Veðurfarslegar ástæður hálku á vegum (1)

Hálir vegir eru ætíð varasamir.  Hálkan getur verið frá því að vera minniháttar upp í það að vera stórhættulegt. 

Hálka er skilgreind þegar ísing á vegi eða bleyta eykur hemlunarvegalengd.  Til er sérstakur viðnámsstuðull sem er mælikvarði á hemlunarvegalengdina.  Talað er um hálku þegar viðnámsstuðullinn er lægri en 0,25 og flughálka þegar hann er lægri en 0,15.  Nú er það svo að mælitæki eru ekki stöðugt á ferðinni til að mæla hemlunarvegalengdina heldur er hver vegur metinn í hverju tilviki af eftirlitsmönnum og einnig vegfarendum.

Skipta má hálku gróflega séð hér á landi í fimm ólíka flokka eftir því hvernig ísing myndast og hvernig hún hefur áhrif til lækkandi viðnáms.

Hér verður algeng gerð hálku útskýrð.  Hún er ekki sú hættulegasta, en engu að síður varasöm

Héla fellur á veg (1) 

Tökum dæmi eitt ótilgreint síðdegi að haustlagi.  Það er léttskýjað og rakastigið tiltölulega hátt.  Þegar sólin sest og það dimmir lækkar bæði lofthitinn og veghitinn.  Rakastigið hækkar við hitafallið og nálgast 100% um kl. 18 á skýringateikningunni.  Hélumundun á vegi hefst þó aðeins áður eða um leið og veghitinn er kominn niður fyrir frostmark í þetta röku lofti.  Frost í tveggja metra hæð er ekki skilyrði fyrir hélumyndun, heldur verður að horfa samtímis til veghitans og rakastigsins.  Það er ágætt að hafa í huga að hálka megna hélu eða hríms bráðnar auðveldlega vegna núnings frá hjólbörðum í umferðinni sé veghitinn rétt undir frostmarki. Þá er komið vatn á veginn sem hætta er á að frjósi og myndi aðra gerð af hálku og fjallað verður um næst. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Mynd:  Þórunn Jónsdóttir.
Vegurinn hélar þegar veghitinn lækkar niður fyrir frostmark samtímis því að rakastigið nálgast mettunargildi (100%). 

(Þessar vangaveltur eru byggða á námshefti mínu og Vegagerðarinnar; Vegir og vetrarveðrátta, sem notast var við á námskeiðum í fyrrahaust (2007)) 

Athugasemdir

[Þorkell Guðbrandsson (IP-tala skráð) 6.11.2008 kl. 08:55]

Þakka þennan fróðleik, sem og allan annan sem þú hefur miðlað. Það væri ekki síður upplýsandi ef þú og aðrir sem til þess hafið þekkingu (og aðstöðu til rannsókna) mynduð skoða og skrá samanlögð áhrif salts (kuldablöndu) og íss á bundið vegyfirborð. Ég hef tekið eftir því að ef maður setur salt til þess að eyða ís á steyptum og malbikuðum stéttum, myndast einhverskonar þensla í steinefnunum, sem veldur því að smágerðustu bindiefnin verða að mylsnu og bindingin í þeim eyðist. Yfirborð stéttanna eða hvað það nú er sem á í hlut, verður gróft þegar fingerðari efnin hafa molast burtu. Virðist þarna ekki skipta meginmáli hvort í hlut á steinsteypa eða malbik. Þessvegna hefur manni dottið í hug að nagladekkin eigi kannski ekki ein hlut að máli við að slíta vegyfirborði að vetri til.