Fimmvörðuháls -veðurspá í dag þriðjudag og á miðvikudag

Fimmvörðuháls í um 1.000 metra hæð

Þriðjudagur 30. mars:

Kl12: Mikið lægt frá því í gær, NA átt um 5 m/s.  Enn kalt eða um -12°C.  Bjartviðri og nánast heiðríkt.

Í kvöld kl. 21 (í ljósaskiptunum): Aðeins meiri blástur eða NA 6-9 m/s.  Dregur lítið eitt úr frosti eða -10°C og áfram heiðríkt.

Miðvikudagur 31. mars:

Kl.12:  NA um 5 m/s.  Enn bjartviðri og frábært skyggni. Enn fremur kalt eða frost um 11 stig. 

Kl.21:  Hægur vindur af A eða 3-5 m/s.  En bjart þó lágský verði með suðurströndinni. Hiti um -13°C

Á meðan vindur er norðan- og norðaustanstæður er yfirleitt heldur meiri blástur niður Skógaheiðina og Sólheimajökul (vélsleðafólk) en er uppi við gosið.

Gert kl. 09:30

ESv

_______________________________

Myndin er úr fórum Árna Sæberg og tekin úr Fljótshlíðinni. Fengin af mbl.is

 

Fimmvörðuháls -veðurspá mánudag og þriðjudag

Fimmvörðuháls í um 1.000 metra hæð

Mánudagur 29. mars:

Kl12. NNA 12-15 m/s.  Meira skýjað en verið hefur um helgina, en sama sem úrkomulaust.  Hiti -8°C.  Enn hvassara á uppgöngunni eða 15-17 m/s (og meira og minna allt á móti).

Þriðjudagur 30. mars:

Kl.12  NNA 7-9 m/s.  Aftur léttskýjað og hiti -10°C.

_______________________________

Kortið er útbúið og miðlað af Loftmyndum ehf. 

Sinubrunatíminn

Sinubrunar verða nær alltaf við íkveikju eða af gáleysi í meðferð elds.  Útmánuðir eru sinubrunatíminn suðvestan- og vestanlands, sérstaklega þegar enginn er snjórinn í lágsveitunum og þurr NA-blásturinn næðir. Hann er algengur frá því í mars og fram eftir í apríl.  Besta veðurforvörnin gagnvart þessum vágesti er vitanlega að hafa snjó yfir.  Það heyrir á þessum árstíma orðið til undantekninga.  Næst best er bleytutíð, en því er ekki að heilsa nú. 

Menn verða að vera sérstaklega vel á varðvergi gagnvart brennuvörgum og passa upp á eldinn næstu vikuna. Útlit er fyrir áframhaldandi N- og NA-átt, meira og minna fram að páskum og jafnvel lengur.  Í Borgarfirði, við innanverðan Faxaflóa og á Suðurlandsundirlendinu er ekki spáð neinni úrkomu í vikunni.

Í gærkvöldi brunnu 5 hektararar lands, m.a. skógur. Sinueldarnir á Mýrum voru við svipaðar veðuraðstæður og nú.  30.-31. mars 2006 brunnu 67 ferkílómetrar af gáleysi.  Kortið sýnir landsvæði það sem varð eldinum að bráð. 

Fimm hektarar brunnu í Seldal

Ferð að gosinu í dag, laugardag

Lagði af stað frá Skógum í bítið í morgun með hópi fólks og ásamt tugum ef ekki hundruðum annarra.  Höfðum vindinn í fangið upp mest alla Skógaheiðina, enda var hann á norðan.  Þegar komið langleiðina upp að Baldvinsskála herti vindinn og þar voru á að giska 8-10 m/s. Myndin af skálanum og slakkanum upp að honum sem mörgum reyndist erfiður, er ekki úr ferðinni heldur frá fyrri tíð, reyndar frá júní 2007. Snjór var yfir meira og minna frá því neðan við göngubrúna yfir Skógá.  Gott var að komast í skjól og fólk frá Ferðafélaginu bauð gestum inn í óhrjálegan skálann til þess að snæða nesti. Ekki seinna vænna enda stendur til að byggja nýjan í sumar.

Ekki leist mörgum á blikuna hvað vindinn áhrærir, en viti menn að síðasta spottann frá Baldvinsskála að eldgígnum lægði til muna og var vindur þar efst uppi vart meiri en 4-5 m/s. Það var í takt við það sem ég hafði ímyndað mér í þeirri NNA-átt sem lék um svæðið í dag.  Í raun er það þannig að vindur eykst yfirleitt ekki með hæð í kaldri N-átt (á því geta þó verið undanbrögð !). Eins á kaldur vindurinn það til að flæða niður eftir hlíðinni hlémegin af meiri móð en efst uppi.  Að hluta til er um fallvind að ræða, þ.e. kalt loftið leitar niður undan þunga sínum.  

Veðurkort HRAS sem gilti kl. 15 í dag sýnir þetta mætavel.  um 5 m/s á Fimmvörðuhálsinum sjálfum, en hvassara í austurhlíðum Eyjafjalljökuls og á Skógarheiði, einmitt þar sem leið okkar lá í dag.

Síðan er það svo og verður að taka með í reikninginn að hraunið sjálft og eldstöðin valda uppstreymi.  Sé maður staddur nærri þessum hitagjafa virðist sem vindur blási úr öllum áttum, sérstaklega þegar grunnvindurinn í lofti er tiltölulega hægur.  Þrátt fyrir N-áttina, fann ég blása úr austri, suðaustri og suðvestri þegar ég stóð skammt frá hraunjaðrinum.  Af og til gengu yfir mann gusur af fíngerðu gjalli og reyndar varð maður var við það fyrst 1 til 2 km áður en náð var áfangastað.  

Eimurinn við hraunjaðarinn minnti mjög svo á eitt, nefnilega svipaðan þann sem finna má í kerskála álversins í Straumsvík.  Um þetta atriði vorum við sammála þrír til fjórir sem allir eigum mislangan feril starfa í Straumsvík.  Væg remman á hálsinum á eftir og þessi tengsl við rafgreininguna í Straumsvík bendir sterklega til mikillarlosunar koltvísýrings við gosið, líkt og þegar rafgreining súráls á sér stað.  Koltvísýringur er hættulaus a.m.k. upp að ákveðnu marki held ég  Enga fann ég brennisteinslyktina eða fýlu af annarri óskilgreindri sort þarna við gosið og hraunjaðarinn.  Kolmónoxíð er þó á ferðinni, lyktarlaus eins og hún er, en vindblær eins og í dag er líklegastur til að þynna þá eitruðu lofttegund út. 

Einhversstaðar kom fram í dag að frostið hafi verið 18 stig.  Slíkt er fjarri lagi.  Hiti efst, þ.e. í um 1.050 metra hæð var um sjö, kannski 8 stig upp í dag.  Um misritun hlýtur að hafa verið að ræða. 

Fimmvörðuháls -veðurspá fyrir laugardag

Veðurspáin á gosslóðum á morgun í um 1.000 metra hæð er nokkuð einföld:

Kl.12.  NA eða NNA 5-7 m/s.  Því sem næst heiðríkt og afbragðsgott skyggni. Hiti um -5°C

Við Skóga má gera ráð hita um frostmark snemma í fyrramálið, en um +3°C um miðjan dag á morgun og frostmarkshæðin verður þá  í um 300-400 metra hæð.  

Myndin er fengin af mbl.is og  sýnir Benedikt Bragason í Arcanum við hraunjaðarinn.
mbl.is/Jónas Erlendsson

Veturinn er ekki liðinn !

Nú lítur út fyrir þokkalegt kuldakast fyrir árstímann.  Grænlandshæðin hefur enn og aftur hreiðrað um sig og nær hún að beina til okkar köldu lofti úr norðri.  Reykvíkingar vöknuð upp við frost í morgun og verða nú að venja sig við þá tilveru langt fram í næstu viku.

En í raun kólnar ekki að ráði fyrr en um helgina og frá sunnudegi til þriðjudags eru allar líkur á því að það verði frost um land allt og það talsvert frost til landsins norðan- og austantil. Loftið er svo kalt  að víða verður á mörkunum sunnantil að hitinn komist upp fyrir frostmark yfir miðjan daginn, eða á þeim stöðum þar sem nú þegar er farið að sjást til gróanda.  Þessu N-veðri fylgir hvorki hvass vindur né alvöru hríðarveður, en samt sem áður blástur, 5-13 m/s og ákveðinn éljagangur um landið norðaustanvert.

Kortið er spá frá GFS fyrir mánudag og sýnir m.a. "þykktarlínu" upp á 510 dekametra yfir landinu. Það er sú bláa og köld tungan, eða kaldur loftmassinn kemur úr norðri og norðaustri.  

Samanburður við kuldakafla fyrri ára í lok mars er ekki auðveldur.  Skammvinn og hastarleg hret eru ekki svo óalgeng, en lengri kuldakaflar hafa ekki sýnt sig í lok mars síðustu árin.  Nú ætla ég ekki að spá löngum köldum kafla, en hann mun í það minnsta vara í nokkra daga, spár gera ráð fyrir í það minnsta fram á skírdag (1. apríl).

Hastarlegan frostakafla gerði dagana 27. til 30. mars 1985 sem ekkert slær út síðari árin, nema náttúrulega síðustu dagar í mars og blábyrjun apríl, hafísveturinn 1968, sem þóttu mjög sögulegir sökum frosta.

 

Útlit fyrir bjartvirði yfir gosstöðvunum um helgina

Þeir sem vilja berja dýrðina augum í Fimmvörðuhálsi geta hugsað sér gott til glóðarinnar um helgina.  Spáð er NA-átt og tiltölulega þurru lofti í tengslum við hæð yfir Grænlandi.  Sennilega skýjað framan af degi á föstudag, en alls ekki þungbúið.  Léttir síðan til og á laugardag og sunnudag ættu skilyrði að verða mjög hagstæð til að skoða gosið.  Goluvindur og hiti um eða rétt undir frostmarki á láglendi.

Fyrir þá sem eru haldnir eðlilegri gosforvitni og vilja jafnframt ekki standa í stappi við löggæsluna er  hentugast að skoða gosið úr innanverðri Fljótshlíðinni.  Þangað er greiðfært á öllum bílum.  Frá varnargarði Markarfljóts framan við bæinn Fljótsdal er 16 km loftlína til gossprungunnar, sem blasir þar við uppi á brún Fimmvörðuháls.

Síðdegis á mánudag brá ég mér að þessar slóðir og sást þá vel til gossins þrátt fyrir að lágskýjað hafi verið.  Eftir að myrkur var skollið á lækkaði skýjahæðin og þá sást ekki einu sinni bjarmi frá gosinu.  Tilkomumest er gosið vitanlega í myrkri, en góðu skyggni og slík skilyrði ættu að verða um helgina.

Myndin er tekin frá Fljótsdal í Fljótshlíð, fyrstu gosnóttina af Katrínu Möller Eiríksdóttur. Kortið er frá Samsýn og fengið af ja.is. 

Aftur vonska í veðrinu undir Eyjafjöllum og í Mýrdal

Hvellurinn sem gerði í gærkvöldi var þeirrar náttúru að vindáttin syðst á landinu var örlítið norðan við austrið.  Tjón var tilfinnanlegt í Mýrdalnum, en síður var mjög hvasst undir Eyjafjöllum.  Þetta var lægð fyrir sunnan landið og skil frá henni sem fóru til norðurs seint í gær og með þeim hvessti.  Á nýlegum mæli Vegagerðarinnar við veginn um Reynisfjall fór mesta hviða í 49 m/s og sama gildi mældist um svipað leyti (um kl. 18 ) á Steinum.  Tjón varð t.a.m. á Eystra Skagnesi rétt eins og mynd Jónasar Erlendssonar af mbl.is sýnir.

Nú nálgast okkur önnur skil og svipar veðrinu til þess fyrra, nema nú held ég að það nái frekar til Austur-Eyjafjalla sem og Mýrdals.  Vesturfjöllin sleppa betur, en þar gerir frekar illskeytt veður þegar vindáttin er aðeins sunnan við austur.  Nú er vindurinn ANA og þá ætlar frekar að keyra um koll nærri Steinum, Þorvaldseyri og Skógum.  Síðan aftur austar, þ.e. staðbundið í Mýrdal.

Veðurhæðin verður ekki minni, jafnvel ívið meiri.  Hvassast verður síðdegis og fram yfir kvöldmat, en þá gengur niður.  Nú þegar (um kl. 12:00) hefur mælst hviða  á Steinum upp á 55 m/s.  Á þessum slóðum getur því verið beinlínis hættulegt að vera á ferðinni þegar rekur á svona ofboðslega harða hnúta !

Einnig getur gert hviðuveður í Öræfasveitinni (við Sveinafell og Sandfell) um tíma síðdegis.  Þó það sé líklegt er það þó ekki alveg víst að það slái til við þau skilyrði sem nú ríkja.

Eins gerir hviður allt að 35 m/s á utanverðu Kjalarnesi og undir Hafnafjalli, sennilega einhvern tímann frá því um kl. 19 til 22 í kvöld. 

Spákortið af Brunni VÍ sýnir vinda í 850 hPa fletinum eða í um 1.200 metra hæð kl. 18 í dag.  Syðst á landinu er þannig spáð tæplega 40 m/s í veðurhæð um þetta leyti. 

Viðbót kl. 14:25.  Hviða upp á 60 m/s á Steinum mældist rétt fyrir kl. 14. 

Púffið hans Magnúsar Tuma á ratsjánni

Í morgun sáu sjónarvottar að dálítill öskumökkur reis upp frá gosstöðunum í Fimmvörðuhálsi. Á ratsjármynd Veðurstofunnar sem sýnir sérstaklega toppa skýja kemur þessi mökkur fram á mynd kl. 07:15, en 15 mínútum fyrr var ekkert sjáanlegt.  Magnús Tumi kallaði gosmökkinn á Rás 2 "smá púff".

Mökkurinn er ekki mikill um sig og rís heldur ekki upp í hærri hæðir. Út frá þessum upplýsingum einum má ætla að toppurinn rísi í 5 til 7 km hæð, kannski 8 km en ekki hærra.

En eflaust er nú samt tilkomumikið að sjá til hans frá nálægri byggð. 

Viðbót kl. 08:00:

Á mynd Jónu Sig á mbl.is sést að mökkurinn er nokkuð tilkomumikill og ljós yfirlitum.  Líkast til er einkum vatnsgufa þarna á ferðinni og mökkurinn þá afleiðing gufusprenginga í gossprungunni.

Vindorka beisluð í háloftunum ?

Í nýjasta hefti Lifandi Vísinda, sem datt inn um lúguna hjá mér í gær, er áhugaverð umfjöllun um tilraunir til að virkja vindorku í skotvindinunum í 8 til 10 km hæð.

Greint er frá tilraunum fjölþjóðlegs fyrirtækis, Sky WindPower sem stefnir að því að senda fljúgandi vindmyllur upp í háloftin þar sem vindur er hvassari og stöðugri en á þessum hefðbundnu slóðum nærri yfirborði.  Vindmyllan er með fjögur sett af vængjum (sbr. meðfylgjandi skyssu) og er henni ætlað að halda sjálfri sér fljúgandi á lofti, en rafmagnið sem framleitt er, verður sent með köplum til jarðar. 

Maður rekst á margt verkfræðilegt ævintýrið, sem er á mörkum hins gerlega.  Við fyrstu sýn er þetta í þeim flokki, en sú hugmynd að slíta á tengingu beislunar vindsins við jörð og stefna hærra upp er greinilega komin það langt að síðasta haust var haldin fyrsta ráðstefnan um beislun háloftvindsins:

1st. International High Altitude Wind Power Conference, November 5 - 6, 2009. Chico and Oroville, California.

Það er eftir þó nokkru að slægjast þarna uppi.  Í fyrsta lagi er vindorkan mjög mikil, en hún er vel að merkja ekki alveg stöðug.  Breytileiki vindsins er talsverður, en þó ekki jafn duttlungafullur og hann er í jaðarlagi lofthjúpsins nærri jörðu, þar sem kvikustreymi (turbulence) og langir hægviðrakaflar geta sett strik í reikning framleiðslunnar. Álitið er í a.m.k. 5% tímans sé vindurinn í efri lögum ekki nægjanlega öflugur og þá heldur ekki til að halda myllunum á lofti. Í því skyni þarf að þróa nægjanlega öflugan hjálparbúnað.    

Kortið hér að neðan er fengið af síðu Sky WindPower og sýnir beislanlega orku á hverjum stað miðað við vetrarmánuðina.  Efst er getið um samhengi virkjanlegrar orku í þversniði, þ.e. wött á fermetra (W/m2) og þéttleika loftsins og vindhraða.  Aflgetan er í þriðja veldi af vindhraðanum, en á móti kemur að þéttleiki loftsins ofantil er umtalsvert minni. Nærri 30°N.breiddar í 10 km. hæð er aflgetan því yfir 10 kW á fermetra.  Til samanburðar geta vindmyllur við jörðu aðeins framleitt 1 kW/m2 við bestu aðstæður. Að sumarlagi er orka vindsins á þessum sama stað ekki nema um 1/10 þess sem hún er að jafnaði yfir vetrarmánuðina.  Þvermál spaðanna á teikningunni er um 10 metrar og aflgeta allra fjögurra sögð vera um 240 kW miðað við tiltekinn meðalavind.

Þeir eru stórtækir þessir aðilar og segja að með því að koma nokkur hundrum slíkra eininga fyrir á tiltölulega afmörkuðu svæði í 8 til 10 km hæð megi framleiða orku á við kjarnorkuver af meðalstærð. En hvað með flugið og árekstrarhættu ?  Þetta er jú einu sinni kjörflughæð farþegaflugs.  Ætlunin er að skilgreina "orkuvinnslusvæði" í lofti og flugrými verði því takmarkað sem því nemur.

Bjartsýnustu í þessum nýja orkugeira segja, að ef þessi tækni við virkjun skotvindsins nær "flugi" og verði jafnframt bæði hagkvæm og örugg, munum við öðlast aðgang að hundrað sinnum meiri orku en mannkynið hefur þörf fyrir !  Þá höfum við það...