Veðurfar Norðurheimskautsins frá upphafi okkar tímatals

Þennan pistil sendi ég fyrir helgi á gáttina loftslag.is.  Ætlunin er að ég verði þar annað veifið með loftslagstengt efni.  

 

Þær hafa vakið talsverða athygli niðurstöður þær sem birtar voru í Science í byrjun september þar sem lesin voru saman ólík veðurvitni af svæðum norðurhjarans. Af þeim var síðan dregin ályktun um hitasveiflur norðurheimskautssvæða síðustu 2.000 árin eða svo.

Leiddar eru að því líkur að á þeim hluta norðurhvels sem er norðan 60°N br. ( Ísland þar með) hefði veðurfar farið hægt og bítandi kólnandi frá því um kristburð og þar til um 1850-1900. Síðan þá bendi þessi sömu gögn til skarprar hlýnunar. Geislunarmætti sólar hefur farið minnkandi að sumarlagi á norðurhveli jarðar ef miðað er við 65°N.br. Samdrátturinn nemur heilum 6W/m2 miðað við ytri mörk lofthjúps. Kólnun lengst af þessi tvö síðustu árþúsund kemur því heim og saman við langtímasveiflur í sólgeislun. Litla Ísöldin, kalda tímabilið frá því um 1300 er því með einum eða öðrum hætti afleiðing þessa.

Bandaríkjamaðurinn Darrel S. Kaufman fer fyrir hópnum sem skrifar sig fyrir þessari grein og þarna má sjá nokkur mjög þekkt nöfn í loftslagsvísindunum. Aðferðarfræði þeirra er í sjálfu sér einföld. Safnað var saman niðurstöðum ólíkra rannsóknaleiðangra sem allir áttu það sammerkt að safna gögnum um loftslag fyrri tíma á stöðum norðan 60°N.br. Sjá má staðsetningu á kortinu. Alls voru 23 óháðar niðurstöður sem krufnar voru til mergjar og út frá þeim mælingum var útbúið gagnasafn 2.000 ár aftur í tímann. Veðurvitnin voru þrennskonar:

• 4 þeirra komu frá árhringjamælingum gamaltrjáa.
• 7 eru borkjarnar í ís, einkum frá Grænlandi.
• Flest veðurvitnin eða 12 talsins eru hins vegar fengin úr setlögum á botni stöðuvatna.

Eitt þeirra er Haukadalsvatn, en Áslaug Geirsdóttir prófessor við Jarðvísindastofnun Háskólans hefur farið fyrir setlagagreiningum þar og má lesa nánar um þær í nýrri grein hér sem auk hennar skrifa m.a. Þorvaldur Þórðarson og Kristín B. Ólafsdóttir.

Nú er það svo að talsverð óvissa kemur fram í þessum veðurvitnapælingum öllum þar sem þau endurspegla veðráttuna, en mæla hana ekki nákvæmlega. Í setlagarannsóknum er þannig gjarnan sagt að frávik í sjálfum mælingunum frá ári til árs geti verið allt að 10%. En sú leið að taka margar sambærilegar rannsóknir og leggja saman, jafnar út margvísleg frávik og skekkjur mælinga í óháðum rannsóknum. Myndin hér að neðan sýnir hvernig trjáhringir og ískjarnar víkja frá línu mælds hita (svört) frá því fyrir 1960. Vatnasetið kemur betur út og trjáhringir sveiflast eins og kunnugt er eftir öðrum þáttum en hitanum eingöngu s.s. aðgangi að vatni og þar með úrkomu. En þegar þessi ólíku veðurvitni eru vegin saman (gráa línan) verður frávik frá hitamælingum minniháttar. Það að hægt sé að prófa aðferðina og bera saman við raunveruleg mæligögn síðustu áratuga gerir niðurstöður og túlkun þeirra trúverðugri en annars væri.

Nú eru það svo sem engin ný tíðindi að loftslag hafi farið kólnandi á norðurhveli jarðar síðasta árþúsundið eða svo ef 20. öldin er undanskilin. Hin svokallaða fjölvitnaröð Moberg og hinn frægi hokkístafur Mann hafa sýnt svipaða þróun, en báðar byggja þær á ýmsum gerðum veðurvitna. Kaufman og félagar einskorða sína skoðun hins vegar við norðurhjarann og í því liggur mestur munurinn. Sjá má nokkurn mun á milli þessara niðurstaðna þó svo að heildarmyndin sé sambærileg. Það er einna helst að álykta megi að hlýrra hafi verið á norðurskautssvæðum en annars á norðurhveli framan af tímanum s.s. nærri árinu 400.

David Scneider einn höfunda greinarinnar sagði að þessi rannsókn á langtímahitasveiflum gæfi fyrst og fremst til kynna hve aukin gróðurhúsaáhrif síðari tíma hafi náð að yfirgnæfa algerlega hinar náttúrulegu langtíma veðurfarssveiflur norðurhjarans.

(Áður birt á Loftslag.is) 

 

Athugasemdir

[Kristinn Pétursson, 5.10.2009 kl. 08:42]

Þetta þarf að spanna a.m.k 10 - 20 þúsund ár -  ef maður á að öðlast  þokkalega yfirsýn sem hægt er að draga ályktanir af....

[Sveinn Atli Gunnarsson, 5.10.2009 kl. 09:17]

Kristinn: Þessi rannsókn sem Einar vitnar í nær til 2000 ára, en það er að sjálfsögðu heilmikið vitað um orsakir (og afleiðingar) fyrri loftslagsbreytinga enn lengra aftur í tímann, t.d. geta lesendur lesið nánar um það á heimasíðunni Loftslag.is.

[Sigurður Þór Guðjónsson, 5.10.2009 kl. 11:32]

Hve nær skyldu rannsóknir Áslaugar verða rækilega kynntar fyrir Íslendingum í rituðu máli en ég heyrði einu sinni fyrirlestur hennar um málið. Svo vænta menn þess að sett verði saman loftslagssaga Íslands eftir öllum tiltækum gögnum með línuritum og öllu sem leyst gæti af hólmi 40 ára gamalt línurit Sigurðar Þórarinssonar og Páls Bergþórssonar.

[Einar Sveinbjörnsson, 5.10.2009 kl. 14:43]

Áslaug hefur líka fengist við set Hvítárvatns og rannsóknir þar leiða í ljós að Langjökull var ekki eða lítt til staðar fyrir ca 7000 árum þegar  Holocen-skeið loftslagssögunnar náði hámarki.

Nú er bara að hvetja Áslaugu til dáða og setja saman línurit sín (og annarra) til framsetningar með skýringum á Íslensku fyrir okkur heimfólkið !