en svo heitir svæðið einungis austan Blöndu, heimafólk kannast ekki við að svæðið vestan ár sé Langidalur og það veit ég að Ómar kannast við, sem nánast heimamaður á því svæði. Svo er eitt enn varðandi örnefni á þessu svæði, en það er lítið gil í austanverðum Giljareitnum. Þar hefur verið sett upp skilti þar sem á stendur "Reiðgil". Þeir sem þarna eru kunnugastir kannast ekki við þetta nafn, það hafi heitið Reitgil alveg fram yfir miðja tuttugustu öld. Reiðgilið sé svona dæmigert "rútubílstjóraörnefni" eins og einn góður maður kallaði heimildalítil örnefni! -  Um veðurfar á Öxnadalsheiði mætti svo skrifa langa runu, ætla að sleppa því hér - að sinni a.m.k.