Lítið um hitibeltisstorma á Atlantshafinu það sem af er

Heldur hefur verið lítið um fellibylji og hitabeltisstorma á Atlantshafi það sem af er tímabilinu.  Fellibylurinn Alex myndaðist reyndar áður  en skilgreint fellibyljatímabil hófst, þ.e. síðari hlutann í júní.  Síðan þá hefur lengst af verið með kyrrum kjörum þarna suður frá.

Þeir sem sýsla með spár um fjölda fellibylja og hitabeltisstorma á Atlantshafinu voru á einu máli um að þetta árið yrði með þeim fjörugri.  Spá Dr. Gray´s við Háskólann í Colorado frá því í byrjun ágúst gerði þannig ráð fyrir um 10 stormum af fellibyljastyrk (meðaltal: 5,8) og að 5 þeirra yrði meiriháttar (meðaltal: 2,3).

Eftir nokkrar vikur þar sem bókstaflega ekkert var um vera er nú komin fram hitabeltisstormurinn Danielle.  Honum er spáð styrk fellibyls næstu tvo sólarhringa og eftir það mun hann berast út á Atlantshafið í norðvesturátt.

Næstu fimm til sex vikurnar eru þær sem líklegast er að hitabeltisstormar myndist á Atlantshafi og fróðlegt verður að fylgjast með framvindunni. 

Nýlega kom fram nokkuð sérstök kenning um myndunarhætti fellibylja, þar sem haldið er fram að litur sjávar hafi áhrif orkuflæðið frá yfirborðinu og þar með líkur á því að hitabeltisstormur geti myndast.  Haffræðingurinn Anand Gnanadesikan hjá NOAA heldur fram að eftir því sem hafi er blárra, því lengra niður í djúpið berst sólarljósið, með þeirri afleiðingu að efsta yfirborðið fær ekki þann varma úr sólinni sem annars væri. Blátt haf dregur því úr getunni til myndunar fellibylja. Ég mundi halda á móti að það miklir iðustraumar væru í yfirborðslögum sjávar, jafnvel við hægan vinda, að þeir tryggðu blöndun varma niður á tiltekið dýpi í svokölluð hitaskiptalagi efst í sjónum. 

Nánar um þessa kenningu um þátt "bláa hafsins" má lesa hér.

Kaldasti dagur sumarsins

Í gær á fjölmennustu útihátíð landsins, þ.e. á menningarnótt reyndist hitinn vera sá lægsti sem mælst hefur í sumar.  Þá er verið á tala um meðalhita dagsins, frá kl. 03 til kl. 24, en hann var 9,0°C.  Við samanburð við aðra daga í sumar, frá 1. júní, sést að enginn sólarhringur kemst í hálfkvisti við einmitt þennan.

Flestir sem ég hitti í gær höfðu á orði hvílík umskipti höfðu orðið á veðrinu á einum til tveimur dögum, en á fimmtudagskvöldið skrifaði ég einmitt hér að þá hefði verið 16 stiga  hiti í Reykjavík kl. 21.  Í gærkvöldi var hann hins vegar 8,7°C á sama tíma. Þá nísti líka norðangjósturinn í gegn um merg og bein.

Margir, reyndar mjög margir voru frekar illa búnir í bænum fyrir slark sem þetta eftir að skyggja tók og vafalítið nokkuð um það að fólk hafi nælt sér í kvef. 

Við getum þó þrátt fyrir allt hrósað happi fyrir það þetta sumarið að N-veður með kulda norðan úr ballarhafi hafa verið nánast óþekkt, eins og slíkt veðurlag getur nú verið algengt á landinu, einkum framan af sumri.

En það er tekið að kólna hér fyrir norðan okkur og fyrir um hálfum mánuði hefði veður sem þetta ekki verið alveg svona svalt eins og í gær. Það stendur reyndar enn ef út í það er farið.   

Veður fyrir Reykjavíkurmaraþonið

Þeir fjölmörgu sem ætla að hlaupa á morgun í Reykjavíkurmaraþoninu mega gera ráð fyrir þurru veðri með sólskini og um 11 stig hita, kl 9 í fyrramálið.  En það verður samt vindurinn sem verður í aðalhlutverki, því dagurinn á morgun verður að öllum líkindum með  klassískri norðanátt í Reykjavík.   Kannski frekar að segja að vindur verði aðeins austan við norðrið.  Þá eykst venjulega strekkingurinn eftir því sem vestar er farið á Seltjarnarnesið eins og flestum er kunnugt. Hlaupaleiðin með Ægisíðunni er þannig mun skýlli en þegar hlaupið er að norðanverðu Nesinu í áttina til miðborgarinnar og vindur þá ákveðið á hlið.

Fyrir þá sem stefna á 10 km verður erfiðasti hjallinn vafalítið að hlaupa norður Lindarbrautina á Seltjarnarnesi með 8-10 m/s á móti sér, en annars verður gjólan lengst af sem vindur á hlið á þeirri hlaupaleið.

Í þurru veðri eins og spáð er á morgun má ætla að vökvatap líkamans verði umtalsvert meira í þeim blæstri sem spáð er, en væri er nánast logn sem er vitanlega draumaveðrið í þessum tempraða hita.

Og þá er bara að óska hlaupurum velfarnaðar á morgun eftir langar og strangar æfingar.  Sjálfur verð ég meðal áhorfenda að vanda.  

Af kvöldblíðunni í höfuðborginni þetta sumarið

Var eins og svo margir aðrir á ferli og heldur léttklæddur um kvöldmatarleytið í miðborg Reykjavíkur.  Þar var mikið mannlíf eins og svo oft áður í sumar, blanda sumarþyrstra Íslendinga og forvitinna ferðamanna.  Og útiveitingahúsin blómstra í þessari tíð.

Hitinn kl. 21 var rúmlega 16°C í Reykjavík og var það í sjöunda skipti í sumar sem kvöldhitinn nær þessum hæðum.

Þessir dagar eru annars eftirfarandi:

• 23. júní
• 24. júní
• 2. júlí
• 17. júlí
• 8. ágúst
• 14. ágúst
• 19. ágúst 

Til að fá einhvern tilviljanakenndan samanburð að þá gerði sumarið 2000 aldrei kvöldblíðu af þessu tagi og í eitt skipti tíu árum fyrr, eða 1990. Auðvelt er í lok sumars að taka saman tölur í þessa veru yfir lengra tímabil og ekki kæmi mér á óvart að sumarið verði metsumar í þessu tilliti í Reykjavík. 

Hitinn hefur einnig að kvöldlagi verið ótal sinnum nærri 15°C og flestum þykir það nú bara ágætt.  Mér finnst líka nokkuð til þess koma í þessari kvöldhitatölfræði sumarsins í Reykjavík að aðeins þrisvar hefur hiti verið lægri en 10°C kl. 21.  Í öllum tilvikum átti það sér stað snemma í júní.  

Ljósmyndin er úr fórum Steinars Huga.  Hér eru fleiri myndir þessa snjalla ljósmyndara

Helgarveðurspá 20. til 22. ágúst

Helgarveðrið

 

Nú virðist hann vera lagstur í NA- og síðar N-átt næstu daga.  Nokkuð myndarleg lægð verður á ferðinni við Írland og Skotland á sama tíma og Grænlandshæðin hefur náð að hreiðra um sig.  Með þessu fer veður heldur kólnandi á landinu.  Veðrið verður einna skást og reyndar alveg ágætt suðvestanlands þessa helgina.

Föstudagur 20. ágúst:

Meira og minna skýjað á landinu, einna helst að það sjáist til sólar á Vesturlandi.   Norðaustan- og austanlands er spáð þokusudda og eins vestur með norðurströndinni og á Ströndum.  Annars staðar að mestu þurrt.  Þó má gera ráð fyrir rigningu um tíma undir kvöld á Suður- og Suðvesturlandi.  Veður fer kólnandi, einkum norðan- og austantil.  Aðfararnótt laugardagsins gæti hæglega gránað í fjöll norðaustanlands.  Með þessu verður víða strekkingsvindur, einkum á Vestfjörðum og við Breiðafjörð, þar allt að 13-15 m/s

Laugardagur 21. ágúst:

Svipað veður á landinu, en heldur bjartara þó sunnan- og suðvestanlands.  Á móti kemur að heldur verður blautara norðan- og austantil, þar sem gert er ráð fyrir þungbúnu veðri og hita 7 til 10 stig. Sunnantil verður skýjað með köflum og sums staðar skúrir síðdegis. Áfram N- og NA-átt á landinu, víða þetta 5-10 m/s. Reykjavík býr svo vel að þar veitir Esjan skjól fyrir NA-áttinni og því er spáð þar hægum vindi, nokkuð björtu veðri og hita fyrir vikið 14 til 16 stig yfir miðjan daginn, en 8 til 10 stig eftir að dimma tekur.  

Sunnudagur 22. ágúst:

Spáð er eindreginni N-átt á landinu, víða 8-13 m/s.  Úrkomusvæði kemur upp að Norður- og Austurlandi og þar verður meira og minna samfelld rigning, þ.e. frá norðanverðum Vestfjörðum, austur um á firði.  Sunnanlands og vestan verður hins vegar þurrt og sums staðar bjartviðri.  Fremur svalt í veðri, en hiti þó allt að 14 til 17 stig þar sem best lætur sunnan- og suðvestanlands.  

 

 

Athyglisvert skýjafar við Vestamannaeyjar

Arnfinnur í Vestmannaeyjum sendi mér þessa áhugaverðu skýjamynd sem tekin var 10. ágúst sl. Hann segir  í sinni sendingu:

Sæll Einar.

Mig langaði til að senda þér þessa mynd af skýjafarinu hérna í Eyjum miðvikudaginn 10. ágúst.

Þetta er nú kannski líka forvitni í mér, en það voru tveir svona hringir sem voru á himninum en ég náði ekki mynd af þeim seinni. En þeir virtust koma úr áttinni frá Eyjafjallajökli.

En mig langaði til að forvitnast hvort þú hafir einhverjar skýringar á svona skýjafari ?

 

Hringurinn er greinilegur og einhverjum kynni að detta í hug sitthvað tengt fljúgandi furðuhlutum eða álíka.  Linsunni er beint í norðaustur í átt að Heimakletti. Hið merkilega er að það eru til haldbærar skýringar á fyrirbæri eins og þessu.

 

Nær öll ský í miðlægum og hærri lögum eru gerð bæði úr ískrystöllum og örsmáum vatnsdropum.  Eingöngu þau lægstu (að sumarlagi) er gerð úr  skýjadropum og hæstu blikurnar eru nær alfarið ískrystallar.  Ískrystallarnir hafa tilhneigingu til að vaxa á kostnað dropanna í ferli sem alla jafna er í sæmilegu jafnvægi og endar gjarnan með framköllun úrkomu (þó vissulega ekki alltaf).  Það sem þarna hefur gerst er hins vegar það að skyndilega hafa droparnir náð að frjósa og við það gufa bæði aðrir dropar og ískrystallar upp í nánasta umhverfinu. Við það er eins og gat komi í skýið og fær það gjarnan á sig hringlaga form.

 

Erlendis þar sem menn hafa orðið vitni að einhverju álíka er oftast er flugvél kennt um, en flug hennar í svipaðri hæð er til þess fallið að raska jafnvægi ískrystalla og vatnsdropa í skýinu.  

 

En hvort og á hvernig hitinn frá Eyjafjallajökli kann að vera þarna valdur ætla ég öðrum um að dæma. Veður var stillt og gott þennan dag, hæg N- eða NV læg átt í lofti og fremur hlýtt.  Skýjahæðin á myndinni er á að giska í 6 til 8 km hæð, en þar er klárlega frost þrátt fyrir hlýjan loftmassa.

 

Danskurinn gerir upp úrkomuna

Meðfylgjandi kort er af vef dönsku Veðurstofunnar dmi.dk og sýnir uppsafnaða úrkomu að morgni sunnudagsins 15. ágúst.  Mest rigndi um norðaustanvert Sjáland og allra mest í Vedbæk eins og áður er getið.

Meira um þennan atburð má lesa hér á dönsku.

Hvernig spá má í veðrið án mælitækja ?

Í dag fékk ég sent  veggspjaldið til hliðar  frá Kristófer Helgasyni dagskrárgerðarmanni á Bylgjunni.  Þar eru settar fram nokkrar gagnlegar viðmiðanir um það hvernig notast má við ýmis teikn í umhverfinu við það að spá í veðrið.  Í kjölfarið spjallaði ég við síðdegisútvarp Bylgjunnar um nokkrar af þessum upplýsingum sem taldar eru upp á veggspjaldinu.

Ekki þarf mikla yfirlegu til að sjá að fróðleikur þessi er sóttur vestur um haf.  Þó textinn sé á ensku sést vel að vísbendingarnar eiga trauðla við um Bretlandseyjar.  Miklu frekar um austurströnd Norður-Ameríku og víðáttur sléttunnar þar vestur af.

Skemmtilegt þetta máltæki þeirra vestanhafs: "Rainbow in the morning, need for a warning".  Ómögulegt að þýða, í það minnsta rímað. Skýringin er einfaldlega sú að sjáist í regnboga snemma dags sé það aðeins byrjunin á skúraveðri, eldingum og þvílíku sem fylgir óstöðugleika lofts þegar rigningardemburnar eru komnar á fullt fyrir hádegi.

Margt þarna er útskýrt með því sem er í gangi í veðrinu á hverjum tíma m.a. að veðurkerfin koma úr vestri og ferðast til austurs (að jafnaði !).  Kötturinn kemur líka við sögu og mögulega kemur þjóðtrú Vestur-Íslendinga þarna við sögu í bland við annan þjóðarkokkteil N-Ameríku .  Því var alla veganna trúað hér á landi á 19. öldinni að klóraði kötturinn sér aftur fyrir eyrað (einkum hið hægra) væri það fyrir rigningu. Hvaðan sem sú þjóðtrú er nú uppruninn.

En gaman væri að útbúa sambærilegt veggspjald fyrir Íslenskar aðstæður og alþýðutrú manna um algenga veðurboða í umhverfinu. 

   

 

Sólarleysi fór með lofthitann í dag

Ég gerði að því skóna fyrir helgi að dagurinn í dag gæti hæglega orðið sá hlýjasti það sem af er sumri og hámarkshiti dagsins jafnvel náð 25 stigum.

Listi Veðurstofunnar eftir daginn er þessi: 

Ásbyrgi	21,9 °C
Húsavík	21,7 °C
Neskaupstaður	21 °C

 

Það kúnstuga við þessar hitatölur er að þær voru allar komnar kl. 10 í morgun.  Með örðum orðum að þá fór dagurinn mjög vel af stað norðaustan- og austanlands, en síðan þykknaði upp með S- og SV-áttinni og víðast rigndi um miðjan daginn.  Þegar sólin náði ekki að skína varð jafnframt ljóst að hitinn færi ekki hærra en þetta.

Enn verður því bið á því fá hitann yfir 25 stig þröskuldinn á landinu á þessu annars mjög eftirminnilega góðviðrissumri. 

Nú eru kuldaskil á leið austur yfir land og hlýja tungan sem verið hefur yfir landinu frá því í gær, brátt úr sögunni.  Þó er ekkert að kólna að ráði, aðeins er að draga úr hlýindunum. 

Úrhelli í Kaupmannahöfn

Ekki kæmi mér á óvart að hið mikla úrhelli á Sjálandi í gær eigi eftir að draga dilk á eftir sér. Vatnstjónið er áreiðanlega mjög mikið þar sem mest flæddi inn í hús, en það sem vekur mesta athygli mína er að rigningunni var ekki spáð !  Veðurfræðingur hjá Dönsku Veðurstofunni (DMI) viðurkennir fúslega að þar á bæ hefi engar sérstaka viðvaranir verið sendar út enda álitu menn að veðrið færi hjá og aðeins Svíar handan Eyrarsundsins sætu í súpunni.  Klaus Larsen heitir sá hjá DMI og segist ekki geta ímyndað sér hvenær rigndi síðast svo mikið sem í gærkvöldi á Kaupmannahafnarsvæðinu.

Það sem átti sér stað í gær var að tiltölulega afmarkarð veðurkerfi barst úr suð-suð-austri frá Þyskalandi og yfir Eystrasaltið.  Aflgjafi þess var mikill hitastigull í háloftunum frá Bretlandseyjum austur til Rússlands. Þarna á milli röðuðust bólstraský sér upp í kerfi um leið og loftþrýstingur féll.  Dálítil lægð varð til og kröftugt uppstreymi á tilteknu svæði raunin, með tilheyrandi skýjamyndum og úrhelli.

Reiknuð dönsk spá af HIRLAM gerð kl. 12 í gær gerði ráð fyrir að skýjakerfið bærist yfir Skán eins og sjá má á kortinu til vinstri, en gildistíminn er kl. 21. Sjáland skyldi skv. þessu   sleppa að mestu. Í sams konar reiknaðri spá sex klst síðar eða kl. 18 (kortið til hægri) var úrkoman "inni" og á réttum stað, en þá var það um seinan fyrir veðurfræðinga til að gefa út viðvaranir. Í kjarna úrkomusvæðisins er gert ráð fyrir yfir 50 mm á 3 klst, en nokkurt vanmat er á ákefðinni í fyrri reikningnum kl. 12. (Báðar þessar klippur eru fengnar af Brunni VÍ)

Sé skoðuð tunglmynd kl. 15:50 (Dundeemynd frá NOAA)  eða skömmu eftir að umrædd spá varð aðgengileg mátti sjá að svæðið með mesta óstöðugleikanum var talsvert vestar en spáin kl. 12 hafði gert ráð fyrir.  Augljóst er af myndinni að mikið var um að vera og greining veðurkorts kl. 15 myndi glögglega gefa til kynna hvar lægðarmiðjuna og kjarna úrkomunnar var þá að finna.   

Klaus Larssen viðurkennir fúslega að auðveldara sé að vera "eftir á" veðurfræðingur (d.baklog). Mér sýnist við skjóta yfirreið að þarna hafi menn einblínt um of á tölvureiknaðar spár á kostnað þess að treysta á hefðbundna greiningu veðursins með aðstoð tunglmynda þar sem vik frá reiknuðum spám eru metin og nýjar ályktanir dregnar.  Reiknaðar spár eru alltaf að verða betri og betri, en sé villa í upphafsástandi, eins og líklega hefur átt sér stað þarna verður niðurstaðan vitanlega röng.

Til að bíta höfuðið af skömminni þá birtir Extralaðið myndbút af vatnselgnum (sjá hér) á Lyngbyvejen norður af Kaupmannahöfn og taka jafnframt fram að í nágrenninu sé  Danska Veðurstofan með sínar höfuðstöðvar (sem er vissulega rétt !).

Áreiðanlegar tölur yfir úrkomu liggja ekki enn á lausu, en úrkoman 65 mm frá kl. 08 til kl. 21 í Malmö handan Eyrarsundsins. Einhvers staðar sá ég að 97 mm hafi fallið í Vedbæk, sem er bær við ströndina skammt norður af Kaupmannahöfn.  Svo virðist sem flætt hafi einna mest á þeim svæðum þar sem mikið er um stór einbýlishús eða það sem Danir kalla réttilega villur.   Á flatneskjum Sjálands hafa frárennsliskerfin einfaldlega  ekki undan þegar svona mikið rignir og að auki spýtist vatnið upp úr brunnum og niðurföllum þar sem lægst liggur um leið og afrennsliskerfið fyllist. .