Um hlýskeið miðalda - þegar Eiríkur Rauði fann Grænland

Kristinn Pétursson var í athugasemd hér um daginn að velta fyrir sér hlýju tímabili í veðurfarssögunni sem ríkti hér á landi í kjölfar landnáms Íslands.  Kristinn sagði: “Ég er mjög forvitinn um veðurfar 800-1108 á landnámsöld - þá var langtum hlýrra og ég spyr svona í kaldhæðni stundum "hverjum var það að kenna" - því mér finnst oftúlkun í gangi um þátt mannsins í breyttu hitafari -  er þetta ekk aðallega náttúrusveifla - plús maðurinn að minnihluta?  Getur þú fjallað um þetta tímabil - og hve mikill ís var þá á norðurslóð? Þetta er forvitnilegt.”

Myndin að neðan sýnir niðurstöður 10 ólíkra rannsókna á hitafari noðurhvels. (sjá frekari skýringar)

Vísbendingar s.s. frá setlögum og úr ískjörnum styðja við sögulegar heimildir um að hlýrra hafi verið frá á árabilinu ca. 950– 1200, en aldirnar á undan, en ekki síður á tímabilinu á eftir, frá 1450-1800 sem oft  er kallað litla ísöldin. Skeiðið um kringum 1000 er nefnt  Medieval Warm Periode eða hlýskeið miðalda.  Það eru reyndar engar vísbendingar um snöggar breytingar um og fyrir árið 1000, en engu að síður eru skýr teikn um það að á 9. og 10. öld hafi tekið að hlýna í N-Evrópu og við norðanvert Atlantshafið.  Kornrækt var iðkuð norðar og á hærri en áður var unnt.  Landnám Íslands, en einkum þó Grænlands er einnig nátengt þessu tímabili með mildari veðráttu.  Ýmislegt bendir hins vegar til þess að hlýskeið miðalda hafi einkum verið bundið við landsvæði beggja vegna N-Atlantshafsins og orsakasamhengi sé því að leita við Golfstrauminn og styrk hans. Ekki er um það deilt að hlýskeið miðalda hafi verið raunverulegt í veðurfarslegu tilliti á umræddum hlutum norðurhvels.

 

Fjöldi nýlegra rannsókna dregur aftur á móti úr því að hlýskeið miðalda hafi í raun skorið sig mikið úr hvað hitafar snertir á norðurhveli í heild sinni.  Þannig hafi tímabilið 800 -1400 verið örfáum brotagráðum hlýrra en hið kalda tímabil litlu ísaldarinnar næstu fjórar til fimm aldirnar þar á eftir og eins samanborið við árin 200-800.  Nú eru menn meira að segja farnir að efast um hina þekktu staðhæfingin um vínrækt í Englandi á miðöldum og að þær séu orðum auknar, því í raun hafi vínrækt verið stunduð á þessum slóðum í einhverjum mæli síðustu 1000 árin, að vísu með misjöfnum árangri. 

 

Aflað hefur verið margvíslegra vísbendinga úr náttúrunni til hjálpar vísindamönnum að kortleggja veðurfar jarðar áður en beinar hitamælingar hófust um og fyrir 1700.  Auk lífræns sets og ískjarna úr gaddjöklum eins og Grænlandsjökli hafa trjáhringir þerra tegundu sem elstar verða  hjálpað mikið upp á að geta upp í eyður síðustu 1500 árin eða svo eða þá staðfest vísbendingar sem fengnar hafa verið með öðrum aðferðum.

 

Að samanlögðu er álitið að frá því skömmu eftir okkar tímatal  (frá A.D. 200) hafi verið markvert kaldara á norðurhveli jarðar á 6., 15.,17., og 19.öld. Þarna er verið að skoða hitafar á tímaskala einnar aldar.   Breytileikinn á milli alda er þó aðeins örfáar brotagráður eða ±0,2°C.  Virkni sólar og langtímasveiflur hennar eru almennt taldar vera nokkuð ráðandi þegar kemur að þessum hófstillta hitabreytileika á milli alda og vissulega var það svo að lengst af á hlýskeiði miðalda að þá var sólin nokkru virkari en bæði áður og síðar varð.

 

Það er hins vegar á 20.öld (1900-2000) sem veðurfarssveiflan sker sig úr að verulegu ráði.  Þá hækkaði hitinn um 0,6 til 0,9° frá fyrri öld. Margar rannsóknir eru síðan á einu máli um að síðustu áratugir 20. aldar sé hlýjasta skeið á áratugatímaskala sem nokkru sinni hafi komið frá því um um A.D. 200. 

Í grein í Science árið 2003 (sjá fréttaskýringu á ensku hér) var álitið að veðurfar á hlýskeiði miðalda hafi verið ekki ósvipað því sem það var á norðurhveli frá um 1900 til 1970, en frá þeim tíma hafi verið hlýrra.  Ein ástæða fyrir því að gert hafi verið mikið úr hlýskeiði miðalda hafi verið að langtímavirkni sólar (Medieval Maximum) fellur vel tímlega að miðöldum og hlýskeiði þeirra.  

Þessar upplýsingar og kenningar sem hér eru viðraðar hef ég að mestu úr yfirlitsgrein um veðurfar síðustu tveggja árþúsunda frá veðurfarsfræðingunum Jones og Mann sem birtist í Reviews of Geophysics árið 2004.  Ef einhver hefur áhuga á ljósriti skal ég glaður senda eintak.

Athugasemdir

[Ágúst H Bjarnason, 29.1.2007 kl. 09:59]

Sæll Einar

Eins og alltaf, takk fyrir fróðleikinn!

Hlýindaskeiðið fyrir árþúsundi hefur verið mikið rannsakað, sem von er. Gríðarlegur fjöldi af skýrslum er til og erfitt að átta sig á heildarmyndinni.

Á vefsíðunni http://www.co2science.org/scripts/CO2ScienceB2C/data/mwp/mwpp.jsp er samantekt yfir fjölda rannsóka, og gerð tilraun til að finna heildarniðurstöðu hvað varðar mismun á núverandi hýskeiði (CWP-Current Warm Period), og því sem var fyrir þúsund árum (MWP-Medieval Warm Period). Þarna er vitnað til fjölda rannsókna um víða veröld og samantektin sýnd grafískt.  Ég sé ekki betur en að þar komi ótvírætt fram að meirihluti rannsóka sem vitnað er til gefi til kynna að hlýrra hafi verið á miðöldum, eða MWP>CWP. Sjá http://www.co2science.org/scripts/CO2ScienceB2C/data/mwp/quantitative.jsp og http://www.co2science.org/scripts/CO2ScienceB2C/data/mwp/qualitative.jsp

Þarna er einnig gagnvirkt heimskort þar sem hægt er að sjá hversu hnattrænt fyrirbærið var og skoða betur niðurstöður rannsóknar með því að smella á viðkomandi stað. (Leyfa þarf "Popup").

Þarna er verið að vitna í niðurstöður fjölda vísindamanna og fjallað sérstaklega um hverja fyrir sig. Auðvelt er því að staðfesta áreiðanleikann, þannig að varla getur verið um hlutdrægni að ræða, hvað sem mönnum annars finnst um þessa fróðlegu vefsíðu CO2 Science   http://www.co2science.org 

Ég sel þetta ekki dýrar en ég keypti ...  Dæmi hver fyrir sig...

Bestu kveðjur

Ágúst

[Ágúst H Bjarnason, 29.1.2007 kl. 11:09]

Sæll aftur

Her er ein krækja til viðbótar að grein sem kallast

RECONSTRUCTING CLIMATIC AND ENVIRONMENTAL
CHANGES OF THE PAST 1000 YEARS: A REAPPRAISAL

Þar er farið í saumana á fjölda vísindagreina og reynt að svara nokkrum spurningum. Svörin eru m.a sett fram myndrænt og á töfluformi.

Slóðin er

http://cfa-www.harvard.edu/~wsoon/CfAPressOffice03-d/Energy+EnvironmentSoonetal2003.pdf

Í greininni kemur m.a. Ísland við sögu og þar má sjá vitnað í a.m.k. einn Íslending sem þú þekkir vel.

Höfundar:

Willie Soon and Sallie Baliunas
Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, Cambridge, Massachusetts and Mount Wilson
Observatory, Mount Wilson, California

Craig Idso and Sherwood Idso
Center for the Study of Carbon Dioxide and Global Change, Tempe, Arizona

David R. Legates
Center for Climatic Research, University of Delaware, Newark, Delaware

 
ABSTRACT
The 1000-year climatic and environmental history of the Earth contained in
various proxy records is examined. As indicators, the proxies duly represent or
record aspects of local climate. Questions on the relevance and validity of the
locality paradigm for climatological research become sharper as studies of climatic
changes on timescales of 50–100 years or longer are pursued. This is because
thermal and dynamical constraints imposed by local geography become
increasingly important as the air-sea-land interaction and coupling timescales
increase. Because the nature of the various proxy climate indicators are so
different, the results cannot be combined into a simple hemispheric or global
quantitative composite. However, considered as an ensemble of individual
observations, an assemblage of the local representations of climate establishes the
reality of both the Little Ice Age and the Medieval Warm Period as climatic
anomalies with world-wide imprints, extending earlier results by Bryson et al.
(1963), Lamb (1965), and numerous other research efforts. Furthermore, these
individual proxies are used to determine whether the 20th century is the warmest
century of the 2nd Millennium at a variety of globally dispersed locations. Many
records reveal that the 20th century is likely not the warmest nor a uniquely
extreme climatic period of the last millennium, although it is clear that human
activity has significantly impacted some local environments.

Spurningarnar sem leitast er við að svara eru:

"...To make progress towards this understanding, we address three questions of many
individual climate proxies that differ too widely to be quantitatively averaged or
compared:

(1) Is there an objectively discernible climatic anomaly occurring during the Little
Ice Age, defined as 1300–1900 A.D.? This broad period in our definition derives
from historical sea-ice, glaciological and geomorphological studies synthesized
in Grove (2001a, 2001b) and Ogilvie and Jónsson (2001).

(2) Is there an objectively discernible climatic anomaly occurring during the
Medieval Warm Period, defined as 800–1300 A.D.? This definition is motivated
by Pfister et al. (1998) and Broecker (2001) and is slightly modified from
Lamb’s original study (1965).

(3) Is there an objectively discernible climatic anomaly occurring within the 20th
century that may validly be considered the most extreme (i.e., the warmest)
period in the record? An important consideration in answering this question is to
distinguish the case in which the 20th century warming began early in the
century versus after the 1970s, as recorded by surface thermometers. This
criterion is necessary in order to judge the influence of 20th century warming by
anthropogenic forcing inputs such as increased atmospheric carbon dioxide
content. "

Vissulega teljast höfundarnir meðal hnatthitunar-efasemdarmanna (global warming sceptic), en tilvitnanir í heimildir skortir ekki, þannig að niðurstöður eru rekjanlegar. 

Nóg að sinni varðandi þetta áhugaverða mál.

Bestu kveðjur

Ágúst

[Fannsi (IP-tala skráð) 29.1.2007 kl. 12:52]

Sæll. Enn nú eru 1000 ár eða 2000 ár frekar stuttur mælikvarði. Er það ekki satt að fyrir síðasta Ísaldarskeið sem hófst fyrir sirka 1,5 milljón árum hafi verið að meðaltali +3-5 gráðum heitara heldur en er nú og að ef ekki hafi hafist skógarbrennsla manna og nýting þá værum við að upplifa ísöld. Yfirborð jarðar er þakkin miklu meiri ís núna heldur en áður og erum þar af leiðandi í milliskeiðs hlýnun á ísöld. Með mengun erum við að fresta ísöld.