Áratugasveiflur veðurfars (III) - Kyrrahafssveiflan

Sjávarhiti viðist sveiflast háttbundið í Atlantshafi norðan miðbaugs með tíðni nokkurra áratuga.  Um Atlantshafssveifluna (AMO) var fjallað síðast, en hún á sér systur í Kyrrahafinu.  Áratugasveiflan í  Kyrrahafinu eða The Pacific Decadal Oscillation (PDO)  hefur tíðni um 20-30 ár og skiptast þá á tímabil með jákvæðum og neikvæðum hitafrávikum í yfirborði sjávar.  Útslag sveiflunnar er greinilegast í N-Kyrrahafi og þá nær N-Ameríku.  Andstætt frávik kemur fram á miðbaugssvæðunum á sama tíma.  Þetta er sýnir myndin og þegar hitafrávikin eru  jákvæð við miðbaug er kaldara norðar (hlýr fasi), til vinstri og til hægri er kalt við miðbaug og þá fylgja jákvæð frávik norðar (kaldur fasi). 

Vert er að geta þess strax að ENSO eða suðurhafssveiflan, El-Nino og allt það, er ekki þáttur af PDO, þó svo að áhrifasvæðið sé að miklu leyti það sama.  ENSO hefur lægri tíðni og það skiptast á El-Nino og La-Nina "ár" innan hvors fasa fyrir sig í Kyrrahafssveiflunni.  En eins og vænta má hafa menn rannsakað, komið með tilgátur og deilt um samengi ENSO og PDO.  Vissulega er það fyrir hendi en erfitt hefur reynst að sýna fram á ríkjandi reglu.

Kyrrahafssveiflan er afgerandi fyrir lífríki sjávar undan ströndum Alaska og reyndar suður með vesturströnd N-Ameríku.  Hlýr fasi leiðir til aukinnar framleiðni í sjónum og þá meiri fiskveiðum í kjölfarið.  Eins hefur verið sýnt fram á að úrkoma í Bandaríkjunum fylgir PDO.  Sambandið er reyndar veikt og sumir álíta það vera alls ekkert þegar upp er staðið.   

 

Sjá má að frá 1977 hefur PDO verið í hlýjum fasa líkt og frá 1925-1946. Ástæður þessa fasaskipta í yfirborðshita sjávar í Kyrrahafinu hafa ekki verið að fullu skýrðar.  Kyrrahafið norðan miðbaugs er ólíkt Atlantshafinu að því leyti að í Kyrrahafinu finnst ekki jafn greinileg hita-og seltuhringrás líkt og í Atlantshafinu, en sýnt hefur verið fram á að breytileikinn í yfirborðshita Atlantshafsins má að a.m.k. að hluta til rekja til virkni hita- og seltuhringrásarinnar.  Flest bendir til þess PDO eigi rætur í einhverskonar hægfara vagasalti á milli miðbaugssvæðanna og N-Kyrrahafsins þar sem samspil varmaskipta lofts á lagar gegna stærra hlutverki en hafstraumar. 

Eðlilega hafa menn reynt að finna tengsl á milli Atlantshafs- og Kyrrahafssveiflunnar á norðurhveli jarðar.  Við fyrstu sýn mætti ætla að þarna á milli væri talsvert samhengi.  Illa hefur hins vegar gengið í rannsóknum og við keyrslu líkana í því skyni að finna haldbæra brú.  Auðvitað hangir þetta saman með einhverjum hætti og á endanum ráða menn þá gátu, en þá verður skilningur á orsökum PDO að verða ljósari.

Eitt er þó alveg víst að þessar áratugasveiflur báðar hegða sér með þeim hætti að fasaskipti geta verið mjög skjót, orðið á einu ári þar sem alveg skiptir um "lit".  Þannig er talað um að 1977 hafi breytingar gerst mjög snöggt í yfirborðshita Kyrrahafsins þegar sveiflan fór um köldum í hlýjan fasa. 

Í fjórða pistlinum verður fjallað um getu og getuleysi veðurfarslíkana til þess að spá fyrir um áratugasveiflurnar.  

Athugasemdir

[Ágúst H Bjarnason, 8.9.2009 kl. 13:06]

Takk fyrri mjög áhugaverða pistla um samspil hafsins og veðurfars. Það rifjar upp að fyrir mörgum árum (rúmum  áratug) var ég að lesa mér til um málið mér til ánægju. Sjá hvað ég páraði um það leyti hér. Krækjurnar sem eru þarna, eru vafalítið orðnar ellidauðar og óvirkar.