Ekki alveg hefðbundið norðanveður

Sannkallað óveður hefur verið austanlands frá því í gær laugardag, 19. des. Heldur sljákkaði þó í dag, en þó tók að hvessa í t.a.m. í Vestmannaeyjum í N-átt.  Eyjamenn þekkja vel til A-áttar og endurtekinna illviðra af þeirri gerðinni.  Norðanóveður eru mun fátíðari.

Hvað veldur ?  Byrjum á upphafinu. Meðfylgjanri myndir eru frekar smáar. Þær má stækka með því að tvísmella

I.

Fyrirstöðuhæðin sem var yfir landinu í síðustu viku setti hefðbundna hringrás loftsins úr skorðum. Skotvindurinn í 7 til 9 km hæð sem alla jafn blæs úr V eða SV yfir Atlantshafinu, hann brotnaði upp.  Kort GFS þ. 16. des. sl. sýnir þetta vel. Austan hæðarinnar varð vart skotvinds með norðlæga stefnu.  Fyrst í stað fylgdi honum framrás af köldu lofti til suðurs inn yfir A-Evrópu og gerði það að verkum að á meginlandi Evrópu hefur ríkt sannkallaður vetur síðustu daganna.

 

 

 

 

 

 

 

 

II.

Um leið og fyrirstöðuhæðin hörfaði til vesturs yfir Grænland fylgdi norðanstrengurinn með.  Kort af Brunni VÍ með háloftvindum frá því í dag (20.des) kl. 12 sýnir þetta vel.  N-röst liggur hér um landið. Vegna þessa alls myndaðist lægð norður undir Svalbarða fyrir helgi.  Háloftavindurinn beindi henni síðan til suðurs, en sú lægðarbraut er vel að merkja harla óvenjuleg. Skilakerfi hennar fór yfir austanvert landið í gær með tilheyrandi hríðarveðri.

 

 

 

 

III.

Um leið og lægðin fór hjá til suðurs, féll loftþrýstingur eins og vænta mátti.  Samtímis var háþrýstingur yfir Grænlandi og þrýstisviðið þéttist.  Ef skoðuð eru kort sem sýna vind í lofti, þ.e. í 850 hPa hæðinni, mátti sjá í gær allt að 30-37 m/s, en það er ansi mikill vindur. Það sem hér birtist gildir kl. 12 í gær, 19. des og er fengið af Brunni VÍ. Oftast nær þegar lægðir valda N-átt, eru þær að streða til norðurs eða norðausturs, bornar af sunnanstæðum skotvindinum. Í því venjulega ástandi vinnur hreyfing  lægðarinnar á móti vindáttinni yfir austanverðu landinu (en með henni í Færeyjum þar sem oft er SV-átt).  Suðurleið lægðarinnar nú hjálpaði til og ýtti frekar undir styrk N-áttarinnar, frekar en á móti.  Sú staðreynd átti þátt í því að vindur varð hvassari.  Stundum sést eitthvað svipað gerast þegar lægð úti af Langanesi tekur lykkju og kemur til baka með ákafri NV-átt um landið norðaustan- og austanvert !

 

 

 

 

IV.

Á meðan á þessu stóð mynduðust greinilegar fjallabylgjur yfir austanverðu landinu.  Við skulum hafa það hugfast að vindurinn er hvass af norðri upp úr öllu. Slíkar bylgjur þekkjum við vel norðanlands og á Vestfjörðum í hvassri S-átt.  Fjallabylgjur þessar komu fram á tunglmyndum, m.a. einni frá NOAA í dag kl. 12:59. (Myndin er tilsniðin af Veðurstofunni) Hvít skella er yfir sunnanverðum Vatnajökli og vestur yfir Tungnáröræfi. Hún er til vitnis um bylgju sem rís mjög hátt og með skýjum efra (hvíta skellan). Sunnan í fjöllunum brotnar hún síðan fram yfir sig og snarpar vindhviður berast til jarðar.  Bylgjubrot sem þetta er vel þekkt á þessum slóðum, en hviðurnar voru líka að koma fram á stöðum sem ekki eru endilega  þekktir af snörpum vindi í N-átt.

 

 

 

 

V.

Í Vestmannaeyjum hefur einmitt gengið á með þess háttar rokum. Mest kvað af þessum rokum um og fyrir hádegi í morgun.  Í Vestmannaeyjabæ rauk í í 32 m/s í hviðu samtímis því sem meðalvindurinn var um og innan 10 m/s.  Á Stórhöfða voru þessi skilyrði síðan enn stórkarlalegri með mestu hviðu upp á 40 m/s.  Það er í sjálfu sér engin tíðindi, en vindáttin er önnur en venjulega.  Einnig þarna er fjallabylgja á ferðinni sem brotnar af Eyjafjallajökli, þó svo að hún sjáist ekki á myndinni.  Á vindmæli Vegagerðarinnar við Hvamm undir Eyjafjöllum  voru á ferðinni stakar og allsnarpar vindhviður. Venjulega blæs þar með veginum, þ.e. í A-átt, en nú komu rokurnar niður jökulinn og þvert á veg.  Á Fáskrúðsfirði, Seyðisfirði og víðar fyrir austan var að öllum líkindum svipað uppi á teningnum í gær á milli þröngra fjallanna.  Reyndar var veðurhæð í lofti það mikil og vera kann að hún ein og sér hafi verið í meginhlutverki þegar foktjón varð.  

 

 

 

VI.

HRAS spár Belgings, einkum þær í 3km netinu, ná gjarnan bylgjubroti fjallabylgna.  Það kemur þá fram á spákortum eins og hér má sjá og er spá reiknuð á miðnætti og gildir kl. 11 í morgun. "Rauður" depill sunnan undir Eyjafjöllum og annar sunnan undir sunnan undir Öræfajökli, hlémegin vindsins, eru til marks um bylgjubrotið. 

 

Þar með lýkur þessari umfjöllum um þetta nokkuð sérkennilega N-veður eystra.

**********************

Veðurbloggið verður að mestu í fríi fram yfir jól, nema að eitthvað verulega  markvert verður til frásagnar.