Öskufallið og vindar ofan Eyjafjallajökuls

Gerði mér eins og svo margir aðrir ferð austur á Hvolsvöll til að skoða hamfarirnar með eigin augum.  Það var tilkomumikið að sjá bólstrana stíga upp úr gígnum ýmist öskugráa eða nánast mjallahvíta.  Virknin var enganveginn jöfn heldur kom hún í gusum.  Stundum stigu upp nokkuð hreinir gufubólstrar sem afleiðing hvellsprenginga þegar bráðnandi vatn streymir að gosopinu. 

Gufubólstrarnir fóru hæst, en svo virtist sem gjóskuríkar sprengingar  færu ekki jafn hátt upp og grábrúnn mökkurinn féll fljótt saman og lagði undan vindinum til suðurs.  Þykkt gjóskumakkarins virtist vera um 2.000 til 2.500 metrar upp frá sjávarmáli.  kom mér nokkuð á óvart að sjá að sjálft öskuskýið reis ekkert mikið hærra en brún fjallsins í tæplega 1.700 metrum. 

Mynd sem ég tók sjálfur og er langt frá því að teljast gæðamynd sýnir þetta ágætlega.  Ég stóð skammt austan Hvolsvallar við Dufþaksholt og þar fékkst í gær ágætis þversnið miðað við ríkjandi vindátt.  Gufan yfir gígnum, sem vissulega inniheldur líka talsverða ösku,  náði upp í um 3.000 - 4.000 metra hæð þarna á milli kl. 11 og 12.  Það er eins og megin öskumökkurinn skríði hins vegar með jörðu og niður af fjallinu og áfram til suðurs handan Seljalandsmúla en það glittir þarna í hann.  Önnur nálgun á það sem þarna er í gangi er sú að hægt væri að tala um tvo nokkuð aðgreinda öskustróka.  Sá hærri þeytist upp með gufusprengingum og liggur ofar en sá sem ber lægra og virðist vegna eigin þunga leita frekar með jörðu og áfram undan vindi.  

Önnur mynd og í mun betri gæðum sýnir þessa aðgreiningu gjóskumakkarins ágætlega.  Þetta er mynd Júlíusar Sigurjónssonar á Morgunblaðinu frá því í gær og fengin er af mbl.is.   Virknin er í gusum, miklar sprengingar eiga sér stað rétt áður en myndin var tekin og sér í lægri mökkinn frá "síðustu hrinu lengst í suðri (til hægri).

Þegar skoðaðir eru vindar í lofti um hádegisbilið í gær kemur í ljós að í hæð Eyjafjallajökuls eða í um 1.500 metrum var vindáttin NNA-læg á meðan áttin var  NNV-læg í um 3.000 metra hæð. Vindurinn blæs sem sagt ekki alveg samsíða með hæð þegar þetta á sér stað, hann snýr sér útí norðvestur eftir því sem hærra dregur. 

Um kl.13:20 í gær náðist afar athyglisverð MODIS mynd af öskuskýinu til suðurs frá Eyjafjallajökli. Myndin er lituð og löguð til af Ingibjörgu Jónsdóttur og um hana má í sjálfu sér hafa mörg orð, því ýmislegt er þarna afar athyglisvert þar sem snævi þakin svæði skera sig vel úr frá t.d. snjó þar sem aska hefur fallið og einssnjólaus svæði.

 

 

 

Þar sem öskuskýið nær yfir sveitina í næsta nágrenni er jaðarinn afar skarpur eins og reyndar sást í sjónvarpsfréttum í gær þegar beinlínis var ekið inn í öskuvegg. Greina má kjarna eða tiltölulega mjótt öskureipi sem leggur frá gígnum til SSA undan NNV áttinni.  Þetta mundi þá vera efra kerfið sem nær upp í um 3.000 til 5.000 metra hæð og jafnvel ofar allt eftir krafti gossins á hverjum tíma. Dreifing makkarins undir þessu öskureipi til suðvesturs er vegna ríkjandi NNA og jafnvel NA-áttar í neðri lögum.  Á ljósmyndinni að neðan, þ.e. sömu MODIS-mynd má líka greina vel öskureypið hið efra.

Þessu var ólíkt farið fyrsta dag gossins þegar hvöss V-átt sem var samsíða upp í 7 til 8 km hæð gerði það að verkum að öskugeirinn var þröngur og geisli hans lítill a.m.k. yfir Íslandi.

Ef þessi greining reynist vera rétt er að sjá sem askan dreifist annars vegar fyrir tilstuðlan vindáttar í fjallahæð og jafnvel neðar og síðan hins vegar í mun hærri hæð nærri 3 til 5 þús. metrum.  Séu vindar í þessum hæðum ekki samsíða verður geisli gjóskugeirans stærri og öskufall nær yfir stærra svæði. Eins er þéttleiki þessarar mjög svo fínu ösku það mikill í lægri lögum, að heildarþyngd hennar verður til þess að skýið fellur fljótt og leggst með jörðu.