Vorið 1974 – gróandi í bakgrunni stjórnmálaátaka

Það er ekki ofsögum sagt að vorið 1974 hafi verið með þeim allrabestu sem hér hafa komið.  Sérstaklega var apríl hlýr, en maí var yfir meðallagi hvað hitafar snerti.

Í Veðráttunni fær apríl svohljóðandi lýsingu:  Tíðarfarið var með afbrigðum hlýtt og hagstætt. Tún voru yfirleitt algrein eða því sem næst í mánaðarlok og úthagi að grænka.   Suðlæg vindátt  var ríkjandi allan mánuðinn og norðan- og norðaustanlands var hitinn 5-6 stigum yfir meðallagi.  Í Reykjavík var síðasta næturfrostið eftir 3. apríl, og  á Akureyri ekki eftir þann 10.  Þó ber að hafa í huga að síðustu dagana í maí eftir að gróður var almennt kominn í sumarskrúða á landinu, gerði norðanhret með frosti víða norðan- og austanlands.  Þar urðu sums staðar nokkrar skemmdir á gróðri.

Í apríl og maí (fram að kuldahretinu) mældist hámarkshitinn á Akureyri flesta dagana yfir 10°C.  Hámarki náði veðurblíðan dagana eftir 20 og meðfylgjandi veðurkort frá 24. apríl er nokkuð dæmigert fyrir tíðina síðasta þriðjung mánaðarins.  Lengst af var háþrýstingur yfir Bretlandseyjum eða þar um slóðir þennan aprílmánuð, þó ekki samfelldur. Þar var líka þurrt, sérstaklega í Skotlandi en fádæma sólríkt þótti þar í mánuðinum.  Hins vegar bárust lægðir eða lægðardrög til norðurs og norðvesturs um Grænlandssund (sjá yfirlitskort 24. apríl)   Úrkoma var mikil á sunnanverðum Vestfjörðum og utanverðu Snæfellsnesi eins og gjarnan verður við þessi skilyrði, en eftir miðjan mánuð rigndi aftur á móti sama sem ekkert norðanlands austan Eyjafjarðar.

Samtímaheimildir úr dagblöðunum frá þessum hagfelldu dögum eru af skornum skammti.  Á meðan þjóðin upplifði þessa mildu vordaga og sá grósku jarðargróðurs nokkrum vikum fyrr en venjulega stóð yfir sjö vikna verkfall prentara.  Því lauk ekki fyrr en 10. maí.  Engin blöð komu því út allan aprílmánuð. Morgunblaðið var svo upptekið af stjórnmálunum og viðgangi Sjálfstæðisflokksins að loknu verkfallinu að alls engar fréttir komust að á síðum blaðsins sem greindu frá  hinni góðu veðráttu í landinu ! 

Sigurður Þór Guðjónsson segir aftur á móti á vef sínum frá þessu vori:
“Ég gleymi því aldrei þegar ég fór í síðdegisgöngu um vesturbæinn 1. maí 1974. Til að sjá voru þá öll stóru trén í þessum gróðursælu hverfum allaufguð. Annað eins hef ég aldrei séð hvorki fyrr né síðar.”

Friðjón Guðmundsson á Sandi í Aðaldal gefur apríl þessa lýsingu:  “ Einmuna gott tíðarfar.  Því sem nær óslitin sunnan- og suðvestanátt og sumarblíða allan mánuðinn.  Jörð alauð að staðaldri þ. 15.  Þetta er langhlýjasti aprílmánuður síðan athuganir hófust hér 1932."  Maí fær þessa lýsingu hjá Friðjóni:  Hlýtt og gott tíðarfar, Austan- og suðaustanátt var algeng en norðanátt sjaldgæf.  Ekkert áfelli kom.  Þann 26. til 29. Var fremur köld norðanátt fjórum sinnum svo kyrkingur kom í gróður.   Tún voru álitin algræn á Sandi 10. maí, en í þeirri útsveit við Skjálfanda verða tún yfirleitt ekki algræn fyrr en í snemma í júní og stundum síðar. 

Þetta vor voru mikil átök á stjórnmálunum, deilan um varnarliðið á Keflavíkurflugvelli náði hámarki  með undirskriftarlistum Varins Lands sem afhentir voru í lok mars.  Áður var getið langvinns prentaraverkfalls, efnahagsörðuleikar voru miklir og Ólafur Jóhannesson forsætisráðherra rauf þing 9. maí eftir klofning ríkissjórnar í röðum Samtöka frjálslyndra vinstra manna og  málþóf á Alþingi þar sem m.a. fræg Z-ræða Sverris Hermannssonar kom við sögu.  Tvennar kosningar voru, sveitarstjórnarkosningar í lok maí og þingkosningar mánuði síðar.  Gróskumikið vorið gat af sér eina mestu hægri sveiflu í íslenskum stjórnmálum og Sjálfstæðisflokkurinn styrkti mjög stöðu sína á kostnað vinstri flokkanna, sem voru bæði margir og sundurleitir um þessar mundir.

Annar eftirminnilegur atburður þetta vor voru jarðhræringarnar í Borgarfirði, en nokkuð óvenjuleg skjálftahrina stóð yfir meira og minna allan maí, þar sem tún í Þverárhlíð og Hvítársíðu voru sögð ganga í bylgjum.

Sumarið var síðan hagfellt og landsmenn héldu upp á 1100 ára byggð í landinu.  Þjóðhátíðarveðrið í júlí á Þingvöllum er mörgum eftirminnilegt sökum veðurblíðu, og tíðin þótti góð þetta sumar sunnan- og vestanlands, en votviðrasamt var norðan- og austanlands.  Þó haustaði snemma.


Veðurfarslegur samanburður við önnur ár:

1926 var álíka veðurlag á landinu í apríl og 1974 og hitafar eftir því.  Þá hins vegar gerði bakslag í maí.  Vorið 2003 þótti frekar hagfellt, sérstaklega apríl, en rétt eins og 1926 gerði bakslag í maí og fyrstu 6 daga maí 2003 snerist til virkilega leiðinlegrar norðanáttar og kyrkingingur komst í gróðurframvinduna.  Líkast til hefur vorið 1974 vinninginn á landsvísu hvað hitafar snertir.

Nú er bara að sjá hvernig vorið í ár, 2009, endar ? Apríl var góður, en langt því frá sá hlýjasti, en með hagstæðum maí gæti vorið hæglega orðið eitt það allra besta frá upphafi mælinga.  En þá má heldur ekki koma nein N-átt sem orð væri á gerandi.
 

Athugasemdir

[Jóhann Grétar Kröyer Gizurarson (IP-tala skráð) 4.5.2009 kl. 02:25]

 Skemmtilegur pistill hjá þér, eins og alltaf :)

En var ekki maí í fyrra nálægt að brjóta einhver met? Mér fannst alltaf eða nánast alltaf vera gott veður þá. Ég man að ég var að byrja í sumarvinnu 18 maí og eftir það fór heldur að þykkna en fram að því var þessi rjómablíða.

[Þorkell Guðbrands (IP-tala skráð) 4.5.2009 kl. 07:32]

Það er greinilegt að vonirnar varðandi maí 2009 eru veikar.

http://www.wetterzentrale.de/pics/avnpanel1.html

[ÞJÓÐARSÁLIN, 4.5.2009 kl. 07:47]

Gleymi aldrei þessu vori. Ég tók leiðsögumannapróf í apríl og þegar við ókum um götur í Reykjavík þá voru allar lóðir orðnar hvanngrænar. Snemma í maí fór ég með vinnufélögum inn í Þórsmörk og þar fundum við eitt þrastarhreiður með ungum.

[Ómar Ragnarsson, 4.5.2009 kl. 12:56]

Mér er veðrið þetta sumar enn í fersku minni því að ég þurfti að koma fram og skemmta á öllum helstu þjóðhátíðarsamkomunum. Veðrið hafði ekki aðeins mikil áhrif á skemmtanahaldið, sem var eingöngu utanhúss, heldur réði það úrslitum um það hvort ég gæti þar að auki staðið vaktina á skemmtunum Sumargleðinnar, sem einnig voru um allt land og fóru fram daglega fjóra daga í viku.

Stundum var Sumargleðin á öfugu landshorni og stóð tæpt að hægt væri að láta þetta ganga upp, einkum um verslunarmannahelgina.

Ofan á allt þetta bættist að ég þurfti að standa 12 tíma vaktir í sjónvarpinu í ágúst.

Ég undrast oft eftir á hvernig í ósköpunum þetta gat allt gengið upp.

Veðriðr átti stóran hlut í því svo að kannski má segja það sama um mig og Kjarval sagði um Freymóð Jóhannsson, listmálara, þegar hann var spurður að því hvað honum fyndist um verk Freymóðs: "Ég legg yfirleitt ekki dóma á kollega mína en það má Freymóður eiga, að hann er alveg einstaklega heppinn með veður!"

[Einn ættaður að austan (IP-tala skráð) 4.5.2009 kl. 17:41]

Man eftir þessu vori sem var milt. Páskaveðrið var einstakt fyrir austan sem ég bjó þá, sól og blíða.  Og ekki var maí verri, sól og blíða flesta daga.

En svo kom babb í bátinn.  Það var sólarlítð og fremur svalt norðanlands og austan þetta sumar, sumarið 1974.  Á hinn bóginn var sumarið suð-vestanlands víst alveg einstakt.

[Sigurður Þór Guðjónsson, 4.5.2009 kl. 19:17]

Sumarið 1974 var ekkert einstakt eins og vorið var þó það hafi verið hagstætt sums staðar.

[Ómar Ragnarsson, 5.5.2009 kl. 00:28]

Sumarveðrið var einfaldlega einstakt um helgar og helgarnar voru einstakar þetta sumar vegna þjóðhátíðarhaldanna.

Eini staðurinn sem rigndi á var á hátíðinni í Búðardal, þar kom skúr. 

Daginn fyrir hátíðarhöldin á Þingvöllum var bongóblíða og eindregin góðviðrisspá fyrir helgina. Menn óku því snemma af stað úr Reykjavík og umferðin var jöfn þótt hún væri þung. 

1994 var aðdragandinn annar, leit út fyrir vætu og því ætluðu færri austur. Upp úr tíu snarbatnaði veðrið og það olli því að allir ruku af stað í einu eftir að fyrri partur morgunsins hafði nýst illa. 

Afleiðingin varð þjóðvegahátíðin fræga. 

Á Kristnihátíðinni 2000 voru síðan gerð þau arfamistök og takmarka umferðina svo mikið til að forðast öngþveiti að mun færri lögðu í að fara en ella.

Fyrir hátíðina hefði átt að vera búið að tvöfalda Þingvallaveg fyrir austan vegamót Grafningsvegar og nota Nesjavallaveg. Í staðinn var Nesjavallavegur notaður fyrir örfátt fyrirfólk og bæði hann og Þingvallavegur lokaðir á þeim tíma sem dagskrá var með léttu ívafi ungra tónslistarmanna. 

Það var frábært veður til útisamkomu á Þingvöllum á Kristnitökuhátíðini 2000 og einstök stemning hjá allt of fáum hátíðargestum.

Næsta stórhátíð á Þingvöllum verður ekki fyrr en árið 2030 á 1100 ára afmæli Alþingis . Það er alltof langt þangað til. Það ætti að halda stórhátíð á Þingvöllum á minnst tíu ára fresti fyrir sálarheill og samstöðu þjóðarinnar.

Enginn annar staður kemst þar í hálfkvisti. En nú er ég kominn út fyrir veðrið að öðru leyti en því að taka mér í munn hálfkæringsorð Jónasar heitins Guðmundssonar stýrimanns þegar hann sagði:

"Það er merkileg sú bjartsýni Íslendinga að halda þessar útihátíðir á sumrin. Það er eins og þeir haldi að það rigni aldrei nema 17. júní."  

[Þorkell Guðbrands (IP-tala skráð) 5.5.2009 kl. 07:05]

Staða hafísþekjunnar á Grænlandshafi og Danmerkursundi virðist hagstæðari okkur Íslendingum núna en mörg s.l. vor.

http://www.vedur.is/media/hafis/iskort_dmi/dmi_weekly_icechart_colour.pdf

[Sigurður Þór Guðjónsson, 5.5.2009 kl. 11:02]

Sumarið 1974 var EKKI einstakt í veðurfarslegum skilningi nokkurs staðar á landinu, að því leyti að fátt hafi við það jafnast fyrr eða síðar. En vorið var það hins vegar tvímælalaust. Um það fjallar færsla Einars, veðurfarslegt frávik á hæsta skala. Jafnvel þjóðhátíðardagurinn á Þingvöllum var fjærri því að vera einstakur í veðurfarslegu tilliti. Hitinn varð t.d. mestur 19 stig sem er ekkert sérstakt. Slíkir sumardagar eru nokkuð algengir á suðurlandi og anars staðar en vorið 1974 er bókstaflega einstakt í sinni röð. Þegar fjallar er um eitthvað einstakt í veðurfari verður það að hafa sértæka merkingu en ekki vera almennt tal um góðviðri. Annars verður umræðan marklaus. 

[Þorkell Guðbrands (IP-tala skráð) 5.5.2009 kl. 14:51]

Ég sé að Einar getur þess að það hafi haustað snemma 1974 og það slær í takt við það sem mér finnst í mínu brothætta minni. En mig rámar líka í að það hafi verið talsverður snjór veturinn 1974 - 1975, hér í Skagafirði allavega. Hvað segja skrár þínar um það, Sigurður Þór, er það misminni mitt?

[Sigurður Þór Guðjónsson, 5.5.2009 kl. 17:12]

September 1974 var með þeim kaldari en skárra var seinna um haustið en desember og janúar voru sérlega snjóþungir með metsnjódýpt sums staðar, t.d. á Akureyri, Fagurhólsmýri og Vík í Mýrdal og í mars á Hveravöllum.

[Einar Sveinbjörnsson, 5.5.2009 kl. 18:15]

Snjóflóðin í Neskaupstað voru laust fyrir jólin ´74 svo því sé haldið til haga í þessu samhengi.