1,4 metra sjávarborðshækkun ?

Í morgun fór í viðtal á Rás 2 þar sem fjallað var um nýjar fréttir þess efnis að vísindamenn spá hraðari bráðnun Suðurskautsjökulsins sem aftur leiðir til þess að hækkun sjávarborðs verði meiri, en áður hefur verið spáð.

Fréttin frá Fréttastofu RÚV sem um ræðir má lesa hér.  Þó hún virki heldur glannaleg er hún samt ekkert annað en nánast bein þýðing samhljóða fréttar frá BBC.

Nokkur áhersla er lögð á það í þessu tiltekna máli að IPCC hafi aðeins í sinni nýjustu spá gert ráð fyrir 50 sm sjávarborðshækkun að hámarki, en nú hafi tölurnar heldur betur hækkað. Í viðtalinu í morgun benti ég á það að spár um mat á afleiðingar loftslagshlýnunar væru háðar mikilli óvissu. Ekki síst viðbrögð stóru íshvelanna og hraða bráðnunar þeirra.  IPCC gerði einmitt í spá sinni árið 2007 meiri fyrirvara við sjávarborðshækkun en um marga aðra þætti afleiðinga loftslagsbreytinga. 

Það eru einkum tveir þættir sem ekki var tekið tillit til hjá IPCC árið 2007 og þar sem nú liggur fyrir heldur meiri vísindaleg vitneskja en var fyrir tveimur til þremur árum.  Í fyrsta lagi áhrif aukins bræðsluvatns á núning jökulíssins við botn, sem leiða kann til aukins framskriðs. Hins vegar þann þátt þar sem jöklar kelfa eða flæða út í sjóinn sem er heldur hlýrri en áður var.  Báðir þessir þættir eru álitnir leiða til hraðari bráðnunar en áður var álitið. Tómas Jóhannesson jöklafræðingur gerir einmitt ágæta grein fyrir þessum þáttum í pistli á Loftslag.is ásamt framþróun jöklavísindanna upp á síðkastið.

Ég reyndi í morgun að skýra forsendur vísindahópsins sem á í hlut fyrir niðurstöðum sínum.  Annars vegar þætti aukinnar kelfingar í hlýrri sjó og hraðara ísstreymi til sjávar af hennar völdum.  Hins vegar er telft fram nýju sjónarhorni sem ekki hefur verið áberandi í þessu samhengi. Nefnilega það að "ósongatið" yfir Suðurskautinu sem borið hefur mikið á undanfarna áratugi, sé smám saman að jafna sig vegna þeirra mótvægisaðgerða sem alþjóðasamfélagið hefur gripið til. Við það er álitið að það hlýni heldur á þessum slóðum.  Jafnframt er á það bent að ástæða þess að ekki hafi hlýnað að sama skapi og annars staðar á jörðinni á liðinni öld megi einmitt skýra með "ósongatinu".

Í sjálfu sér eru þetta góðar og gildar forsendur. Síðan taka menn sig til og reikna í lofthjúpslíkani og fá út hraðari bráðnun en áður var álitið.  Í raun er ekkert meira um það að segja annað en niðurstaðan verður aldrei betri en þær forsendur sem menn leggja grundvallar. Kannski eru þær réttar, kannski ekki alveg fullkomlega og mögulega rangar.

Sjálfur hef ég séð allmargar líkankeyrslur áþekka þessari á síðustu 10 til 15 árum og þær koma mér sjaldnast orðið úr jafnvægi. Enda langt síðan ég lærði það að þær spár reynast ætíð betur sem taka bæði mið af mælingum, þ.e. þeim breytingum sem orðnar eru og síðan framreikningnum þeirra í líkani með þeirri óvissu sem þeim fylgir.  Höfum hugfast að óvissan er tvíþætt, hana má minnka með því að hafa staðfestu á því sem lagt er til grundvallar, þ.e. forsendurnar og síðan gerð og hæfni líkansins til að herma eftir veðurfarinu.

Með þessu er ég ekki að segja að þessi nýja spá um 140 sm hækkun sjávarborðs sé beinlínis röng.  Síður en svo, en maður vill kannski fyrst sjá að þróun í þessa veru sé hafin, en ekkert bendir til þess enn að hröð bráðnun Suðurskautslandsins sé farin í gang.  Í fyrirlestri Helga Björnssonar í fyrradag í Salnum í Kópavogi kom fram að fjórðungur þeirra sjávarborðshækkunar sem nú þegar er fram komin er af völdum bráðnunar smájökla s.s. þeirra Íslensku.  Grænland á einnig stóran þátt og varmaþensla megnið af því sem upp á vantar eða um helminginn af þeim 20 sm sem sjávarborð hækkaði á 20. öldinni.

Til að fyrirbyggja misskilning að þá er ég ekki að reyna að færa rök fyrir því að Suðurskautsísinn bregðist ekki á endanum við loftslagshlýnunni.  Miklu frekar að benda á það að þekking okkar á því hve hröð hún verði, er enn sem komið er af skornum skammti hvað sem öllum tilraunum með aðlögun líkana á þennan mikla og seiga ísmassa líður. 

 

Athugasemdir

[Höskuldur Búi Jónsson, 2.12.2009 kl. 22:15]

Bara að kvitta fyrir góðri og fróðlegri færslu

[Ágúst H Bjarnason, 2.12.2009 kl. 22:41]

Takk fyrir skynsamleg skrif Einar.

[Jóhann Gunnar (IP-tala skráð) 2.12.2009 kl. 23:11]

Fróðleg lesning. Takk fyrir skynsamleg rök.

[V. Jóhannsson (IP-tala skráð) 3.12.2009 kl. 00:31]

Hefur landrekskenningin verið notuð í þessi líkön?

Það vita allir hvernig landrek virkar á yfirborð sjávar, eða þannig!!!

- Höga kusten- í Svíþjóð er þekkt dæmi.

Takk fyrir góða og umhugsunarverða grein.

[Kristinn Pétursson, 3.12.2009 kl. 00:39]

Ágæt umfjöllun hér yfirleitt.

[Sigurjón Jónsson, 3.12.2009 kl. 09:05]

Það skiptir engu hvort Jörðin er að hlýna eða kólna, eða hvort sjávarborð hækkar.

Það sem skiptir máli er að við viðurkennum að maðurinn sé að eyðileggja Jörðina, og þess vegna verðum við að borga kolefnis skatta til stjórnmála mannanna, og að Banka Gorarnir geta farið að versla með kolefnis kvóta til að geta blásið í næstu fjármála blöðru.

[Sveinn Atli Gunnarsson, 3.12.2009 kl. 09:38]

Góð umfjöllun að vanda, takk fyrir.

Ég reyni að horfa þannig á þetta, að spá eins og þessi sem gerir ráð fyrir 1,4 m. sjávarstöðubreytingu á öldinni, sé eins og þú segir, bara spá, með allri þeirri óvissu sem henni fylgir. En það sem spáin getur sagt okkur, að mínu mati, er að hætt sé við því að sjávarborðshækkun geti orðið meiri heldur en fyrri spár gera ráð fyrir. Enda er í matsskýrslum IPCC ekki reiknað með aflrænni þynningu jöklanna á Grænlandi og Suðurskautinu, sjá t.d. hér, eins og þú nefnir í færslunni. Nýjustu spár hafa reynt að taka á þessari þynningu, og gera því sumar þeirra ráð fyrir meiri hækkun sjávarmáls en fyrri spár gera.

Ein spurning að lokum. Nú er hækkun sjávarborðs u.þ.b. 3 mm á ári, sem gera um 30 sm. sjávarborðshækkun á öldinni. Ef svona spá ætti að geta gengið eftir, þyrftum við þá ekki að fara að sjá töluverða aukningu í hækkun sjávarborðs á næstu árum? 

[Einar Björn Bjarnason, 3.12.2009 kl. 12:35]

Hækkunin, verður eflaust meiri - þ.s. nær útilokað virðist, að takist að halda hækkun hitastigs innan 2°C markanna.

Sennilega, verður hækkun hitastigs milli 4-6°C og hækkun yfirborðs hafa umtalsvert meiri.

Kv.

[Hólmgeir Guðmundsson, 3.12.2009 kl. 18:29]

Hvað ætli "aflræn þynning jöklanna" sé?

 En kannski skiptir það ekki máli, þetta er líklega eins og segir í sálminum "Þessu skilur enginn í / en oss er nóg að trúa því."

[Sveinn Atli Gunnarsson, 3.12.2009 kl. 23:49]

Aflræn þynning er þýðing á enska hugtakinu dynamic thinning, sem m.a. er rætt um í matsskýrslum IPCC. Nánari útskýringu má m.a. finna í þessari færslu á Loftslag.is.

[Guðmundur Geir Sigurðsson, 4.12.2009 kl. 17:50]

Eitt er mér alveg óskiljanlegt í þessari umræðu er hvernig í ósköpunum jökullinn á Suðurskautinu og Grænlandi á að fara að því að bráðna þegar meðalhitastigið uppi á meginísbreiðunni er tugi gráða undir frostmarki? Þetta þarf að úskýra fyrir mér. Er ekki rétt skilið hjá mér að íslenskir jöklar standa og falla með hæð jafnvægislínu milli ákomu og bráðnunar?

Mér skilst að hún sé í um 1200m. hæð sem stendur og hafi hækkað úr ca 700m. þegar kaldast var og jöklarnir skriðu fram.

Er þetta eitthvað öðruvísi á Grænlandi eða suðurpólnum? 

[Einar Björn Bjarnason, 4.12.2009 kl. 23:40]

Guðmundur - mundur að þetta er dímamískt kerfi.

Jöklar eru ekki í strangasta skilningi fast efni, heldur seigfljótandi. Þeir sem sagt, láta undan farginu, þ.e. eigin þunga, og efnið í þeim streymir smám saman til sjávar, sbr. skriðjökla.

Eftir þvi sem hitnar, því hærra upp færist snjólínan og stærra hlutfalls heildaryfirborðsins, verður fyrir bráðnun.

Úrkoma þarf að vera meiri en heildarbráðnun, með meðtöldum skriðjöklum.

En, ef úrkoma yrði "0" - í ímynduðu óraunhæfu tilviki - myndi nær allur jökullin smám saman skríða til sjávar. En, eins og ástandið hefur verið, þá hafa hlutir verið nokkurnveginn í jafnvægi.

En, ef hitastig hækkar, svo fremi sem úrkoma uppi á meginjökulkvelinu eykst ekki að nægilegu marki til að vega aukna bráðnun uppi, þá hlítur jökullinn smám saman að minnka.

Hann, gæti auðvitað náð nýju jafnvægi, sem nokkru minni. En, ef histastig eykst enn meira, hmm?

Þetta er eitthver heildarreikningsdæmi, sem sérfræðingar er keyra mjög stór tölvulíkön, hafa komist að.

Kv.

[Arnór Baldvinsson, 5.12.2009 kl. 17:33]

Guðmundur Geir:  Mig langar til að bæta við það sem Einar Björn sagði, að kelfing skriðjökla, þ.e.a.s. þegar brotnar af þeim út í sjó, hefur áhrif á skriðhraðan.  Menn fundu þetta út eftir að Larsen-B íshillan brotnaði frá Suðurskautslandinu árið 2002.  Þá komust menn að því að skriðhraði jöklanna í kring jókst umtalsvert þegar íshillan var ekki lengur til staðar til að spyrna á móti.  Þetta eykur og hraðar broti skriðjökla í sjó.  Brot skriðjökla í sjó veldur mun meiri hækkun sjávarborðs heldur en bráðnun hafíss, s.s. á norðurskautinu, vegna þess að hafísinn er að 9/10 á kafi svo aukningin þar er aðeins 1/10.  Brot skriðjökla hinsvegar bætist allt við sjávarborðið.

Á Grænlandi hafa menn líka komist að því að eftir því sem skriðjöklarnir bráðna meira vegna núnings, þá renna þeir hraðar vegna aukist vatnsflaums milli jökulsins og undirlagsins og brotna því hraðar í sjó fram.  Allar þessar hringrásir sem menn gerðu sér litla grein fyrir og spáðu líkið í fyrir 50 árum eða svo eru að koma í ljós meira og meira og gera líkön til þess að reikna út hvað verður flóknari og flóknari. 

Flest stærstu tölvukerfi sem sett hafa verið upp eru notuð í veðurfræði og loftslagsútreikningum sem sýnir hversu gífurlega flókin þessi líkön eru.  Í veðurfræðinni, eins og Einar getur sjálfsagt staðfest, er verið að fást við tiltölulega stuttan tíma, klukkustundir, daga, vikur, en í loftslagsfræðum er verið að fást við ár, áratugi og jafnvel aldir.  Öll ónákvæmni í loftslagsmælingum og loftslagsreiknilíkönum getur því haft mjög mikil margfeldisáhrif og skekkt spár mun meira heldur en í þeirri veðurfræði sem við þekkjum dags daglega. 

Kveðja frá Port Angeles, og góða helgi:)