Gátan um dauða síldarinnar í Kolgrafarfirði

Þær kenningar sem helst hafa verið uppi varðandi þennan mikla dauða síldar í Kolgrafarfirði eru einkum tvær.  Annars vegar að sjávarkuldi hafi grandað þessum mikla fjölda fiska og hins vegar að þurrð hafi orðið á súrefni inni í Kolgrafarfirði og síldin einfaldlega kafnað.  Haraldur Sigurðsson eldfjallafræðingur gerir mögulega súrefnisþurrð í sjónum að umtalsefni, en Þorsteinn Sigurðsson á Hafró segir litlar líkur á slíku þar sem skipti á sjó með sjávarföllum séu ör þrátt fyrir mikla mergð síldar í firðinum.  Það má átta sig á staðháttum á loftmynd sem fengin er af vefsvæði ja.is.

 

En lítum betur á þetta með sjávarkuldann.  Menn hafa verið að gera að því skóna að sjávarhiti þarna hafi verið um frostmark.   Sjórinn hér umhverfis landið er að jafnaði á öllum árstímum nokkuð vel yfir frostmarki.  Kólnar niður í 1 til 2°C úti fyrir Norður- og Norðausturlandi  síðla vetrar eða snemma vors.  Hafískomur geta þó orsakað meiri útbreiðslu á sjó í kring um frostmark, en því er vitanlega ekki til að dreifa nú.

 

Það er hins vegar vel þekkt að inni á fjörðum og á grunnum strandsvæðum getur varmatap til umhverfisins orðið það mikið að  sjórinn nær að kólna niður að frosti.  Þar sem ár renna til sjávar lækkar seltan við blöndunina og lagnaðarís myndast þannig á sjónum í langvarandi frosthörkum.

 

Á vef Veðurstofunnar er hægt að nálgast daglega sjávarhitakort (MyOcean)og spár. Birting þeirra er enn á tilraunastigi eins og það er sagt.  Þau eru ekki byggð á mælingum, enda eru mér vitanlega ekki gerðar neinar samfelldar sjávarhitamælingar í innanverðum Breiðafirði.  Sjávarhitakortin eru byggð á fjarkönnun þar sem teknar eru hitamyndir af yfirborði jarðar. Þessi kort eru ágæt, en hinir fínni drættir mást þó út.  Lítum á kort frá 11. desember.   Í norðvestur jaðri þess er ísjaðar og frostkaldur yfirborðssjór, litaður blár, sunnan við jaðarinn.  Tunga af  hlýsjó með yfirborðshita á milli 6-7°C er greinileg djúpt úti af Bjargtöngum.   En við innanverðan Breiðafjörðinn má sjá að yfirborðshiti sjávar er með þessari aðferð metinn um eða undir frostmarki.  Skilin liggja við Stykkishólm eða þar innan við í Hvammsfirði. Þetta var staðan 11.desember.

 

Það sem valdið hefur þessari kælingu eru þrálátar norðanáttir og kólnun sjávar hennar vegna. Hlýrri sjórinn á utanverðum Breiðafirði á einhverra hluta vegna ekki greiðan aðgang inn eftir öllum firðinum, í það minnst ekki í yfirborðslögum.  Með sjávarföllunum virðist kaldur sjórinn þannig sullast fram og til baka inni á Breiðafirði og hægt og bítandi tapar hann varma sínum við snertingu við kalt loftið.  Það fór strax að bera á yfirborðshita um frostmark við innanverðan Breiðafjörð í kjölfar norðankastsins sem gerði 2. nóvember.  Lengst af var sjávarkuldinn einangraður við innanverðan Breiðafjörð og Hvammsfjörð, en á föstudag og laugardag urðu greinilegar breytingar.  Svo virðist sem kaldi sjórinn hafi náð að breiðast lengra til vesturs út með norðanverðu Snæfellsnesi.  Kort MyOcean frá því á sunnudag sýnir þá breytingu nokkuð vel.  Í Grundarfirði voru menn hins vegar að mæla sjóinn um +3°C.  Þá lágu skilin líkast til um nesið sem skilur að Grundarfjörð og Kolgrafarfjörð. Með því að rýna í kortið hér að neðan má sjá að skilin eru komin vestar.

 

Síldardauðinn hefur samkvæmt þessu orðið nánast í einni sviphendingu á laugardag og sunnudag.  En hvað olli þessari auknu útbreiðslu kaldasjávarins úr fjarðarbotninum ?  Á föstudag var einn einn dagurinn með kaldri N-átt.  Vindur var um 5-10 m/s og frostið í Stykkishólmi um 2 stig.  Að auki heiðríkt og loftið þurrt.  Við þær aðstæður nemur skynvarmatap yfirborðsins um 50-100 wöttum á fermetra (W/m²).  Hitatap vegna uppgufunar er enn meira eða á að giska 100-200 W/m².  Varmatapið var því umtalsvert og nam um 150-300 W/m2 og jók enn á sjávarkuldann.  Líkast til er um vanmat að ræða, en þetta er hægt að reikna með þekktum aðferðum ef yfirborðshitinn er þekktur, vindur, raki og  aðrar veðurstærðir sem skipta máli. Einnig verður að hafa í huga að einmitt um helgina var líka stórstreymt, reyndar einn stærsti straumur ársins.  Alls ekki er óhugsandi að þær aðstæður hafi átt þátt í aukinni útbreiðslu kalda sjávarins inn í Kolgrafarfjörð.  Hann kólnar þó varla í einni sviphendingu niður fyrir frostmark vegna varmatapsins eins við umhverfið. Vel má vera að um samspil beggja þátta sé að ræða. Rétt er að hafa hugfast að saltur yfirborðssjórinn sekkur  við kælingu áður en frostmarki fyrir saltan sjó er náð. Þannig á sér stað hitablöndun í neðri lög, oftast alveg  niður á botn.

Þorsteinn Sigurðsson og hans fólk á Hafró fer í leiðangur í dag til mælinga á hita, seltu, súrefni og  fleiri þáttum.  Þá skýrist væntanlega enn frekar gátan mikla um síldardauðann á vetrarstöðvum íslensku sumargotssíldarinnar á Breiðafirði.

 

Athugasemdir

[Gestur Guðjónsson, 18.12.2012 kl. 13:43]

Svo furðulegt sem það hljómar eykst sá styrkur sem súrefni getur náð í vatni með lækkandi hitastigi og þar með einnig möguleg súrefnisupptaka í gegnum yfirborð sjávar. Þannig að ólíklegt er að súrefnisþurrð sé að valda þessu, enda hefði svipaður dauði þá átt á eiga sér stað við aðrar svipaðar aðstæður, þar sem síldin pakkar sér á lítið svæði, og vera algengt fyrirbæri. Sem er ekki tilfellið.

Svo kuldaskýringin virðist vera sú líklegasta.

[Bjarne Örn Hansen (IP-tala skráð) 18.12.2012 kl. 22:56]

Að súrefnisþurrð valdi þessu, er ekkert útilokað.  En, eins og Gestur bendir á, þá er Varmatapið ólíkleg orsök súrefnisþurrðar, því að varmatapið myndar einangrun eins og sjá má á lóninu í Antarktis.  Það þyrfti að kíkja lengra niður á sjávarbotninn, til að sjá hvað þar hafi átt sér stað.

[Kristinn Pétursson, 19.12.2012 kl. 00:49]

Þetta sýnir okkur hvað náttúran er duttlungafull. Menn sem vaða um og þykjast geta aukið afrakstur fiskistofna með sparnaði á veiðum - hafa alltaf verið með of mikilar fullyrðingar um að þeir búi fyrir þekkingu til að stjórna náttúrunni.

Kjarni málsins er sá að það hefur aldrei tekist að "byggja upp" neinn fiskistofn þrátt fyrir allar fullyrðoingarnar. Náttúran kemur alltaf með inngrip og þá viðrist ljóst - að það var skaði fyrir þjóðina að veia ekki eitthvað meira.

Rörsýnin um að  með "stjórnun" á veiði  fiskimanna - þá sé einhver "mikilvægur árangur" mælanlegur  virðist bara rangar fullyrðingar.

Hærra veiðiálag  minnkar tjónið af svona uppákomum eins og súrefnisþurrðin í Grundarfirði fyrir  nokkrum árum - sýkingin í stofninum í nokkur ár - og nú þetta. Allt eru þetta vísbendingar um að menn hafi farið offari  í ofstjórninni.

Enn hefur ekki fengist rætt hrikalegi skaðinn af ollum þorskinum sem drapst eða synti til Grænlands 1998-2002. Þá hafði risasterkur árgangur þorsk  (1993 árgangurinn mælst feikilega sterkur - árið eftir að  Dr. John Pope fullyrti "neyðarástand vegna ofveiði" í þorski)

Þessi árgangur (1993) mældist mjög sterkur öll árin eins og myndin  fyrir neðan sýnir:

Bláu línurnar sýna styrkleika þorskárgangsins 1993 - fram til 5 ára aldurs - en eftir það  hallar undan fæti.   Árin 1999-2001 drepst gífurlegt magna af þessum árgang og myndin sannar að þorskurinn mældist allur vera til a.m.k tik 5 ára aldurs.

Eftir að þorskurinn hvarf úr mælingunum - var reiknað "ofmat" um 600 þúsund tonn - eins og næst amynd sýnir:

   

Þorskstofninn átti að stækka úr 1031 þús Tn árið 1999 - í 1150 þús Tn 2002 (bláar undirstrikanir) em staðeryndin var 577 þús Tn 2001 (rauð undirstrikun)   

Þarna var reiknað "ofmat" að fiskurinn sem mældist allur til í efri myndinni - er reiknaður "ofmetinn" í seinni myndinni - eftir stærðfræðilegri blekkingu.

Ég minni á þetta hér því nú þarf að fylgjast með hvaða blekkingu verður beitt til að RÆÐA EKKI - þann möguleika -  að þetta sé  - hugsanlega  - afleiðing of lítillar veiði í síldinni.

Hvers vegna aldrei má ræða þann möguleika - hvort sem umræðu efnið er síld, þorskur eða eitthvað annað - það er stærsta spurningin - og hvers vegna er það ekki rannsakað líka - þegar svona uppákomur verða??? Hver bannar rannsókna á  þí að þetta kunni að vera afleiðing af of lítilli veiði þ.e. rangri veiðirágöf. 

Eru sömu mennirnir að rannsaka síldina - og bera ábyrgð á því að hugsanlega hafi verið of lítið veitt?

Myndirnar sem hér fylgja - eru aðvörun um að fylgjast vel með hvort skýringar sem koma séu trúverðugar.

Kuldinn er auðvitað möguleg skýring líka - en er til einhver vísindalega greining á því  hvað síld þolir í kulda?

 

[Jón Kristjánsson, 19.12.2012 kl. 21:45]

Einar, þú segir:

" Þar sem ár renna til sjávar lækkar seltan við blöndunina og lagnaðarís myndast þannig á sjónum í langvarandi frosthörkum."

Ferskvatnið flýtur ofan á og einangrar. Undir er eðlisþyngri sjór, sem er væntanlega jafn heitur og sá sem er fyrir utan. Fiskur þolir frost niður í -1 gráðu, en við það hitastig er sjór ekki frosinn. Það er ólíklegt, nær útilokað, að kuldi hafi drepið fiskinn. Fræðilega séð getur þetta síldarmagn klárað allt súrefni í firðinum á 4 dögum, miðað við mestu mettun súrefnis í sjó og við lágmarks (viðhalds) notkun síldarinnar.

Einnig, fiskurinn leitaði í fjörurnar. Það er vel þekkt úr fiskeldisstöðvum að fiskurinn leitar í yfirborðið þegar hann er í andnauð.

En stóri skandallinn er að maðurinn, sem fór á staðinn á vegum Hafró hafði engin mælitæki með sér og enn eru engar tölur komnar hvorki um hitastig eða súrefni frá yfirborði í botn.

Jafnvel dýralæknar hafa með sér læknatöskuna þegar þeir fara í vitjun. Hafró fer úr á lakkskónum einum saman. 

[Gestur Guðjónsson, 21.12.2012 kl. 12:48]

Síld við þetta hitastig getur ekki verið að nota mikið súrefni.

Gæti ekki verið líklegt að myndast hafi ísköld linsa ferskvatns ofan á sjónum, sem, þegar síldin hefur leitað ofar í vatnsbolinn til að ná í súrefni, hefur grandað henni.

Að öðrum kosti hlýtur hún að hafa getað "vaðið" til að ná í meira súrefni.

[Krímer (IP-tala skráð) 22.12.2012 kl. 19:34]

Hahah Kiddi Klaki er meðetta.  Síldin deyr umvörpum vegna of lítillar veiði.  Góður!