Færeyskar vindáttir

Þær eru að mestu horfnar úr talmálinu áttirnar sem kenndar voru við landsuður og útsuður.  Sjaldan heyrir maður talað um landsynning en útsynningurinn er algengari í málinu.  Líkast til vegna þess að orðinu tengist líka ákveðið veðurlag, a.m.k. sunnanlands og vestan.

Að sama skapi var vísað til útnorðurs þegar átt var við norðvestur og landnorður var í norðaustri.  Þess háttar vindáttatal er ævafornt og ætlað er að það hafi komið með landnámi Norðmanna.  Sé maður staddur á vesturströnd Noregs, segjum í Björgvin eða þar um slóðir kemur vindáttakerfið heim og saman.  Landsuður er þá þú sunnanátt sem ber af landi á meðan útsuður er af hafi o.s.frv.  

Ef einhver kann á þessu frekari skil og getur jafnvel vísað í skriflegar heimildir eða norrænt grúsk í svipaða veru væri gaman að heyra af slíku.  

Í það minnsta rakst ég á færeyska síðu frá Fuglafirði þar sem þeirra vindáttir eru þýddar yfir á danskar venjur.  Færeyingar notast við gömlu vindáttirnar líkt og við (áður fyrr) og þó er þar klárlega ekkert land  til að miða við !  Færeyska gengur lengra en Íslenskan og vindáttirnar eru fleiri.

Dæmi:  Landnyrðingur er vitanlega NA-átt, en landnyrðingur norðan er þá NNA.  Útsynningur vestan er að sama skapi VSV-átt og útnyrðingur vestan, VNV vindur.  Þetta kerfi gengur alveg upp og er auðskiljanlegt.

Það er líka talað um austurhallan landnyrðing þegar vindurinn blæs af ANA eða um 75° svo sett sé yfir í gráðurnar.

Svei mér þá ef maður ætti ekki að fara að notast í auknum mæli við gamla áttatalið og jafnvel með færeyska ívafinu.  Í dag hefur verið á landinu talsverður útsynningur sunnan, í stað þess að segja; vindur hefur verið SSV-stæður í dag eða vindáttin hefur verið um 200 gráður ! 

Athugasemdir

[Eiður (IP-tala skráð) 8.6.2009 kl. 17:53]

 Hvað segirðu um þvernorður í merkingunni vestur ?

[Anna Benkovic Mikaelsdóttir, 8.6.2009 kl. 18:29]

fékk bref frá Færeyjum í dag!

[Einar Sveinbjörnsson, 8.6.2009 kl. 19:25]

Hef heyrt talað um þvernorður í merkingunni norðvestur Eiður. En ekki sem vestur.  Sú vindátt stendur held ég altaf fyrir sínu ein og óstudd !

ESv

[Sigurður Þór Guðjónsson, 8.6.2009 kl. 20:16]

Á Úthéraði er það þekkt málvenja að tala um þvernorður í merkingunni vestur.

[Halldór (IP-tala skráð) 8.6.2009 kl. 23:36]

Í lýsingu á bænum Stóra Steinsvaði (http://www.hreimsstadir.is/abuendur/hjallt/steinsvad.htm) segir m.a.

"Bærinn stendur niður undir fljóti á fremur þurrlendri spildu afhallandi niður að fljótinu. Fast austan við túnið rís Steinvaðsfell góður útsýnisstaður. Þaðan má líta vítt yfir Úthérað og fjöll þess í austri og Þvernorðri og hánorðri en það er málvenja sums stðar á Úthéraði að kalla vestur þvernorður og norður hánorður. Til austurs og norðurs sér yfir Steinsvaðsland lyngása þess og víðlendar mýrar með sínum 20 fjárhættutjörnum, sem vaxnar eru hringlaga stararkrögum, tálbeitu sauðfjárins."

Skemmtileg lýsing.

Trausti hefur skrifað nokkuð góða lýsingu á því veðri sem fylgir útsynningi, útnyrðingi og landsynningi á veðurstofuvefinn. (sjá http://www.vedur.is/vedur/frodleikur/greinar/nr/936)

[Halldór (IP-tala skráð) 8.6.2009 kl. 23:41]

 Ég gleymdi að minna á vísu listaskáldsins góða um útsynninginn:

Útsynningur ygglir sig,
eilífa veðrið skekur mig;
ég skjögra eins og skorinn kálfur
skyldi’ ég vera þetta sjálfur!

(Jónas Hallgrímsson)