Tími kæfanda hita (ekki þó á Íslandi !)

Nú er hann runninn upp sá tími á þéttbýlum svæðum meginlands Evrópu og við austurströnd N-Ameríku og kæfandi sumarhitinn ætlar allt lifandi að drepa.  Frá því um helgina var hiti í norðanverðri Evrópu um og yfir 30°C og eftir því sem sunnar dregur ekki verandi inni við án loftkælingar. 

Sama er vestanhafs, en þar skullu sumarhlýindin nokkuð skyndilega yfir.  Í New York sé ég að talað er um að í gær hafi hitinn í Central Park farið í 39,5°C og það einnig sagt vera hæsti hiti sem þar hefur nokkru sinni mælst.  Veit ekkert um það, en hitinn er engu að síður kæfandi og hundurinn greinilega mjög sáttur við baðið á Manhattan í gær (mynd af New York Times).   Bandaríkjamenn eru uppteknir af 100 gráðum á Fareinheit (36°C) sem þröskuldi fyrir ofsahita eða hitabylgju. Eðlilega segir maður nú bara, en 100 Fareinheitstigin þykja ekki þá sömu í vellíðan manna í eyðimörkinni við Phoenix í Arizona, heldur en í rakanum við Atlantshafið. 

Sveinn Helgason fréttaritari RÚV í Washington sagði í pistli fyrir skemmstu að svo heitt væri að börn gætu aðeins verið úti við í leik stutta stund í einu.  Loftkæld rými, nú eða sundlaugar (kaldar) væru eina leiðin í ástandinu. 

Þó að við eigum erfitt með að skilja þá tilfinningu, geta margir erlendir ferðamenn þess feginleika þegar hressandi og hæfilega svöl golan leikur um þá við Leifstöð þegar fyrstu skrefin eru tekin á íslenskri grundu um hásumar.

Víða enn leiðinlega hvasst á landinu

Syðst á landinu náði veðrið hámarki í nótt, en laust fyrir kl. 3 sló vindmælirinn í 45 m/s í hviðu á Steinum undir Eyjafjöllum.  Miðað við vindmælingar á Stórhöfða sem oft er ágætt að hafa til viðmiðunar þegar A-veður eru borin saman og styrkur þeirra metin, að þá var veðurhæð nú tiltakanlega minni en 1. júlí.  Þó verður að hafa í huga að nú ber veðrið öll merki NA-áttar fremur en A-áttar.

Kl. 06 var lægðin 971 hPa suðaustur af landinu.  Svona alvöru lægðir á miðju sumri eru næsta fátíðar og í raun sérstakt rannsóknarefni hvað veldur að fá tvær slíkar í syrpu, sérstaklega þegar horft er til þess að raunverulega svalt pólarloft er ekki til staðar sem byggingarefni þeirra ef svo má komast að orði. 

En nú laust fyrir kl. 09:30 má sjá að enn er leiðinlega hvasst víða á landinu og veðurhæðin sums staðar til trafala ferðalöngum.  Athyglisvert er m.a. að sjá að í Skaftafelli hefur vindur verið fremur hvass og byljóttur nú í morgun og slegið í 26 m/s.  Vonandi að allt hafi gengið vel á tjaldstæðinu þar.  Á Sunnanverðu Snæfellsnesi er líka víða ansi vindasamt og nú rétt áðan sló mælir Vegagerðarinnar á Kjalarnesi í 35 m/s í mestu hviðu.  Þar er því varhugavert að vera á ferðinni nú með aftanívagna.

Lægðin verður á dóli hér undan Suðausturlandi næsta sólarhringinn og rúmlega það og viðheldur hér NA-strengnum og helst hann því lengur en góðu hófi gegnir nú í júlí. Um norðvestanvert landið alveg til morguns.  

Lægð nr.2 á miðsumri

Sjaldan er ein báran stök, því nú er önnur djúpa lægðin á innan viku á leið upp að suðurströnd landsins.

Hún kemur ekki eins upp að landinu og sú fyrri.  Vindáttin verður meira NA-læg í stað A-áttarinnar sem var einkennandi í fyrra skiptið. Víða hvessir í nótt og ekki síður á morgun þegar vindur verður orðinn alveg NA-stæður og lægðinni spáð hér skammt suðaustur af landinu.  

 

Spá um veðurhæð og vindhviður:

Undir Eyjafjöllum (einkum austurfjöllunum, hjá Steinum og austur fyrir Skóga).  Hviður allt að 35 m/s frá því um kl. 20 í kvöld og til kl. 05-06 í fyrramálið

Ekki útséð með að rigninguna þarna staðbundið, sandfok og öskufjúk líklegt frá Markarfljóti og austur í Mýrdal, sérstaklega þegar líður á daginn.

Öræfasveit frá Skaftafelli út á Fagurhólsmýri:

NA-átt, hviður allt að 40 m/s frá því um kl. 19-21 til kl. 03 í nótt.

Líklega einnig hviðuástand við Lómagnúp á sama tíma.

Hvessir í nótt og á morgun um vestanvert landið í NA-átt.   Hviðuástandi (a.m.k. 35 m/s) er spáð á stöðum sem allir eru þekktir fyrir byljóttan vind við þessar aðstæður.

Á sunnanverðu Snæfellsnesi:  Við Hafursfell á sunnanverðu Snæfellsnesi (bíll fauk þar 1. júlí) frá því um kl. 22-24 í kvöld.

Í Staðarsveit og eins utan gatnamóta Fróðárheiðar (Klifhraun og Stapafell) frá því í nótt og á morgun.

Seint í nótt og á morgun á norðanverðum Svínadal niður í Saurbæ og við Gillastaðamela í Reykhólasveit svo nefndir séu staðir við innanverðan Breiðafjörð þar sem hviður ná sér á strik í þessari átt.

Litlu má muna að hviðuveður verði einnig á Kjalarnesi við þessar aðstæður, mjög sennilega 25-30 m/s þar í hviðum frá því seint í nótt.

Læt þessa upptalningu duga í bil, en margt fleira væri hægt að skrifa um þessa væntanlegu lægð og það veður sem henni fylgir ef mark er takandi á spánum. 

(myndin er úr safni mbl.is og sýnir brak utan vegar eftir foktjón)

 

Hop Reykjarfjarðarjökuls

Á dögunum kom ég ásamt ferðalöngum í Reykjarfjörð á Ströndum.  Upp af fjarðarbotninum rís Drangajökull og hin áberandi kennileiti, jökulskerin Hrolleifsborg og Hljóðabunga blasa við úr Reykjarfirði.  Stærsti skriðjökull Drangajökuls er Reykjafjarðarjökull og gerði ég mér ferð upp að sporði hans.  Reykjarfjarðarjökull er framhlaupsjökull og hljóp hann síðast fram 2002-2006. Það framhlaup komst ekki í hálfkvisti við það næsta á undan eða  1934-1939, en  þá nam framhlaupið þá tæpum kílómetra.

Á göngu inn eftir firðinum á sléttum og grónum móa kemur maður að fagurlöguðum jökulgarði um 2,5 km frá sjó.  Hann mun vera í um 20 metra hæð yfir sjávarmáli.  Ég upplýsti samferðafólk mitt að garður þessi væri til vitnis um fremstu legu skriðjökulsins og fullyrti að það hefði verið um eða rétt fyrir aldamótin 1900.  Um leið horfði ég inn eftir dalnum og þann óraveg sem virtist upp að jökulsporðinum og sá að svo hratt hefði jökullinn varla rýrnað á 20. öldinni.

Berum niður í lýsingu Þorvaldar Thoroddsen sem þarna var á ferðinni sumarið 1886.

“Skriðjökullinn fellur allbrattur niður í efsta botn dalsins, en er dálítið flatvaxnari að neðan, en mjókkar þó út.  Fyrir ofan efsta gras í dalnum liggur boginn jökulgarður (moræne) yfir dalinn þveran, hér um bil 1.500 metra frá jökulsporðinum….. Eftir því sem gömul kona sagði mér, sem fyrrum átti heima á Kirkjubóli, þá gekk jökullinn fram fyrir 40 árum síðan og ók á undan sér jökulgarðinum…. Litlu seinna fór jökultanginn að minnka, en fór hægt í fyrstu og 8-9 árum seinna var ekki meira bil en 15-20 m milli jökulrandarinnar og grjótgarðsins. Skriðjökullinn hefir fyrrum verið miklu þykkari.  Við jökulendann, sem nú er (1886), hefir þykktin verið 60-90 m.  Þetta sést á jöklagrjóti og núnum björgum, sem orðið hafa eftir í miðjum hlíðunum á báða vegu. “ (Úr Ferðabók Þorvaldar Thoroddsen, II, bls. 82-83).

Í framhlaupi um 1845 hefur Reykjarfjarðarjökull sem sagt náð sinni neðstu stöðu og köldu áratugina frá 1860 og til 1890 þegar flestir jöklar voru enn að ganga fram, hopaði Reykjarfjarðarjökull stórum.  Þó tíðin hafi verið köld rýrnaði engu að síður jökulsporðurinn eftir þetta kröftuga framhlaup og verðum við að hafa í huga að sporðurinn var því sem næst niður við sjávarmál.

Þorvaldur getur þess einnig á hitasumarið 1880 (sem var raunverulegt hitasumar, jafnvel á síðari tíma mælikvarða) hafi hryggur frá Hrolleifsborg til vesturs staðið í fyrsta nærri allur upp úr jöklinum.  Á ljósmyndinni að ofan  má sjá þennan sama hrygg út frá Hrollefsborg, en Reyðarbungu til hægri við Hrolleifsborg  getur Þorvaldur ekki. Í lýsingu Gísla Hjartarsonar á Drangajökli í ársriti Útivistar 2001 segir hann að til Reyðarbungu hafi ekki sést fyrr en um og eftir 1920. Hún sé nú um 100 metra yfir jökulhvelinu. Nánar um myndina: Hún er tekin sumarið 2008 úti á Reykjarfirði og fengin af myndavef Bibbu. Hljóðabunga, þriðja jökulskerið er síðan rétt hægra megin við jaðar myndar Bibbu. 

Í umfjöllun Helga Björnssonar um Drangajökul í riti sínu Jöklar á Íslandi getur hann þess að..

Drangajökull hafi rýrnað 50km² á hálfri öld og sé nú um 140km².  Hann sé að meðaltali 100 m þykkur og mest er ísþykktin um 180 m.  Ljóst er að Drangajökull í heild sinni hefur látið mjög á sjá og á tæpri öld misst 100 metra ofan af sér a.m.k. ef miðað er við Reyðarbungu.

Jökuláin Reykjarfjarðarós kemur nú undan jökli í ríflega 200 metra hæð yfir sjávarmáli.  Eftir áðurnefnd og tiltölulega lítið framhlaup jökulsins árunum 2002-2006 hefur sporðurinn styst, en í mælingu í fyrrahaust ekki nema lítillega.  Á kortinu sem hér fylgir (© Landmælingar Íslands), hef ég dregið línu með rauðu þar sem núverandi jökuljaðar er (svona nokkurn veginn).  Til samanburðar er Reykjarfjarðarjökull eins og hann var mældur og sýndur á gömlu dönsku herforingjaráðskortunum 1913-1914.   Blár hringur er dreginn um neðsta jökulgarðinn frá því um miðja 19. öld þegar Reykjafjarðarjökull var stærstur.  Hop hans síðan þá er ekki minna en 3 km.

Jón Eyþórsson veðurfræðingur kom fyrir stöng við jaðar jökulsins skömmu eftir 1930.  Hún er þarna enn.  Mér tókst ekki að finna hana, en hafði heldur ekki haldgóðar upplýsingar um það hvar hana var að finna. Hins vegar stend ég þarna á myndinni að neðan við aðra stöng ekki langt neðan við jökuljaðarinn í dag og er hún merkt Jöklarannsóknarfélaginu með númerið 200.  Þröstur Jóhannesson, einn eiganda Reykjarfjarðarjarðarinnar hefur annast fjarlægðarmælingar jökulsporðsins hin síðari ár.  

Drangajökull hefur verið heldur minna rannsakaður en flestir hinna stóru jöklanna.  T.d. er ég ekki viss um að rennsli nokkurra jökuláa hans hafi verið mælt, en slíkt er einn helsti grunnur að afkomumælingum jökla. Ákoma jökulsins var greinilega lítil liðinn vetur og sjá mátti þegar ég var þarna á ferð 20. júní að víða var vetrarsnjórinn horfinn og sást í vetrarísinn líkt og væri langt liðið á sumar.  Ef sumarið verður áfram milt og ekki haustar snemma gæti Drangajökull farið heldur illa þetta árið í afkomu sinni og rýrnun hans heldur því ákveðið áfram.   Rétt er að geta þess að frá því árið 2005 hefur afkoma Drangajökuls verið metin og mæld í sérstöku verkefni eins og sjá má hér og fer Oddur Sigurðsson jöklafræðingur á Veðurstofunni fyrir því. Útfærða loftmyndin að ofan er fengin úr því verkefni.

Myndin að neðan t.v. sér niður eftir dalnum og aura Reykjarfjarðaróss.  Þarna lá skriðjökullinn langt niður eftir vel fram á 20. öldina. 

Til hamingju Íslendingar !

10,8°C meðalhiti í Stykkishólmi í júní er staðreynd.  Svo hlýtt hefur aldrei orðið þar í júnímánuði frá upphafi athugana 1845.

Í mínum huga og margra annarra eru þetta stórtíðindi í veðurfarssögu landsins.  Í Stykkishólmi hefur nefnilega verið mældur hiti samfellt lengur en annars staðar á landinu.  Til grundvallar þessu glæsilega veðurmeti liggur því saga mælinga til 165 ára.

Enn ein væna sumarbyrjunin á landinu er staðreynd það sem af er þessari öld, en júní 2003 og 2007 voru á landsvísu með þeim hlýrri.  Það er að verða nokkuð um liðið síðan að upphaf sumarsins var markað kuldum og  hægri gróðurframvindu, eins og svo algengt var síðustu þrjá áratugi 20. aldarinnar.  Þetta sést ekki bara á því hvað trjágróður er allur vaxtarlegur heldur má segja að það sé að verða nánast regla að heyskapur bænda fari að mestu fram í júní, með undantekningum vitanlega. 

En það er full ástæða til að óska öllum landsmönnum til hamingju með hitametið í Stykkishólmi !

Veðurhorfur helgina 1. til 3. júlí

Veðurspá helgina 1. til 3. júlí

 

 

Föstudagur 2. júlí:

 Skil lægðarinnar verða farin yfir landið og vindur því genginn niður að mestu.  Enn verður þó sums staðar blástur af norðaustri, eða 5-10 m/s, Sérstaklega á það við um Vesturland og Vestfirði.  Gera má ráð fyrir rigningardembum um landið sunnan- og suðvestanvert, einkum þegar líður á daginn.  Einnig austanlands, en víðast verður þurrt fyirir norðan og yfirleitt úrkomulaust vestan- og norðvestanlands og þar skýjað með köflum.  Hitinn verður þetta 9-14 stig, engin sérstök sumarhlýindi á landinu, en heldur ekki hægt að segja að svalt verði.

 

Laugardagur 3. júlí:

Eindreginni NA-átt er spáð á laugardag.  Þá mun rigna austan- og suðaustanlands og eins norðantil á Vestfjörðum, þar sem einnig er gert ráð fyrir vindkalsa, allt að 10 m/s.  Nokkuð bjart verður sunnalands og vestan, en eitthvað verður um síðdegisskúrir ef að líkum lætur.  Þar verður hitinn allt að 15 til 18 stig, en 7 til 11 í þeim landshlutum þar sem vindur stendur af hafi.

 

Sunnudagur 4. júlí:

Úrkomusvæðið austanlands færist norður yfir landið og á sunnudag er spáð N- og NV-átt, tiltölulega hægum vindi þó.  Úrkoma verður þá um norðanvert landið og eins á Vestfjörðum.  Austan- og suðaustanlandslands eru hins vegar ágætar líkur til þess að þar létti til og eins verður nokkuð bjart áfram sunnan- og suðvestantil. Hætt þó við síðdegisskúrum hér og þar. Einna hlýjast verður á Suður- og Suðausturlandi, allt að 17 til 19 stiga hiti, en mun svalara norðantil eða 7 til 9 stig.

Vandkvæði við miðlun upplýsinga til erlendra ferðamanna

Þetta er einmitt það sem maður óttast mest að upplýsingar um vont og jafnvel hættulegt veður berist ekki til erlendra vegfarenda sem hér eru fjölmennir yfir sumarmánuðina.

Ekkert vantaði upp á það að vara við þessu yfirstandandi óveðri, hvar yrði byljótt og hvenær, o.s.frv.  Nema allt miðast það við Íslendinga og þá sem skilja hið ylhýra.

Á ensku útgáfu síðu Veðurstofunnar er þó hvassviðrisins skýrt getið.  Nýverið var blásið til samstarfs fjölmargra aðila um miðlun upplýsinga til erlendra ferðamanna á vefgáttinni safetravel.is  Einhverra hluta vegna blasti við auð síða í morgun þegar opnaður var flipinn weather, eins og hér má sjá.

En hver er að vafra um á netinu þegar ekið er um landið ?  Það er vissulega ekki einfalt að miðla öryggisupplýsingum til ferðamanna, helst að fréttir spyrjist út, en þá er oft hætt við að fjöðrin verði að heilli hænu og það misfarist kannski sem mestu máli skiptir. 

Vænlegast er e.t.v. að inn á þessa ágætu vefgátt safetravel.is væri á forsíðu veðurspá á ensku ásamt því sem öðru skipti upp á öryggi ferðalanga.  Hinar ýmsu þjónustumiðstöðvar, gististaðir o.s.frv um landið prentuðu síðuna út að morgni og kæmu fyrir á áberandi stað.  Hef séð að veðurspá er gjarnan prentuð af vef Veðursofunnar (á ensku) og henni stillt upp.  Þetta er m.a. gert vegna þess að allir eru hvort er eð að spyrja starfsfólk um veðurhorfur.  

En skipulagið og fyrirkomulagið þarf að bæta, það er alveg ljóst í mínum huga.

Frakkar fuku í húsbíl

Hviðuástand á miðsumri

Í morgun rauk vindur upp syðst á landinu og nú eru mælast hviður við Hvamm undir Eyjafjöllum og við Steina um og yfir 35 m/s.  Einnig sýnir nýlegur mælir við veginn um Reynisfjall í Mýrdal nokkuð hvassan vind.  Þá hefur hann rokið upp í Öræfasveitinni.

Allt er þetta eftir bókinni og heldur herðir á ef eitthvað er í dag á þessum slóðum.  Það tekur að lægja í kjölfar skilanna undir kvöldið eða um og upp úr kl. 18-20.

Þegar líður á morguninn hvessir líka undir Hafnarfjalli, en ekki verður þar jafn mikil veðurhæð og syðst á landinu.  Engu að síður má þar gera ráð fyrir að þar verði hviður um tíma 28-35 m/s frá því um hádegi og fram undir kvöld. 

Spákortið sýnir ástand mála kl.18 eða í þann mund sem búist er við að skil lægðarinnar gangi yfir sunnanvert landið.  (HIRLAM af Brunni VÍ 01072010;00+18t.

Hér er síðan hægt að fylgjast með mælunum.

 

Væntanlegt hvassviðri morgundagsins

Þá er hún á leiðinni til okkar lægðin sem allir eru að tala um.  Á tuglmynd frá háskólanum í Dundee laust eftir kl. 15 má sjá skýin sem fylgja þessu fyrirbæri.  Þau eru í þrennu lagi ef svo má segja.  Fyrst er það nyrsti bakkinn sem er nú yfir landinu og sveigir hann þaðan til suðvesturs í áttina að lægðarmiðjunni.  Hann er ómerkilegur og frá honum lítil úrkoma og ekki vindur að ráði utan Stórhöfða.   Sá næsti er suður af landinu og tengist betur hinni dýpkandi lægð.  Hann nálgast og með honum hvessir af A syðst á landinu undir morgunn og fer jafnframt að rigna.

En sá sem mest kveður að er sá þriðji, þ.e. þykkildið í suðausturhorni myndarinnar.  Þar er aðalgerjunin nú og í raun ört vaxandi lægð sem sameinast þeirri sem fyrir er á Atlantshafinu.  Þetta þriðja úrkomusvæði eða hin eiginlegu skil lægðarinnar verða hér skammt suður undan nærri hádegi á morgun og er þeim spáð norður yfir land seinni partinn á morgun.

Það er einmitt á undan þeim sem hvessir hvað mest af A og NA á landinu.  Um mest allt landið verður leiðinlega hvasst um tíma á morgun, a.m.k. ef horft er til árstímans, en bót er í máli að víða er skjól að finna fyrir þessum vindáttum, s.s. á Höfuðborgarsvæðinu, nærri Akureyri og eins á blettum í uppsveitum Suðurlands og Borgarfjarðar.  Það á hins vegar ekki við syðst á landinu, heldur ekki við á Snæfellsnesi og við Breiðafjörð og víða á Vestfjörðum og þannig mætti áfram telja.

Veðurstofan hefur varað við vindhviðum og lítum nánar á líklega hviðustaði við vegi landsins við þau skilyrði sem vænta má.  Það eru einkum þrír staðir þar sem hviðuástand, þ.e. 35 m/s í hviðu er líklegt að verða.  Aftanívagnar taka að skekjast svo og húsbílar margir hverjir við talsvert lægri þröskuld en þann. 

Undir Eyjafjöllum (frá Heimalandi austur fyrir Skóga):

A 20-22 m/s og allt að 35-40 m/s í hviðum frá því síðla nætur og til um kl. 18 á morgun.  E.t.v. lítið eitt skárra um tíma um miðjan morgun, en versnandi aftur frá hádegi.

Öræfasveit frá Svínafelli að Hofi:

ANA 15-20 m/s frá því um kl. 09 í fyrramálið og tl kl. 18 til 20.  Hviður allt að 35 m/s.

Undir Hafnarfjalli:

A og ANA 15-18 m/s og hnútar allt að 30-35 m/s. frá því um hádegi og fram yfir kvöldmatarleitið.  

Þessi spá verður uppfærð í fyrramálið.

ESv

Veðurfarsleg stórtíðindi í uppsiglingu ?

Hef verið að leggja saman hitatölur fyrir júní og bera saman við gagnaraðir.  Yfirstandandi júnímánuður sýnist ætla að verða mjög hlýr á landinu og mánaðarmet virðast í vændum.

í Stykkishólmi þar sem mælt hefur verið samfellt frá 1845 er ekki að sjá annað að hugsanlega gæti mánuðurinn orðið sá allra hlýjasti í röð júnímánaða ef ekki bara sá hlýjasti. Ef það fer svo heyrði það  tvímælalaust til stórtíðinda í veðurfarssögunni.  Hlýtt var 2007 og eins 2003.  Þá var meðalhitinn í Hólminum yfir 10°C og gerst ekki oft að meðalhitinn þar fer í þær hæðir. Áður gerðist það 1941 og 1939.  Ef mælingarnar í Stykkishólmi reynast réttar og síðasti dagurinn verður ekki mjög kaldur (sem hann verður ekki !) er afar líklegt að júnímánaðurinn verði sá hlýjasti í 165 ára sögu samfelldra mælinga í Stykkishólmi. Árið 1871stendur þó nærri og eins 1846 ef út í það er farið.

Sama er með Reykjavíkurhitann í júní 2010.  Mánaðarmet kann að verða slegið og hitinn stefnir í það að fara þó nokkuð yfir 11°C, líkt og 2003.

Við bíðum spennt yfirferðar Veðurstofunnar strax eftir mánaðamótin !