Af sjávarhita norðan við land eftir kuldakastið fyrir áramót

Í norðanáhlaupinu sem stóð linnulítið frá 29. til 31. desember áttu sér stað gríðarmikil varmaskipti frá hafi til lofthjúps. Ískalt heimskautaloftið drakk í sig varma frá mun hlýrra hafinu.

Orkuskiptin verða með tvennu móti annars vegar vegna beinnar snertingar og hins vegar vegna uppgufunar vatns sem á sér stað í verulegum mæli þar sem heimskautaloftið innihélt eins og oftast ávið svipaðar aðstæður mjög lítinn raka.  Var með öðrum orðum þurrt. Trausti Jónsson gerði að umtalsefni þessar stærðir sem um var að ræða og vísast frekar til þeirrar umfjöllunar.  Þegar varmaflæðið var í hámarki nam það um og yfir 1.000 wöttum á fermetra á stórum hafsvæðum fyrir norðan og vestan landið.  Það jafngildir því að við tækjum 1.000 W hellu á eldri gerðum eldavéla og teigðum hana og toguðum þar til flötur hennar næði  einum fermetra . 

Það segir sig sjálft að þetta er mjög mikið varmaflæði. Áhugavert væri að reyna að komast að því hvort yfirborð sjávar hefði ekki kólnað í kuldakastinu.

Skoðum tvær "myndir"  frá My Ocean haf- og hafísstrauma líkani því sem aðgengilegt er á Brunni Veðurstofunnar.  Þarna eru dregnar inn jafnhitalínur og hafís þekur hafsvæðin í norðvestri.  Fyrra kortið sýnir ástand mála eins og það var áður en hann brast á eða 26. desember.  Rétt er að geta þess að yfirborðshiti sjávar er ekki mældur beinlýnis,  heldur mynda linsur veðurtunglanna yfirborðshita jarðar. Sú aðferð þykir góð, en vitanlega fæst ekki með henni upplýsingar um ástand mála undir yfirborðinu.  Þannig er allt eins líklegt að kaldi sjórinn á Grænlandssundi suður af ísjaðrinum sé aðeins þunnt lag ofan á hlýrri sjó á meira dýpi. 

Neðri myndin er frá 1. janúar eða eftir að vindur var að mestu gengin niður.  Með samanburði á þessum tveimur  stöðumyndum  með 6 daga millibili sést að kortin eru keimlík. Reyndar má sjá að ísinn hefur heldur rekið til suðurs og yfir það svæði þar sem árur var kaldur yfirborðssjór.  Hins vegar er kæling sjávar norðan við landið vart merkjanleg.  Með góðum vilja má sjá að belti úti fyrir öllu Norðurlandi þar sem hitinn er +4°hefur mjókkað og er við það að slitna í sundur vestur af Grímsey.

Auðvitað kemur það okkur spánskt fyrir sjónir að breytingarnar séu ekki meiri eftir allan atganginn og gríðarlegu varmaflæði frá hafi til lofts.  Vissulega kólna yfirborðslögin og þar sem hitinn er litlu hærri en frostmark sekkur yfirborssjórinn(svo fremi að hann sé fullsaltur).  Aukin þyngd við kælingu veldur djúpsjávarmyndunninni eins og þessi blöndun er oftast kölluð.  

Ég hef teiknað inn örvar sem eiga að sýna innflæði af söltum hlýsjó með Irmingerstraumnum fyrir vestan land. Þessi kvísl Norðuratlantshafsstraumsins (stundum rangnefndur sem Golfstraumur) er öflug og flytur geysilegt magn af varma inn á norðurmið. Í kjarna hans er hiti 5-6°C og streymið í þessu mikla sjávarfljóti ef svo mætti kalla það er að jafnaði um 1 milljón rúmmetra á sekúndu.  Til samanburðar er allt afrennsli af Íslandi, allar ár og fljót til sjávar auk grunnvatns um 4.800 rúmmetrar á sekúndu að jafnaði yfir árið. (WaSim vatnalíkan 1961-1990)  Það gerir ekki nema um 1/2 prósent af Irmingerstraumnum.

Það má því halda fram með réttu að mikið varmaflæðið sem varir í nokkra daga breytir litlu, því af nægu sé að taka á meðan "heiti kraninn" helst opinn.  Hluti rennslisins er sjálfvirkur ef svo má segja, eða færiband sem fæðir norðurhöf í stað þess salta sjávar sem sekkur undan eigin þunga við kælingu frá umhverfinu.

En ef sjávarhiti fellur ekki við endurtekna slíka atburði eins og við horfðum á hér undir lok ársins, með hvaða hætti nær sjávarkuldi þá til landsins ?  Svarið við þeirri spurningu er kannski ekki einhlýtt, en nái hafísinn verulegri útbreiðslu nær landinu skilur hann eftir við bráðnun kaldari (og minna saltan) yfirborðssjó.  En Irmingerstraumurinn sjálfur hverfur þó ekki.  Innstreymið er enn til staðar en nær bara ekki til yfirborðsins eða þess hluta sjávarins sem mótar einmitt veðráttuna. Vissulega eru líka sveiflur í hafstraumunum, en mælingar hafa þó sýnt fram á það að yfir lengra tímabil eru þeir eins og Irmingerstraumurinn nokkuð stöðugur hvað heildarflæði áhrærir.