Opnun í Bláfjöllum

Mæld úrkoma í Bláfjöllum er um 85 mm síðustu vikuna, eða frá byrjun nóvember.  það er í sjálfu sér ekki í frásögur færandi nema fyrir þær sakir að hún hefur nánast öll fallið sem snjókoma.  Kominn er ágætasti skíðasnjór og spennandi að sjá hvort opnað verði fyrr í Bláfjöllum, heldur en í Hlíðarfjalli sem er vopnað er öllum sínum snjóbyssum.

Eftir því sem ég best veit hefur skíðasvæðið í Skarðsdal á Siglufirði eitt skíðasvæða landsins verið opnað.  En á öllum svæðunum er nú þegar kominn talsverður snjór jafnt  fyrir vestan, norðan sem austan.  Skíðafólk getur því tekið gleði sína nú þegar vetrarveðrátta getur talist eðlileg. 

Hann var frekar seinheppinn borgarstjórinn í Reykjavík í kvöld, þegar hann sagði að spara mætti milljónir í rekstri Bláfjalla með því að loka svæðinu, því "þar væri aldrei snjór "

Veðurspáin gerir ráð fyrir því að næstu 7 til 9 dagana hið skemmsta verði fremur svalt ef ekki kalt á köflum og snjórinn til fjalla er því ekkert á förum og heldur að það bæti á hann. Reyndar er það svo að milt loft á nokkuð erfitt uppdráttar þessa dagana að ná alla leið hingað til Íslands.  Það beinist nú í talsverðum mæli austur yfir meginland Evrópu og á meðan verður vindur á milli austurs og norðurs ríkjandi á okkar slóðum.  

Myndin var tekin í dag, mánudaginn 8. nóv, troðarar að störfum og snjórinn sýnist nægur.  Ljósm. Sveinn Gauti Einarsson.

Átök í háloftunum

Skotvindurinn í um 9 km hæð er af afar miklum styrk vestan við Hvarf þegar þetta er skrifað.  Vindur uppi í þessari hæð er til marks um hitamun heitra svæða í suðri og þeirra sem köld eru umhverfis pólinn.  Nú háttar svo til að sérlega hlýtt loft hefur borist til norðurs austan Nýfundnalands.  Á sama tíma er máttur kalda loftmassans fyrir vestan Grænlands örlítið meiri en gera má ráð fyrir á þessum árstíma.

Niðurstaðan er gríðarmikill vestanvindur, sem nær hámarki í nótt við Hvarf.  Spá kl. 03, sunnudaginn 7. nóv. segir að vindur þarna uppi fari yfir 100 m/s. Í mínu minni, reynandi að fylgjast með vindinum þarna uppi og séstaklega óvenju stríðum röstum, að þá  held ég að í örfá skipti hafi hann náð þessum styrk einhvers staðar við norðanvert Atlandshafið. Yfirleitt horfir maður eftir 80-90 m/s fyrir dæmigerð gildi á sterkum skotvindi.

En menn spyrja sig hvað þetta þýðir almennt séð fyrir veður á jörðu niðri ?

Augljósasta afleiðingin er sú að skotvindurinn ber með sér lægðir.  Sú sem nú á í hlut er jafn sérstök og óvenjuleg og þessi stríði umræddi strengur.  Lægð dýpkar mjög ört í nótt.  Hún byrjar á því að "hoppa" yfir sunnanvert Grænland, tekur síðan strikið í áttina til Íslands.  Er spáð um 960 hPa 200-300 km suðvestur af Reykjanesi um hádegi, enn í foráttuvexti.  Skotvindurinn er hins vegar þannig skapaður að hann beinist til suðausturs og ber hann þessa lægð sömu leið beint í áttina til Írlands.

Hér á landi versnar veður um tíma snemma sunnudagsins og skánar síðan aftur um leið og lægði æðir hér hjá á fleygiferð.  

Veðurkortið er fengið af Brunni VÍ og er HIRLAM spá, 06111018+09t

"Vonskuveður og mikill snjóbylur"

Mér fannst hún nokkuð kúnstug þessi mynd Hafþórs Hreiðarssonar sem birt var á mbl.is af opnun mikillar samgöngubótar um Hófaskarðsleið á Sléttu.  Fyrirsögnin sagði að vonskuveður hafi verið við opnunina þegar klippt var á borðann. Sjá má herramenn í drifhvítum frökkum. En var veðrið svo vont sem fréttin gefur til kynna og var sannkallaður snjóbylur þegar skærin voru munduð ?

Nei segi ég.  Rétt fyrir hádegi í dag gekk þarna á með éljum og vindur var vart meiri en 6-7 m/s af vestri.  Við verðum að gæta að árstímanum, komið er fram í nóvember.  Eins hvar á landinu hinn nýi vegur er.  Kalsaveður og él af hafi er hið venjubundna veður um norðaustanvert landið að vetrinum.  Í dag var hvorki betra, né verra en búast má við á þessum árstíma.  V- og NV-áttin verður þarna oft miklu mun harðari og snjókoman blindari í nóvember en menn upplifðu þarna í dag. Vissulega gerir líka oft fallega stilludagaa með frosti á þessum árstíma, en slíkt veðurlag var einfaldlega ekki í boði í dag. En hvað sem öðru líður er allt tal um vonskuveður og snjóbyl talsverðar ýkjur að mínu mati !

mbl.is/Hafþór Hreiðarsson

Fekari upplýsingar um veginn og opnunina í dag hér á vef Vegagerðarinnar.

 

Þáttur ljóstillífunar plantna ekki nægjanlega þekktur fyrir loftslagslíkönin

Það kann að hljóma undarlega en ýmislegt bendir til þess að vitneskja um heildar bindingu koltvísýrings í skógum og jarðvegi sé ekki þekkt til hlítar.  Umfang sjálfrar ljóstillífunarinnar er þegar allt kemur til alls háð talsverðri óvissu og þá hversu mikið lífríkið tekur til sín af CO2.  Fyrir loftslagsvísindin er óvissa á þessu sviði talsverður höfuðverkur, því óvissa í spám um aukningu koltvísýrings í lofthjúp eykst þegar ekki er hægt að segja til með nokkurri vissu hvað skóglendi og jarðvegur muni taka til sín af viðbótarlosun á næstu 100 árum.

 

Almenna vitneskjan segir að gróðurlendi ásamt hafinu hafi tekið til sín og “geymt” um helming þess sem losað hefur verið af CO2 til þessa af mannavöldum.  Enginn úr hópi vísandamanna treystir sér samt til þess að slá þessum tölum föstum, enda hefur verið erfitt til þess að koma við raunhæfum mælingum.  Hér er því um tilgátu að ræða, auðvitað byggða á rannsóknum.  Önnur tilgáta er sú að eiginleiki náttúrunnar til að taka til sín koltvísýring dragist saman í hlýrra loftslagi, sem leiðir þá til meiri hlýnunar en annars yrði.  Rannsóknir styrkja ágætlega þessa seinni tilgátu. Í loftslagslíkönum er tekið tillit til a.m.k. að hluta til þessa, en umfangið er meira á huldu. Þegar kemur að hafinu standa vísindamenn traustari fótum.  Margar rannsóknir benda eindregið til þess að með hlýnun loftslags dragi úr getu hafsvæða til að taka til sín CO2.  En kolefnisupptaka gróðurs og jarðvegs er háð mun meiri óvissu eins og áður er getið.  

 

Í merkri rannsókn frá 2006 og kennd er við Friedlingstein voru útbúnar 11 ólíkar sviðsmyndir fyrir upptöku hafs og lands á CO2 árið 2100.  Flestar þessara sviðsmynda sýndu að lífhvolf jarðar myndi halda áfram að binda koltvísýring með hlýnandi loftslagi, en tvær sviðsmyndanna skáru sig úr. Þar snerist dæmið við hvað varðar gróðurlendi og jarðveg.  Í stað þessa að binda CO2  fer  gróðurinn að losa koltvísýring ! 

 

Norskt rannsóknarverkefni CarboSeason er ætlað að reynda að áætla betur svörun gróðurlenda við aukningu CO2 í lofthjúpi.  Óvissuþættirnir snúa ekki bara að viðbragði lífríkisins, heldur spilar vissulega líka inn áþreifanlegri þættir sem e.t.v. er auðveldara er að spá í eða áætla, eins og útbreiðslu  gróðurlenda, og þá er átt við einkum eyðing skóga á móti nýjum skóglendum á jörðinni. Menn þekkja þannig ágætlega að tegundir með stórum laufböðum binda koltvísýring hraðar en þær með smáum blöðum. Upptaka með ljóstillífun utan heitabeltis er háð árstíðum og þar með sólar og líffræðilegri vaxtarhringrás viðkomandi plöntutegundar. Áætlað hefur verið að regnskógar Amason sem stundum eru nefndir lungu jarðar, standa undir 15% allrar ljóstillífunar og stærð þess skóglendis, eða öllu heldur eyðing þess hefur því mikið að segja fyrir heildarmyndina. 

 

Betri vitneskja um líffræðina og þátt ljóstillífunar í bindingu koltvísýrings er vitanlega afar mikilvæg fyrir stillingu loftslagslíkananna.  Með aukinni þekkingu á þessum náttúrulegu ferlum ættu spár um veðurfarsbreytingar af mannavöldum því að verða eitthvað nákvæmari.

 

(byggt á grein Silje Pilberg í norska tímaritinu Klima, 5.tbl. 2010)

Dimm hríð fyrir vestan og norðan

Áfram er hríðarveður víða norðanlands og á Vestfjörðum og staðbundið kyngir niður snjó.  Í gærkvöldi leit út fyrir að lægðardrag úr norðaustri kæmi yfir Norðurlandi nú í morgunsárið og með því versnaði verðu og ofankoma ágerðist.  Nú sést að kjarni þessa drags er heldur vestar, eða yfir Húnaflóanum.  Spákort HIRLAM sem hefur gildistíma kl. 12 í dag 3. nóv sýnir þessa stöðu vel. Dökkgræni flekkurinn í miðju gefur til kynna 5-10 mm úrkomu á 3 klst.

Það er því ekkert lát á dimmri hríðinni á Vestfjörðum (skárra þó á Suðurfjörðunum), norður Strandir og austur fyrir Blönduós.  Þar fyrir austan er ekki jafn samfelld og dimm snjókoma, slæmt samt. Síðdegis fer þetta að lagast eitthvað, en þó rofar nú ekki til að viti fyrr en í kvöld eða nótt. Veðrið nær suður í Dali og Borgarfjörð að einhverju marki og meira að segja við Faxaflóa má gera ráð fyrir éljum og snjókomu um tíma síðdegis á meðan dragið er að fara suðsuðvestur yfir landið.

Holtavörðuheiðinni var lokað í gær og ég sé ekki betur en að þar verði áfram vandræði í dag vegna slæms skyggnis og ófærðar.  Sama á við með Bröttubrekku.  Samgöngur á milli þessara landshluta verða því að öllum líkindum úr lagi gengnar, áfram í dag ef fer sem horfir. 

 

2010- Ólíkt farið hér og í Danmörku

Eftir að októbermánuður hefur verið gerður upp hitalega séð er ljóst að árið er það sem af er með því hlýjasta sem hér hefur mælst.  Nánar um hitafarið má lesa hér og meira hér.

Ekki verður auknum gróðurhúsaáhrifunum einum og sér kennt um vænan hitann hjá okkur á árinu, því þær fréttir berast frá Danmörku að þar hafi ekki verið kaldara í 14 ár og það sem af er þessu ári. Danir kvarta nokkuð undantíðinni og segja að ekki nóg með að veturinn hafi verið skítkaldur, heldur ennig framan af sumri og síðan aftur í september.  Mitt sumarið slapp hins vegar betur. 

Þetta er ekki tilviljun, en hitafar Suður-Skandinavíu og N-Evrópu er ágætlega tengt því hérlendis í gegnum Norðuratlantshafssveifluna (NAO)  og breytileika hennar.  Enn skýrari eru andstæðurnar við V-Grænland, en Hans Egede danskur prestur og trúboði tók eftir því svo snemma sem á fyrri hluta 18.aldar að saman fór mild veðrátta á Grænlandi og fremur köld heima í Danmörku og síðan öfugt. 

 

Viðbrigði - snjókoma og vetrarfærð

Þegar þetta er skrifað að morgni 1. nóvember snjóar víða um land. Nokkuð dimm hríð er víðast norðanlands og austan frá skilum lægðar sem eru á norðurleið. Eins hefur verið ofankoma á Snæfellsnesi, í ofanverðum Borgarfirði og við Breiðafjörð og á Vestfjörðum. Í gærkvöldi gerði snjóföl víða sunnan- og suðvestanlands en við tók væg hláka í kjölfarið á láglendi. Þó svo að hiti sé yfir frostmarki víðast hvar á láglendi, þarf ekki að fara hátt til að fá á sig snjókomu eða krapa. 

Það má eiginlega segja að veturinn hafi hafið innreið sína nokkuð snögglega og eiginlegt haust farið að mestu hjá þetta árið. Hálfgert sumarveður ríkti alveg fram undir 18. október, en eftir það kólnaði og síðustu dagana hefur tíðin verið heldur köld og hreinræktuð vetrarveðrátta minnt á sig.

Mikil hitastigull frá norðvestri suðaustur yfir landið markar veðrið hjá okkur.  Hann stuðlar að NA-átt og auknum líkindum á hríðarveðri um norðanvert landið.  Spáð er hvassviðri og talsverðri ofanhríð á Vestfjörðum í nótt og á morgun.  Norðan- og norðaustanlands skánar veður um tíma síðar í dag, en versnar síðan aftur með N-hvassviðri og hríðarveðri.  Mildara verður norðaustanlands og þar fellur úrkoman sem rigning eða slydda á láglendi, en snjókoma þó á fjallvegum.

Næstu daga og reyndar í vikunni verður því heldur vetrarlegt um að litast, sértsaklega norðan- og norðvestantil, þó hægi nú vindinn eftir miðja viku.  

Mynd: mbl.is/RAX

Sveipir í flákaskýjum

Ég tók eftir þessum svipsterku sveipum í flákaskýjabreiðu sem var vestur af landinu í dag, 31. október kl. 13:20.  Iðusveipir eins og þessir eru býsna algengir í streymi lofts af ólíkum toga.  En það eru ekki alltaf til staðar ský til að gera þá sýnilega.

Takið eftir að bugðan byrjar að myndast á jaðri skýjabakkans yfir utanverðum Breiðafirði og hún magnast til vesturs.  Á þessum slóðum var vindur austlægur í dag í hæð skýjanna á að giska 1.000 til 1.500 m.  Láréttur hitastigull næstum þvert á vindáttina var talsverður, þ.e. loftið var kaldara eftir því sem nær dró Grænlandi til norðvesturs.  Það er munurinn á eðlismassa loftsins sem gerir það að verkum að sveipirnir myndast í loftstreyminu eða vindröstinni, sem reyndar var alls ekki hvöss.

Myndin er MODIS mynd tekin úr Terra tunglinu.

Nípukollsveður í Neskaupstað

Í áhlaupinu fyrir austan í dag varð sérlega byljótt í Neskaupsstað.  Í tvígang hafa vindhviður á mæli Veðurstofunnar þar í bæ slegið í 44-45 m/s.   Það var sagt frá því á mbl.is fyrr í dag að laust dót hefði fokið og sorpílát verið áberandi á ferðinni í bænum. Vindmælingarnar af vef VÍ fylgja hér með. Þar sést að meðalvindur hefur ekki verið neitt sérlega mikill, en hviðurnar snarpar og viðvarandi. 

Eftir því sem ég kemst næst hefur ríkt í Neskaupsstað í dag það sem heimamenn kalla Nípukollsveður. Nípan eða Nípukollur (819 m)  er ysti tindurinn í skörðóttri fjallshlíðinni ofan bæjarins.  Marga hef ég heyrt talað um Nípukollsveður og fengið lýsingar á því hve vindköstin verði mikil í bænum, en aldrei fengið almennilega skýringu á því hvað þarna á sér stað.

Gunnar Ólafsson, sem um árabil var skólastjóri á Norðfirði og látinn er fyrir nokkrum árum segir á einum stað um Nípukollsveður að þau geti verið vegna fleiri en einnar vindáttar.  Ef blæs af SV eða N stendur vindur á Nípuna og verða þá óskapleg fráköst, feykist á Búland hinum megin fjarðar. 

5. október 2004 gerði veður sem var keimlíkt norðanveðri dagsins í dag.  Þá ætlaði allt um koll að keyra og mældist hviða yfir 50 m/s og tjón varð.  Tré rifnuðu upp með rótum og þakplötur fuku.  Þá sagði í frétt í Mogga: "Nípukollsveður verða...þegar sterkar bylgjur myndast niður með Nípunni með tilheyrandi ofsahviðum, einkum í ytri hluta bæjarins. Nípukollsveður eru tiltölulega sjaldgæf og oft líða mörg ár, jafnvel áratugir, á milli þeirra. Veðurfræðingar skýra slík fyrirbrigði sem dæmigert ofsaveður sem verður hlémegin fjalla, en þá myndast fjallabylgjur er valda sterkum hviðum sem oft eru tvisvar sinnum sterkari en meðalvindurinn." (6. okt 2004)

Mér þykir sú skýring sennileg að mjög hvass norðanvindurinn brotni á Nípunni og ofsahviður skrúfast niður hlíðina yfir bæinn.  Hvort fjallabylgjur koma við sögu er ekki gott að segja nema að tölvukeyra tilvik Nípukollsveðurs í fínkvarða líkani.  

En fróðlegt væri að heyra frá Norðfirðingum hvort menn kannist við Nípukollsveður með SV-átt, eins og Gunnar Ólafsson gerir að umtalsefni.

En aftur að veðrinu í dag. Vindur í lofti rétt ofan hæðar Austfjarðarfjalla var lengst af um 35 m/s og vindáttina á milli N of NNA.  Mælingar á Gagnheiði milli Héraðs og Seyðisfjarðar í 950 metra hæð staðfesta það vindafar sem ég les úr háloftakortum, en þar hefur veðurhæðin lengst af verið á bilinu 35-37 m/s. Það þarf í raun ekki að koma á óvart að eitthvað af þessari feykilegu vindaorku þarna uppi berist niður á láglendi þegar brött fjöll trufla loftstrauminn.  

Myndin hér til hliðar er tekin í göngu upp á Norðfjarðarnípuna tengslum við Neistaflug.  Nokkur spölur er enn á toppinn en afstaða og sést vel og hvers bratt er á þessum slóðum.  Ljósm. Kristinn Þorsteinsson

 

Vef-veður í Danmörku

Í vor hóf Danska Veðurstofan, DMI tilraunir með útsendingar á einhverskonar "sjónvarpsveðri" á vef sínum.  Það er gert þannig að veðurfræðingur á vakt stendur við spákort og útskýrir veðurspána fyrir Danmörku á ekki ósvipaðan hátt og gert er í sjónvarpi, nema að einfaldleikinn er meiri og ekki lagt upp úr útliti, klæðaburði (eða leikrænum tilburðum) veðurfræðingsins. 

Þetta litla myndband er tekið upp í húsakynnum DMI í Lyngby og sett á vefinn tvisvar á dag, kvölds og morgna.  Í frétt á síðu DMI er sagt frá því að um 10.000 manns á dag hafi kynnt sér veðurspánna á þennan hátt dag hvern í ágústmánuði, en notkunin  minnkað aftur eftir að almennum sumarleyfum lauk.  

Fyrir áhugasama er slóðin þessi:http://www.dmi.dk/dmi/index/danmark/webtv.htm

Ég held að einmitt myndræn framsetning sem þessi með almennum útskýringum veðurfræðings henti mörgum og væri góður kostur einnig hér á landi.