Hrikaleg eyðilegging

Þessi skýstrokkur, sem er íslenska þýðingin á tornado, olli hrikalegri eyðileggingu og lagði nánast hinn 1400 manna bæ Greensburg í rúst eins og þessi frétt mbl.is ber með sér.

Eins og fram hefur komið létu a.m.k. 7 manns lífið og fjöldi slasaðist.  Samkvæmt frétt á New York Times er álitið að þessi skýstrokkur hafi verið feikiöflugur og eyðileggingin og styrkur metinn á Fujitakvarða ofantil í F-4 eða sem F-5 skýstrokkur, sem er hæsta mögulega gildi á þeim kvarða. Engar myndir hafa birst, en leiddar hafa verið líkur að því að skýstrokkurinn hafi verið gríðarmikill um sig eða um 2,5 km í þvermál.  Eldri mynd af álíka ferlíki er hér neðst á síðunni, sá er frá Oklahoma og um 1,6 til 1,8 km í þvermál.

Fram kemur að viðvörunarbjöllur hafi verið settar í gang um 20 mínútum fyrr í Greensburg, en svæðið umhverfis bæinn í suðurhluta Kansasfylkis er einmitt innan þess landfræðilega flæmis sem kallað er Tornado Alley.   Skírkotunin er til þess hluta Bandaríkjanna þar sem tíðni skýstrokka er hvað hæst.   Miðja Tornado Alley liggur því sem næst um Oklahoma City og ekki í nokkurri annarri borg Bandaríkjanna er tíðni skýstrokka hærri en einmitt þar.  

Að jafnaði láta um 60 manns lífið í Bandaríkunum ár hvert af völdum þessa magnaða veðurfyrirbæris sem skilur eftir sig slóð eyðileggingar.

Hin hefðbunda skýring á tilurð skýstrokka er sú að hlýtt og rakt loft frá Mexíkóflóa berst í norður í veg fyrir kalt loft (í háloftunum) norðan frá Kanada sem streymir til suðurs austan Klettafjalla.  Þessi einfaldaða og almenna skýring átti þó ekki við að þessu sinni.  Nú virðist sem hlýja og raka loftið úr suðri hafi verið eitt að verki.  Í því mynduðust óveðursklakkar (supercell) með miklu uppstreymi og skýstrokkamyndun neðan skýjanna.  Kalt loft kom þó við sögu, reyndar óbeint, því það var mun vestar og komst því ekki í snertingu við Kansas.  Kaldi kjarninn í vestri leiddi þó til aukinnar lægða- eða hringhreyfingar og þar með uppstreymis.

Reyndar eru skýstrokkar eitt það erfiðasta sem veðurfræðingar fást við. Þeir eru á tiltölulega litlum kvarða og auk þess sýna þeir sig oftast ekki þó svo að öll ytri skilyrði benda til þeirra.  Íbúar á hættumestu svæðunum fá því oft viðvaranir og spár um skýstrokka. Þeir láta síðan ekki sjá sig enda mikil ólíkindatól og viðvörunin því til einskis.  En þegar síðan það slær til er vissara að kunna að bregðast rétt við og koma sér í skjól.  Neðanjarðarbyrgi eru algeng úrræði til varnar lífi og limum.

Hér gefur að líta töflu með tölfræði skýstrokka í Bandaríkjunum síðustu árin og einnig ágæt síða á Wikipedia með myndir og frekari fróðleik.

Sjö fórust og 50 slösuðust þegar hvirfilbylur fór yfir bæ í Kansas

Athugasemdir

[Sigurður Þór Guðjónsson, 6.5.2007 kl. 03:26]

Ég sá einu sinni skýstrokk á fremur ólíklegu svæði, á Norðusjó. Hann fór svo nálægt skipinu að það varð a sveigja frá honum. Þetta var á gamla Hvassafellinu árið 1961. Sjórinn þyrlaðist hátt upp af honum.

[Elín Björk Jónasdóttir (IP-tala skráð) 6.5.2007 kl. 13:16]

Óskar, svona skýstrókar fara oft í gengum mjög þéttbýl svæði. Tornado Alley svæðið er síður en svo strjálbýlt.
F-5 skýstrókur fór í gengum mjög þéttbýlt svæði í Oklahoma 3. maí 1999 og olli gríðarlegu tjóni, annar F-4 fór svo í nákvæmlega sömu slóð 5. maí 2003. 3. maí 1999 var skýstrókurinn var sá öflugasti sem myndast hefur svo vitað sé til, og mikil umræða fór í gang um að auka við Fujita skalann, þannig að F-6 yrði til. Það varð hinsvegar ekki niðurstaðan. (Upplýsingar um 3. maí 1999 má finna hér: http://www.srh.noaa.gov/oun/storms/19990503/index.html)

Hvað þetta ofsaveður í gær varðar þá sá ég í umræðum veðurfræðinga í Norman, Oklahoma (Þar eru höfuðstöðar Storm prediction Center, National Severe Storms Laboratory og National Weather Service) að um "dry line boundery" var að ræða. (Nú þekki ég ekki íslenska orðið yfir "dry line") Þannig varð til þessi ofsalega squall line, þar myndaðist þar sem þurra og raka loftið mættist og skúraklakkarnir mynduðust hver á fætur öðrum. CAPE (convective available potential energy) var yfir 4000 J/Kg og það veit bara á svona ofsaveður.

 Forecast discussion frá SPC má finna hér http://spc.noaa.gov/products/watch/ww0234.html

-Elín.

[Einar Sveinbjörnsson, 7.5.2007 kl. 08:14]

Fínt innslag Elín !

Maður kemur ekki að tómum kofanum hjá þér þegar um veðurlag í Bandaríkjunum er að ræða, svo ekki sé talað um Oklahoma.  Rak einmitt augun í þessar vangaveltur um Fujita skalann í kjölfar atburðanna í Oklahoma 1999.

Í veðurorðasafninu er dry line þýtt sem rakaskil og squall line sem skúragarður eða þrumugarður.

ESv