Hvað varð um rauðátuna ?

Fram kemur í fréttatilkynningu frá Náttúrufræðistofnun að víðtækar umhverfisbreytingar sem rekja megi til breytinga á loftslagi hafi raskað fæðuskilyrðum sjófugla í Norðurhöfum.

Hópur sjófuglafræðinga hittist nýlega í Færeyjum til að fara yfir stöðu mála. Ævar Pedersen var okkar maður í þeim hópi Niðurstöður þeirra eru einkum þessar:

 

 

 

 

• Fæðuskortur hefur valdið afkomubresti á víðáttumiklu svæði frá Íslandi til Færeyja, Skotlands og Noregs sl. 4 ár hjá tegundum sjófugla eins og fýl, ritu, kríu, langvíu og lunda.

• Hlýnun sjávar undanfarin ár hefur snert ýmsar lykiltegundir í lægri þrepum vistkerfis sjávar m.a. rauðátu.

• Rauðátu er nú að finna norðar en hingað til og hún er nær horfinn úr syðri hlutum NA-Atlantshafs þar sem sjófuglar eru í vanda.

• Rauðátan er megin æti sandsílis sen er eins og kunnugt er mikilvægasta fæðutegund ýmissa sjófugla yfir varp- og ungatímann.

Heilmikið er vitað um rauðátuna.  Útbreiðsla hennar í venjulegu árferði er gríðarleg eins og sést á meðfylgjandi korti og fengið er úr glærum frá Ástþóri Gíslasyni einum helsta sérfræðingi okkar í dýrasvifi;   http://notendur.unak.is/not/hreidar/SJL1103/dyrasvif_island_2005b.pdf

Síldargöngur fyrir hrun Norsk – Íslenska síldarstofnsins um miðja síðustu öld réðust mjög af útbreiðslu og mergð rauðáturnar.  Þekktar eru frásagnir síldarsjómanna af gríðarlegum flekkjum rauðátu fyrir norðan land síðla sumars og hvernig þeir lituðu yfirborð sjávar.

Rauðátuleysið undanfarin ár vekur upp margar spurningar um tengsl loftslags, sjávarhita og vistkerfis sjávar.  Fyrir okkur Íslendinga er rauðátan þvílík lykiltegund  fyrir vistkerfi hafsins í heild sinni að okkur ber að ráða þá gátu sem fyrst. Hvað það er í hafinu sem hefur tekið breytingum og gerir það að verkum að undirstöðudýrasvif nær ekki þeim blóma í yfirborðslögunum sem það ætti að gera. 

Almennt hafa menn til þessa álitið að frumframleiðnin sé meiri í hlýjum árum en köldum og þar með meiri áta. Flæði hennar eykst inn á norðurslóðina með auknu innstreymi hlýs Atlantssjávar, en bæði þessi ytri skilyrði hafa átt við undanfarin ár.

Menn hljóta því að spyrja sig  að hvaða leyti hlýnun  sjávar nú sé frábrugðin þeim hlýsjó sem hér var við landið á árunum um 1960 og þegar allt var vaðandi í átu og á eftir henni feit og pattaraleg síldin.

Ágætis fróðleik um lífsferil rauðátunnar, mælingar á henni hér við land ásamt mikilvægi hennar í vistkerfinu hér við land má sjá á glærum Ástþórs, sem aðgengilegar eru á netinu (sjá tengil hér að ofan)og notaðar hefa verið við kennslu í sjávarlíffræði við Háskólann á Akureyri .

Athugasemdir

[Gunnar Th. Gunnarsson, 10.10.2007 kl. 10:35]

Getur verið að fjölgun hvala eigi þarna hlut að máli?

[Ljónsmakkinn (IP-tala skráð) 10.10.2007 kl. 11:54]

Það er einmitt stóra spurningin, af hverju hefur hlýnun sjávar verið til góðs hingað til en ekki nú? Fyrir 20 árum álitu sjávarfræðingar að hlýnun sjávar væri ótvírætt til góðs.

Ég tel að þetta sýni fram á mikilvægi grunnrannsókna, það vantar stórlega uppá allar grunnrannsóknir við strendur Íslands. Þá gætum við kannski svarað spurningunni hvort að skortur á rauðátu sé vegna hugsanlegrar hlýnunar sjávar, sem ávallt hefur verið til góðs hingað til. Eða hvort það séu einhvejar aðrar ástæður?

[Þórir Kjartansson, 10.10.2007 kl. 15:18]

Frábær ábending hjá þér Einar. Mér finnst mönnum undarlega tamt að kenna hlýnun sjávar um, þegar farið er að leita skýringa á því hversvegna loðnan, sandsílið og aðrar tegundir eru nánast horfnar.

[Júlíus Valsson, 10.10.2007 kl. 22:16]

Ég keypti mér uppstoppaðan Lunda um daginn. Það fer hver að verða síðastur. 

[Pálmi (IP-tala skráð) 18.10.2007 kl. 20:40]

Alvarlega í þessu er að ekki aðeins er breyting á líffríki sjávar tengt rauðátu og síld. Við sem höfum fylgst með breytingum á líffríki sjávar síðustu 25 árin(við köfun) sjáum einnig hvernig aðrar dýrategundir í sjónum eru að verða miklu sjaldséðari núna í Faxaflóanum eins og t.d. trjónukrabbinn. Mestu sjáanlegu breytingarnar eru aðeins á síðustu árum.