Flóðin í Pakistan og Asíu-monsúninn

NASA hefur útbúið þetta athyglisverða kort þar sem stuðst er við fjarkönnun við mat á þeirri úrkomu sem fellur á hverjum stað.  Sýnd eru frávik frá meðalúrkomu 1. til 9. ágúst miðað við meðaltal sömu daga. Kvarðinn niðri til vinstri sýnir frávik fyrir dag hvern.

Auðvitað er það svo að monsúnrigningarnar sem standa frá júní og fram í október hitta landsvæði ólíkt fyrir.  Slíkt er eðlilegt þarna ekki síst ef haft er í huga að í flestum tilvikum er það skúraúrkoma sem á í hlut. En engu að síður eru frávikin sem þarna koma fram ansi stór í sniðum en hafa verður í huga að 9 daga tímabil er fremur.  (Þegar ekkert rignir á Akureyri í 9 daga má þá með sömu aðferð segja að úrkoman sé um 10-12 mm minni en í meðallagi).

Í borginni Khanpur sunnarlega í Pakistan er meðalúrkoman í ágúst 17,4 mm en til þessa er mæld úrkoma (til 9. ágúst) 255 mm.  Meðalúrkoman er vitanlega mun meiri en þetta inn til landsins í fjalllendinu þar sem rakt loftið komið utan af Indlandshafinu losar sig við rakann.  

Sú staðreynd að meira hefur rignt í Pakistan á kostnað þess sem fellur t.a.m. í Indlandi stendur í beinu samhengi við hitana í Rússlandi.

En hvernig má það vera ?  Á þessum slóðum hefur undanfarnar vikur lofthringrásin einkennst af öflugri fyrirstöðuhæð yfir Litlu-Asíu norður til Rússlands. Skotvindurinn í háloftunum (e. Jet stream) sveigir þá til norðurs vestan hæðarinnar og aftur til suðurs austan hennar og nærri Pakistan tekur bylgjan á sig norðaustlæga stefnu.  Ég fann ekki betra kort til að sýna þetta en klippu úr veðurfréttum BBC á dögunum sem sýnir staðsetninguna á skotvindinum.  Kröpp beygjan við suðurhluta Pakistan hefur bæði þau áhrif að bæta í streymi lofts í lægri lögum af hafi inn til landsins. Eykur með öðrum orðum styrk monsúnkerfisins.  En ekki síður verður þetta til þess að auka óstöðugleika loftsins, þannig að minna þarf til þessa að voldugir skúraklakkarnir myndist en annars væri og úrhellið verður því meira.  

Enn er fyrirstöðuhæðin á svipuðum slóðum, því spáð að hún koðni smám saman niður og skotvindurinn fái meira stefnuna frá vestri til austurs. Reynslan sýnir hins vegar að þegar loftstraumurinn hefur einu sinni komist í "læsta" stöðu hafi það ástand tilhneigingu til að vara lengur en reiknilíkönin gera ráð fyrir. 

Helgarveðurspá 13. til 15. ágúst

Helgarveðrið

Þó sumarið teljist vissulega með þeim hlýrri sem orðið hafa í veðurfarslegu tilliti, a.m.k. síðustu áratugina, hefur mesti mældi hitinn þó ekki náð sérstökum hæðum miðað við því sem við eigum að venjast.  Nú gæti það hins vegar gerst að hiti færi í fyrsta sinn yfir 25°C um helgina og þá á sunnudag og helst einhvers staðar um norðaustan- eða austanvert landið.

Föstudagur 13. ágúst:

Skil fara yfir landið úr vestri með rigningu í nótt og fyrramálið.  Víðast verður einhver væta, síst þó austanlands.  Síðdegis er síðan reiknað með öðrum úrkomubakka og nú úr suðvestri.  Á milli þeirra verður að mestu þurrt og sést gæti til sólar yfir miðjan daginn, jafnvel einnig sunnanlands og vestan. Milt verður í veðri og allt að 17 til 19 stiga hiti norðan - og austanlands.  Vindur verður af suðri og suðvestri, sums staðar strekkingur eða allt að 8-12 m/s.

 Laugardagur 14. ágúst:

Að öllum líkindum mun rigna dálítið snemma dags norðan og norðavestantil, en síðan rofar til á þeim slóðum.  Hlýtt loft af suðlægum uppruna berst yfir landið.  Vindáttin er áfram suðvestan eða sunnan, en vindur víðast vart nema létt gola.  Gjarnan er lágskýjað um suðvestanvert landið við þessar aðstæður og oft súld.  Á Suðurlandi er hins vegar gert ráð fyrir að þurrt verði og sæmilega bjart. Sérstaklega austan Mýrdalsjökuls.  Sama má segja um austanvert landið þar sem flest bendir til að léttskýjað verði og hiti yfir 20 stig.  Á Norðurlandi léttir líka til þegar kemur fram á daginn og fer eftir því hvað sólin nær að skína glatt hversu hlýtt verður. Á Vestfjörðum og við Breiðafjörð er síðan að sjá vætu meira og minna yfir daginn.

Sunnudagur 15. ágúst:

Enn ein skilin koma úr vestri frá lægð á Grænlandshafi.  Spáð er samfelldri rigningu meira og minna um vestanvert landið og skilin þokast til austurs eftir því sem líður á daginn.  Á undan þeim er loftið yfir landinu með hlýjasta móti.  Á Austurlandi verður áfram léttskýjað mestan hluta dagsins og þar er gert ráð fyrir yfir 20°C og allt að 25 stiga hita.  Sama norðaustanlands, austan Eyjafjarðar, en vestar á Norðurlandi þykknar upp, en þurrt verður fram eftir degi.  Á Suður- og Suðausturlandi er líka gert ráð fyrir vætu þegar líður á daginn. Sunnan þeyr í lofti,  víða þetta 5 til 10 m/s.

 

Mýrdalsjökull sótsvartur

 

 

Á þessari MODIS-mynd frá því í gær, 11. ágúst, er verið að leika sér með styrk tiltekinna bylgjusviða.  Við getum sagt að myndin sé grænblá.  Þarna er tilteknum bylgjuböndum ljóssins raðað saman með það að markmiði að greina gróður frá auðnum.  Eins koma vötn og tærleiki vatna vel fram sem og svæði sem þakin eru ís.  Megintilgangur þessara mynda að sögn MODIS er þó sá að greina svæði sem hafa orðið eldi að bráð eða þær eru gagnlegt hjálpartæki í glímunni við gróðurelda sem geysa jafnan einhvers staðar á jörðinni.

Lítið var um ský yfir stórum hluta landsins í gær og því má greina eitt og annað á þessari ágætu mynd.

1.  Mýrdalsjökull er nær alveg hulinn gosefnum úr Eyjafjallajökli.  Ekki glittir í ís nema í jöðrunum að norðan- og austanverðu.  Sama á vitanlega við um Eyjafjallajökul.

2.  Jökulísinn á sporðum margra skriðjökla virðast vera vatnssósa ef marka má rauðan lit sem kemur fram, eða hinn sama og greinir jökullitað Þórisvatnið og Hálslón frá umhverfi sínu.  Meira að segja virðist sem vatn standi uppi efst á Langjökli norðanverðum.  Vitanlega er varasamt að túlka myndir sem þessa alveg niður í smæstu drætti, en vissulega eru þarna ágætar vísbendingar.

3.  Takið eftir litnum á vatninu við útfall Ölfusár og Þjórsár.  Jökulliturinn er greinilegur í kjarna út frá ósnum og þar úti fyrir er svörunin sú sama og frá Þingvallavatni, Öskjuvatni og Mývatni.  Ferska vatnið greinir sig með öðrum orðum frá fullsöltum sjónum úti fyrir.  Svipað má sjá í Eyjafirði og innanverðum Skjálfanda svo og úti fyrir Hornafirði. 

Óveður við A-Grænland - kajakræðara saknað

Frá því er greint að 14 kajakræðara sé saknað við austurströnd Grænlands.  Sagt er að þeir hafi hreppt mikið óveður á mánudag.  Með því að fletta í dönskum vefmiðlum fást þær upplýsingar að þeir sem saknað er hafi verið í Rauða firði, en svo nefnist einn hinn þröngu og ægifögru fjarða sem ganga inn úr hinum mikla Scoresby-firði.  Á kortinu er hann merktur inn og sjá má að minnsta kosti einn jökull kelfir þarna í sjó fram.

Á fallegum sumardögum er þarna alger kyrrð eins og vænta má og umhverfið gríðarlega stórbrotið með um 3.000 metra hátt jökulhvel Grænlands á aðra hönd og sólbakað klappirnar á hina. 

Ekkert var það á veðurkortunum að sjá sem benti til óveðurs á svæðinu.  Nokkur suðvestanstrengur var úti á Grænlandssundi úti fyrir Scoresbysundi, en ekki annað að  sjá en sæmilegt skjól væri að hafa inni á þessum þröngum fjörðum.

En það sem gerðist í veðrinu þarna og gerir það að verkum að 14 manns er nú saknað er að öllum líkindum hinn skæði fallvindur sem upp á grænlensku kallast piteraq.  Þá hvolfist kalt loft ofan af jökli niður snarbrattar hlíðarnar og staðbundið getur vindur náð mjög miklum styrk.  Fallvindar sem þessir eru vel þekktir meðfram allri austurströnd Grænlands, aðallega að vetrinum en vægari gerðin þekkist einnig að sumarlagi.

En voru dæmigerð skilyrði fyrir piteraq-vind á þessum slóðum á mánudag ?  Það er ekki auðvelt að sjá það svona við fyrstu sýn, en síðustu daga hefur greinilega verið að kólna í lofti á þessum slóðum og frost verið í hæð jökulsins eftir hlýindi dagana og vikurnar þar á undan.  Háþrýstingur og bjartviðri einnig sem reyndar er reglan á þessum slóðum.  Talað er um til viðbótar þessu að vestanvindur sé í háloftunum, gjarnan skil á leið austur yfir jökulinn sem sé hvati til þess að koma loftinu á hájöklinum á hreyfingu, þannig að það skóflist niður hlíðarnar að austanverðu.  Margt bendir einmitt til þess að sú hafi verið raunin á sunnudag og aðfararnótt mánudagsins, ákveðin vestanátt í hæð og hlýrra loft þrýsti á vestan að.  Kalda loftið yfir jöklinum er því þvingað fram af brúnum þar sem það fellur niður líkt og ósýnilegur foss alveg niður í sjó, m.a. í hinum þrönga Rauða firði.  En vel að merkja að þetta fyrirbæri, pieteraq er oftast mjög staðbundið. 

Vonandi koma ræðararnir fram heilir á húfi, en langt er í næstu björgunarsveitir og yfirflug hefur lítinn árangur borið. 

Fyrir nokkru fjallaði ég um þetta veðurfyrirbæri á Grænlandi hér. 

Ljósmyndin er fengin af vef Politiken.  Hún tengist ekki slysinu og höfundur hennar er Rasmus Bech.

Moskva - helvíti á jörðu nú ?

Það eru að berast fregnir af því hve hitabylgjan í Rússlandi hefur verið mannskæð, dauðsföllum fjölgar markvert, ekki ósvipað og gerðist m.a. í Frakklandi sumarið 2003.

Hitanir í vesturhluta Rússlands og þar með í Moskvu hafa verið meira og minna viðvarandi frá því snemma í júlí. Síðustu 10 til 12 dagana hefur orðið hvað heitast í þessari miklu hitabylgju sem rússneskir veðurfræðingar ýja að sé e.t.v. sú mesta þar um slóðir í 1000 ár. Slík niðurstaða er vafalítið fengin með tölulegri greiningu á endurkomutíma hitametanna nú samanborið við mælingar kannski undangengin 150 ár.

En það er reykurinn og mengunin m.a. í höfuðborginni sem veldur ekki síður heilsutjóni. Styrkur kolmónóxíðs er sagður vera tvöfalt yfir skilgreindum hættumörkum (sennilega heilsuverndarmörk) og einnig mælast há gildi af ósoni, en báðar þessar lofttegundir losna úr læðingi við ófullkominn bruna.  Gróðureldar geisa svo hundruðum skiptir á gresjunum og þeir hafa ekki fyrr verið slökktir en nýir kvikna.  Á vef BBC er gerð tilraun til að skýra hverju veldur og teikningin hér fengin þaðan.  

Eins og gefur að skilja hefur verið ákaflega þurrt þar sem hitarnir hafa herjað.  Jarðvegur er því víða ofþornaður og hann hefur sprungið.  Eldur berst niður í jörðina þar sem fyrir er lífrænar jurtaleifar sem brenna.  Þetta er einfaldlega mór eins og við þekkjum hann og þar sem jarðvegur er sprunginn berst loft niður í svörðinn og eldur mallar neðanjarðar.  Jafnvel er talið að hann nái að berast þannig á milli eftir loftrýmum og blossi upp á nýjum stöðum. Eldur eins og þessi er eðlilega illviðráðanlegur og ekki bætir úr skák fyrir loftgæðin að þess háttar bruni við fremur lágt hitastig og ónógt súrefni leysir úr læðingi súran  reyk sem í mollunni nær ekki að blandast við efri loftlög. 

Fregnir berast líka af því að hægt er að gleyma öllu sem heitir uppskera á stórum svæðum og hveitið, mikilvægasta korn Rússa, mun víða gefa lítið eða ekkert af sér.  Og ekki held ég að ástandið sé mikið skárra víða suður í Úkraínu, eina helsta hveitilandi heims.  

Góðu fréttirnar fyrr Rússa nú eru hins vegar þær að farið er að sjá í endann á mestu hitunum a.m.k.

Kvöldblíða suðvestanlands

Ég kom í bæinn í dag eftir nokkurra daga ánægjulegt ferðalag.  Þvílík veðurblíða sem tók á móti manni.  Í kvöld var nánast staflogn og lækkandi sólin brennheit.  Fólk á ferli úti um allt og flestir brosandi út að eyrum yfir þessari dásemd.

Hlýjast var undir kvöld en kl.19, sýndi mælirinn á hjá Veðurstofunni tæpar 20°C.  Það þýðir að hámark dagsins varð eftir að hámark dagsins var lesið kl. 18 ! Svona kvöldhámörk eru ekki algeng, en koma þó stundum fyrir. Kl. 21 var hitinn síðan rúmlega 17 stig, en það er í takt við þetta góðviðrissumar að þvílíkur kvöldhiti hefur tvisvar fyrr í sumar (24.júní og 17. júlí).  

Það vakti athygli mína að ekki lagði ilm af grillkjöti um hverfið að þessu sinni þrátt fyrir veðrið.  Kannski flestir séu orðnir mettir af þess háttar góðmeti, enda margir fínir dagar gefist í "grillveður".

Flateyjargátan hin nýja

Dularfull hitahámörk hafa ratað inn á skýrslur frá Flatey á Skjálfanda í dag og í gær.  Á síðu Veðurstofunnar má sjá að hæstu hiti dagsins hefur orðið 26,7°C úti í Flatey og Þingvellir þar á eftir ekki með nema 21,6°C.  Í gæra var svipað ástatt, ekki alveg svo hlýtt í Flatey en þá var reyndar Húsavík handan Skjálfanda á listanum og þá mátti með góðum vilja leggja trú við góðviðrinu í Flatey.

En þegar ferill hitans síðustu daga er skoðaður sést að einhver maðkur er í mysunni.  Hámarkið í hitanum varð snemma í morgun og í kjölfarið kólnaði hratt.  Einhver bilun er greinilega í mælinum eða það sem líka getur verið að hitagjafi af einhverju tagi hafi leikið um nemann.  Nú hef ég ekki hugmynd um staðsetningu eða umhverfi veðurstöðvarinnar úti í Flatey en það er vel þekkt að útblástur nálægrar vélar af einhverju tagi rugli mælingar tímabundið.  Rakainnihaldið fylgir hitanum sæmilega sem gæti verið vísbending um einmitt slíka truflun, þ.e. útblástur frá vél. Engir eru þó bílarnir í Flatey á Skjálfanda, mögulega þó dráttarvélar ?

 

 

Veðurhorfur helgina 6. til 8. ágúst

Helgarhorfurnar

Föstudagur 6. ágúst:
Úrkomubakki kemur að landinu úr vestri og frá honum er spáð rigningu um vestanvert landið. Vestantil verður strekkingsvindur með þessu af suðri og suðaustri, sums staðar 10-13 m/s yfir miðjan daginn, en lægir síðan. Úrkomubakkinn verður á austurleið og því má reikna með einhverri vætu í flestu landshlutum þegar líður á daginn og annað kvöld.  Austanlands verður þó víðast þurrt og fram eftir degi hið besta veður, léttskýjað og hiti víða 15 til 18 stig. 

Laugardagur 7. ágúst:
Reiknað er með að skýjað verði meira og minna á landinu og víða einhverjar skúraleiðingar.  Allt að því samfeld rigning eða súld sums staðar sunnan- og suðaustanlands. Staðbundið gæti þó haldist alveg þurrt, einkum norðaustanlands og á Vestfjörðum og um norðanvert landið rofar mikið til undir kvöldið.  Vindur verður af suðaustri eða austri, yfirleitt fremur hægur. Hitinn allt að 17 til 19 stig norðan- og norðaustanlands, en kólnar þar um nóttina í bjartviðrinu niður í um 4 til 6 stig.

Sunnudagur 8. ágúst:
Útlit er fyrir þurrt veður um nánast allt land og víða nær sólin að skína glatt.  Þó verður hafátt norðan- og austanlands og sums staðar þoka við ströndina og eins suddi fyrst um morguninn allra syðst.  Fremur hlýtt verður sunnan- og suðvestanlands, allt að 18 til 20 stiga hiti þar.  Eins verður ágætis hiti á hálendinu og inn til landsins norðan- og austanlands
 

Upptaka af þrumuveðri þar sem tökumaður verður fyrir eldingu

Þessi sænska kona Frida Sörman varð fyrir undarlegri lífsreynslu þegar hún var í fríi með fjölskyldu sinni á eyjunni Ölandi í Eystrasalti undan suðausturströnd Svíþjóðar.  13. júlí gerði mikið þrumuveður víða um sunnanverða Skandinavíu.  Fridu fannst eins og mörgum mikið til þess koma þegar skyndilega tók að rigna allsvakalega og greip til myndbandstökuvélarinnar.  Hún steig út fyrir tjaldskörina til að ná myndum af því hvernig regnið lamdi næst hjólhýsi og fortjald þess. En viti menn, á meðan hún heldur á vélinni, veður Frida Sörman fyrir eldingu og fellur um koll. 

Á yr.no hér er greint frá þessari dæmalausu, en óskemmtilegu lífsreynslu og myndbútur Fridu aðgengilegur ásamt lýsingum hennar á sænsku.  Frida Sörman slapp vel og varð ekki meint af, sagði að tilfinningin hefði verið líkast því að fá 1000 nálastungur upp í ilina og á eftir fylgdi málmbragð í munninum.

Í Hvaler við Oslóarfjörð (þeim hinum sama stað og er vettvangur sunnudagsþátta RÚV um þessar mundir) slasaðist maður verr þegar hann fékk í sig eldingu, en þó ekki lífshættulega.   

Breytingar í betri átt í veðurspá helgarinar

Það er að sjá sem lítið sem ekkert verði úr skúrum á laugardag og sunnudag á landinu og líkast til einnig sólríkara en áður var spáð.  Síðan er líka stöðugt minna og minna gert úr úrkomunni vestan- og suðvestantil á mánudag !

Sem sagt góðar fréttir ef rétt reynist.  Helst úrkomu að vænta sunnan- og suðaustanlands í dag og eins allra syðst á landinu (Vestmannaeyjar) í fyrramálið.  Annars að mestu þurrt og það sem mestu skiptir hægur vindur.

 

Spákortið er HIRLAM (föstud. kl. 06) og gildir kl. 12 á laugardag. Fengið af Brunni Veðurstofunnar.