Furðufrétt RUV um veðurfarsbreytingar

Í gærkvöldi mátti lesa frétt á vef RUV af loftslagsmálunum.  Inntakið er það að hækkað hitastig valdi auknum líkum á stríðsátökum í Afríku.  Vísað er í bandaríska vísindamenn sem komist hafa víst að þessari niðurstöðu.  Þekkt eru átök sem blossa stundum upp í Afríku á milli ættbálka eða þjóða vegna þurrka. Þá snýst baráttan vitanlega um brauðið í orðsins fyllstu merkingu.

 

 

 

En það er niðurlag fréttarinnar sem fær mig eiginlega til að brosa út í annað. Hvatt er til þess að þróaðar verði nýjar og erfðabreyttar matjurtir sem þoli betur mikinn hita, en þær sem ræktaðar eru í dag.  Þarna er hlutunum snúið á hvolf.  Ekki veit ég um neina plöntutegund sem þrýfst ekki við aðeins hærri hita en sitt kjörhitastig ef hún hefur nægt vatn.  Hærri hiti getur leitt til minni úrkomu og þar með þurrkum í Afríku og víðar. Matjurtirnar visna  sem sagt vegna minni jarðvegsraka þar sem meðalúrkoma dregst eitthvað saman og uppgufun færist jafnframt í aukana (vegna hærri meðalhita)  Einnig segir í fréttinni að heitt veður auki líkurnar á stríði um 50%. 

Ja hérna segi ég nú bara og þykir mér orsakasamhengið fremur langsótt. En hvað skyldi mannfjölgun ein og sér auka líkur á stríði í Afríku ? Spyr sá sem ekki veit.

Líklega er þessi frétt úr smiðju Þorvaldar Friðrikssonar fréttamanns, en undanfarna morgna hef ég vaknað við fréttamola úr hans ranni, sem eru þýðingar erlendra stuttfrétta um afleiðingar veðurfarsbreytinga.    

Rigningarnar á Bretlandi

Enn er útlit fyrir miklar rigningar á N-Englandi og Skotlandi á svipuðum slóðum og flóðin hafa verið.  Næsta lægð er dæmigerð óveðurslægð, kröpp og fer hratt yfir. Það hefur í för með sér að veðraskilin með mikilli úrkomu fara hratt yfir. Engu að síður spáir breska veðurstofan, Met Office allt að 50 til 75mm nærri landamærum Skotlands og Englands í nótt og fyrramálið.  Aðeins sunnar í Cumbria er gert ráð fyrir allt að 100 mm.

Tölur sem borist hafa um úrkomuna miklu sem varð í síðustu viku eru allt að því ótrúlegar sé miðað við álíka aftaka úrhelli hér á landi.  Votasti staður Bretlandseyja er Seathwaite í Vatnahéruðunum á N-Englandi (Cumbria). Sá staður er Kvísker þeirra Englendinga í úrkomutilliti.  Meðalúrkoman er um 3500 mm sem er sambærilegt við Kvísker.  Mælirinn er í hlíðum Seathwaite Fell, en það er 632 m hátt (sjá mynd, Mick Knapton frá því í mars 2006).  Þarna mældust 314 mm á 24 klst. í þegar mest lét í síðustu viku.  Samkvæmt Met Office er "sólarhringurinn" valinn með tilliti til mestu úrkomu, þ.e. 24 stunda tímabilið er látið enda kl. 00:45 aðfararnótt þ.20.  Venjan er hins vegar að miða við alþjóðlega samræmt mælingatímabil frá kl. 09-09 næsta morgunn.  Ég get ekki séð hve mikil sólarhringsúrkoman var á þennan hefðbundna hátt.  Hér er tengill á tölulegar vangaveltur og sögulegt samhengi frá  Centre for Ecology & Hydrology.

 

Mér og nokkrum öðrum veðuráhugamönnum er þetta þó nokkurt kappsmál, því þeir 293 mm sem féllu á Kvískerjum 9.-10. jan. 2002 er eftir því sem ég best veit mesta sólarhringsúrkoma sem mælst hefur við norðanvert Atlantshaf.  Ógjarnan vil ég sjá Englendinga stela þessu úrkomumeti frá okkur að ósekju, nema að verið sé að bera saman sömu hlutina.  Sjálfum er mér ekki kunnugt um það hvað 24 stunda úrkoma hefur orðið hér mest mælst sé valið heppilegasta 24 stunda tímabilið ! 

Annars er í gögnum Bretanna talað um úrkomumetið frá því 18. júlí 1955 sem sett var í Martinstown í Dorset.  Englendingar þekkja þetta litla þorp fyrir þessa gríðarmiklu skúraúrkomu sem gerði þennan sumardag og reyndar víðar í héraðinu.  Klárlega nær sú mæling yfir réttan sólarhring.  Takið eftir ártalinu.  Hver segir að aðeins hafi rignt á Suðurlandi "rigningarsumarið" fræga sumar 1955 ? 

Mikið sandmistur

Mér var bent á það um miðjan dag í gær sunnudag að mikið mistur lægi yfir Bláfjöllum og Reykjanesfjallgarðinum.  Þegar mér var litið þangað um kl. 14 mátti sjá óvenju dimman mökk yfir fjöllunum.   En um það bil sem það tók að rökkva var mér aftur litið til fjallanna og sá þá að  loftið var aftur orðið nokkurn veginn tært.

Meðfylgjandi MODIS mynd er einmitt frá því í gær kl. 13:15 og á henni má sjá ansi merkilega hluti. Sandstormur er greinilegur og leggur strókinn  yfir Reykjanesið undan allhvassri NA-áttinni.  Upptökin má líka greina sunnan undir Langjökli frá þekktum fokstað við Hagavatn. Það er í raun með ólíkindum að mest allur þessi mökkur skuli veri uppruninn frá þessu litla svæði.  Gamli vatnsbotn Hagavatns er svo mikið foksvæði að hugmyndir hafa oft verið upp um það að freista þess að stækka Hagavatn til fyrra horfs eða frá því fyrir um 100 árum til þess eins að heft sandfokið.  Sjá t.d. hér frétt frá Orkuveitu Reykjavíkur (2007) sem bregður ljósi á vandamálið. 

Frá veðurkortum og spám í fínriðnu neti má ætla að veðurhæðin hafi verið 14-17 m/s á svæðinu þarna um morguninn og loftið líka skraufþurrt.  

Og það glittir ekki einu sinni í Þingvallavatn á myndinni í gegn um moldviðrið !  Sú staðreynd segir mikið um það hvers eðlis þetta hefur verið.  Ver einhver staddur á Þingvöllum í gær sem gæti gefið lýsingu ? Tók kannski einhver myndir ?  Allar upplýsingar eru vel þegnar.

Þó svo að mesta mistrið hafi verið austur af Reykjavík, mátti samt sem áður sjá hækkun svifryks í mæli Umhverfissviðs Reykjavíkur við Grensásveg. Um þetta leyti kom fram toppur í PM10 (stærri agnirnar) sem var um 150 míkrógr. á rúmmetra lofts eins og sést á línuritinu.  Orkuveita Reykjavíkur er ný búin að setja upp sambærilega stöð mun austar eða uppi við Norðlingaholt.  Fróðlegt væri að sjá samanburð þar á meðan á þessu stóð.

En MODIS myndin sýnir fleiri sandmekki, austar á landinu.  Þeir eru nokkrir og sá mesti virðist eiga upptök sín framan við vestanverðan Skeiðarárjökul.  Nægt er nú fínefnið þar mundi maður halda, en litaraftið er annað.  Mökkurinn snýst síðan upp í greinilegan sveip undan Mýrdalssandi eins og um ský væri að ræða ! Þessi hvirfill kæmi vitanlega ekki fram í þetta þurru lofti nema vegna efnisagnanna sem það ber með sér.

Þetta er ein síðasta MODIS myndin sem hægt er að hagnýta og skoða á þennan hátt þar til í lok janúar. Sólarljósið er orðið takmarkað, skuggarnir langir og við sjáum að myndin er skorin um mitt landið.     

Engin hnattræn hlýnun síðustu 10 árin ?

Á fréttavefnum Eyjunni er í dag umfjöllun þar sem efni er sótt til skýringar í þýska tímaritið Spiegel um loftslagsbreytingar.  Umfjöllunarefnið er það að engin hnattræn hlýnun hafi átt sér stað síðustu 10 árin og vísindamenn séu ráðþrota við þessari ráðgátu eins og það er kallað.

Rétt er það að árið 1998 sker sig dálítið úr sem hlýjasta ár frá upphafi raunhæfs samanburðar og fram af því hafði hitinn á jörðinni farið hægt og bítandi hækkandi tvo áratugina þar á undan. 1998 var kröftugt El-Nino ár í Kyrrahafinu, en þá var álitið að um 15% flatarmáls jarðar hafi verið umtalsvert heitari en að jafnaði.  Það er líka rétt að hiti hafur haldið sig á nokkurs konar "hásléttu" mælinga allan þennan áratug og ekkert hlýnað.  Umfjöllun Spiegel fjallar að nokkru um ólíkar aðferðir til að meta meðalhita jarðar og að aðferð Breta við Hadley stofnunin sýni enga hitaaukningu síðasta áratuginn á meðan önnur gögn gefa til kynna 0,2°C.  

Hvað um það, slíkt er deila um keisarans skegg.  Eftir stendur að hægt hefur á hlýnuninni, en það er ekki ný uppgötvun og rangt að halda því fram að vísindamenn séu ráðþrota.  Skýringar hafa komið fram og nefni ég hér þrjár til sögunnar:

1.  Meðalhiti jarðar er sveiflukenndur og innri breytileiki frá ári til árs þó nokkur.  Það eru líka til staðar sveiflur á áratuga fresti sem tengjast varmadreifingu lofthjúps aðallega með hafstraumum en líka með loftstraumum.  Ein þeirra er Kyrrahafssveiflan og myndin sem hér fylgir er fengin frá Emil Hannesi þar sem hann gerir að umtalsefni tengsl Kyrrahafssveiflunnar (PDO) við hita jarðar síðustu öldina og rúmlega það. (færsla Emils þess efnis hvort hlýnunin sé komin í pásu er hér).  Kyrrahafssveiflan hefur verið á leiðinni inn í kaldan fasa sem hefur áhrif á meðalhita jarðar í heild sinni.

2.  Varmarýmd hafsins er gríðarmikil. Hiti heimshafanna og lofthjúps er ekki alltaf í fasa, þó svo að jafnvægi náist yfir lengri tíma.  Hugsanlega "geymir" hafið þá hlýnun sem aukning gróðurhúsalofttegunda  síðustu árin veldur. Geislunarálag þess er vel þekkt og kemur fram sem línuleg hækkun hitans í veðurfarslíkönunum.  Varmarýmd hafsins tengist að hluta áratugasveiflunum í úthöfunum, sbr. PDO.  Þó ekki alfarið og er El-Nino birtingarmynd þess þegar hafið gefur frá sér mikinn varma á tilteknu svæði yfir afmarkað tímabil.

3.  Á það hefur verið bent að sú fyrri stöðvun á hnattrænu hlýnuninni sem varð á árunum eftir 1940 (sbr mynd Emils Hannesar) sé a.m.k. að hluta skýrð með aukinni agnamengun í lofthjúpi í kjölfar stóraukningar á brennslu eldsneytis, aðallega lélegra kola, án tilhlýðilegra mengunarvarna.  Þetta átti sér stað í Bandaríkjunum, Evrópu, Ástralíu og víðar. (Um áhrif agnamengunar eða armengunar fjallaði Trausti Jónsson á vísindavefnum fyrir nokkrum árum) Upp úr 1970 var komið skipulaga á fót vel heppnuðum mengunarvörnum til að draga úr staðbundinni loftmengun, súru regni o.þ.h.   Lofthjúpurinn varð í kjölfarið greinilega hreinni og um svipað leyti tók hitaferil jarðar kipp upp á við.  Um og eftir árið 2000 hefur sagan endurtekið sig að einhverju leyti og nú í nýju markaðsríkjunum í SA-Asíu. Talsverður hluti yfirborðs jarðar býr nú við skert sólskin af þessum völdum miðað við það sem var fyrir aðeins einum áratug.

Að lokum þetta:  Sveiflur eru eðlilegar og það getur hæglega kólnað um tíma.  Horfa verður á lengri tímabil hitafars jarðar í einu, 30 til 50 ár hið skemmsta. Jörðin er líka sjaldnast öll í fasa og þannig hefur t.a.m. hlýnað markverkt hér á landi þennan áratug (reyndar frá 1996-1997) á meðan heimshitinn hefur staðið í stað.  Svipuð tilhneiging hefur komið fram víða um N-Atlantshafssvæðið, allt norður í Íshafið.  Norðurhjarinn og svæðið hér í kringum og okkur er bara svo lítill hluti yfirborðs jarðar. Skoðið bara sjálf á hnattlíkani !

53 m/s í hviðu undir Eyjafjöllum í nótt

Á undan skilunum sem fóru yfir snemma í morgun var A og ANA-stormur undir Eyjafjöllum.  Þarna verður vindröstin af hafi fyrir stíflu eða fyrirstöðu  frá fjöllunum og loftið er því  þvingað meðfram Mýrdalsjökli og Eyjafjöllum.  Því á sér stað vindmögnun og fyrir tilstuðlan múlanna sem ganga suður úr megin fjallaklasanum brotnar vindur upp í minni hvirfla og vindhviður verða snarpar.

Á Steinum undir Austur-Eyjafjöllum mældi Vegagerðin þannig augnabliksvind 53 m/s  um og fyrir kl. 03 í nótt. Nokkrir aðrir hnútar, um og yfir 45 m/s mældust þarna eftir það þ.e. snemma í morgun.  Skot af þessum styrk eru hættuleg ökutækjum, en bót er þó  í máli að vindur blæs nokkurn veginn samsíða akstursstefnunni.  Þó háttar þannig til að sveipirnir geta hæglega komið úr öllum áttum og tekið í bílinn þegar á þann hátt sem mann síst grunar.

Á kortinu sem er frá Samsýn og fengið á já.is er sýnt umrætt svæði undir A-Eyjafjöllum (ágætt að stækka kortið !).  Kaflinn við Steinabæina, þ.e. undir Steinafjalli austur á flatlendið undan Þorvaldseyri er skeinuhættur. Á flatanum sérstaklega eins og háttaði nú til þegar vindur í lofti er þveraustan (ANA).    Einnig er hviðustaður þar sem vegurinn liggur fast með Drangshlíðarfjalli austur fyrir hornið að brúnni yfir Skógá hjá Skógarfossi. Alls eru þeir fimm kaflarnir á þjóðveginum undir Eyjafjöllum þar sem bílum er hætt við foki í A-hvassviðri og stormi.

 

"Af völdum lægðar við Ísland"

Djúp og víðáttumikil lægð er í uppsiglinu suður í hafi og nálgast hún landið í kvöld.  Henni fylgja skil sem síga inn á landi með A- og síðan NA-átt.  Ekkert sérlega tíðindavert við það.  Lægð sem þessi fyrir  sunnan land á sér  fjölmargar systur sem farið hafa svipaða leið að hausti til undanfarna áratugi.  Aðfararnótt fimmtudags er því síðan spáð að lægðarmiðjan verði hér alveg ofan í landinu eða jafnvel yfir því, en  þá farin að grynnast.  Þrátt fyrir það ágætasta veður um mest allt land, síst þó í NA-átt á Vestfjörðum.  Milt og einhver væta.

En sökum þess hvað lægð sem þessi er víðáttumikil og áhrifasvæðið stórt, ber hún meginúrkomusvæði sitt sem fylgir aðstreymi hlýja loftmassans yfir Skotland og Norður-England og eins til vesturstrandar Noregs.   Á báðum þessum svæðum er nú þegar farið að búa fólk undir stórrigningar og lesa má um á síðum met.office og yr.no. Norðmenn tala um allt að 100-130 mm regns á fimmtudag og föstudag, versta veður þessa árs og ég veit ekki hvað.  Bretarnir eru penari í sínu orðavali en gefa skírt til kynna að íbúar N-Englands og hluta Skotlands eigi nú að fylgjast vel með.

Auðvitað verður síðan undir helgi sagt í þarlendum fjölmiðlum að veðrið og rigningin sé af völdum lægðar við Ísland. Sem er út af fyrir sig rétt, en sendingin er hins vegar ekki ættuð héðan heldur af Atlantshafinu með vænum skerfi af háloftakulda frá Kanada og Grænlandi.

En heitir þetta ekki að hengja bakara fyrir smið ?   

(Spákortið er frá metoffice og gildir kl. 12 á fimmtudag)

Veðurlýsingar á degi íslenskrar tungu

Í íslenskum skáldverkum, ferðalýsingum og ævisögum má víða finna ansi hreint magnaðar veðurlýsingar, þar sem fjölbreytileg blæbrigði málsins eru nýtt til að lýsa stemmingu eða að bregða upp mynd sem stendur lesandanum lifandi fyrir hugskotsjónum.

Ég  ætla bregða hér upp þremur slíkum myndum og byrja á Laxnes. Í smásögu hans Tryggur staður í Sjöstafakverinu sem út kom 1964 kemur fyrir lýsing á eldingaveðri að sumri þar sem fólk er úti í slægju við heyskap. Sjónarhornið er frá litlum dreng sem segir frá í 1. pers.  Kannski það sé Halldór sjálfur !

"Þá komu skruggurnar.  Ætli ég hafi ekki verið sosum sjö ára.  Það var fyrsta þrumuveður sem ég lenti í á ævinni og það kom flatt uppá mig. Ég hafði aldrei gert ráð fyrir að þessháttar væri til.  Rétt áðan skein sólin á heiðum himni.  Ég var búinn að breiða gras oná hundinn og farinn að steypa mér kolskít í slægjunni.  Altíeinu dró fyrir sólu. Það hafði orðið snöggur uppsláttur á hitann.  Hann hlóð upp blásvörtum skýjabólstrum og andaði köldu.  Það birtist eldleg mynd í skýinu.  Rosaljósin geingu fjöllum hærra.  Svo kom skruggan.  Það dunaði í einu fjalli og tók undir í öðru."

Lýsingin er lengri og snýst að verulegu leyti um hundinn sem tekur á rás ýlfrandi heim til bæjar.

Guðmundur G. Hagalín var einn meistari veðurlýsinganna. Í einni sögu sinni sem kallast Veður öll válynd (1925) segir frá Neshólabræðrum og sögusviðið er frá miðri 19. öldinni.  Tvíburabræðurnir Þorsteinn og Þórólfur halda á báti sínum til skerja vopnaðir kylfum til að slá sel í náttmyrkrinu.  Í skerinu bíða þeir dagsbirtu með feng sinn, fjóra seli og á meðan fór veður versnandi.   

"Þórólfur stóð um stund þegjandi og horfði til lofts. Gráleitir, kaldlegir skýjaflókar komu og hurfu á norðurlofti.  Þungt og stynjandi öldusog heyrðist við skerin og hamrana, og með ógnandi dyn mól vindurinn skarann í fjallinu.  Fram af brúnunum kembdi mjöllina í hvirflandi mekki, sem dreifðist út í loftið og varð þynnri og þynnri, unz hann hvarf að fullu."

Sögusvið Hagalín var oftast Vestfirðir eða Strandir og lýsingar Neshóla í þessari sögu koma heim og saman við umhverfi Norður-Stranda.  Sagan af Neshólabræðrum hefur líka undirtitilinn; þættir að vestan.

Síðasti kaflinn er sóttur í IV. ferðabók Þorvaldar Thoroddsen. Hann er staddur um hásumar 1898 inni á Arnarvatnsheiði, nánar tiltekið við Úlfsvatn.

"Þar blasa við mjallhvítar jökulbreiður á Langjökli, Eiríksjökli og Oki.  Sérstaklega er einkennilegt að sjá skriðjökulsfossana mjallahvíta í dimmbláum hlíðum Eiríksjökuls.  Fegurst var útsjónin til jöklanna um sólaruppkomu í heiðskíru veðri; þá voru oftast mjallhvítir skýhnoðrar, en skýin efra á himninum mórauð með bryddingum af gulli og purpura."

Þeir eru margir kaflarnir og lýsingarnar á veðri í sínum margvíslegu myndum sem birtar hafa verið á prenti. Ofangreindar þrjár lýsingar eru teknar af handahófi.  Höfundarnir þrír sem koma hér við sögu voru allir snillingar á þessu sviði, þó hver með sínum brag ef svo má segja.     

Stormur á Cornwall

Í nótt og morgun gekk yfir óveður á S-Englandi og fjölmiðlar hafa greint frá.  Tjón varð vegna vinds, mestmegnis vegna þess að tré rifnuðu upp með rótum eða brotnuðu.  Eins var sjávargangur og síðan rigndi mikið.  Samkvæmt frétt BBC varð hvassast  á Isle of Wight á Ermasundi um 100 enskar mílur á klukkustund sem jafngildir (ef mér reiknast rétt til ) 44 m/s.  Um er að ræða mestu hviðu.

Óveður þetta fellur í flokk nokkurra álíka sem gerir stundum á sunnanverðum Bretlandseyjum og Bretagneskaga um þetta leyti árs, þ.e. að haustinu eða snemma vetrar. Kröpp lægð berst utan af Atlantshafi í ANA-átt yfir þessar slóðir.  Þær eiga það yfirleitt sammerkt að dýpka nokkuð snögglega undan Bretlandseyjum og vera í tengslum við mjög stríðan kjarna skotvindsins  sunnarlega á N-Atlantshafi.  Lægðum af þessari gerðinni fylgir oftast mikið vatnsveður, enda eimir enn hlýju og röku lofti sunnar undan Spáni og Portúgal.  

Þegar líður á veturinn og skotvindurinn heldur sig á svipuðum slóðum, að þá eru bylgjur í háloftavindinum þ.e. skotvindinum gjarnan lengri og lægðirnar þar með dýpri og mun víðáttumeiri.  Þessar haustlægðir eru hins vegar krappari og óveður staðbundnara.  En vitanlega er allur gangur á þessu.

Veðurkortið er frá Bresku Veðurstofunni, greining 14. nóv kl. 00. Lægðin sjálf er ílöng, þrjár miðjur greindar, sú í miðið 969 hPa.  Tunglmyndin er frá því kl. 21:02 í nótt og fengin frá móttakaranum í Dundee.  Skilin eru skörp og krókurinn á þeim undan Írlandi er ansi óveðurslegur að sjá. Éins eru þarna flækjur af stórum klökkum sem bendir til myndarlegs hitafalls í norðvesturátt.       

Rasputitsa - af rússneskri haustveðráttu

Rasputitsa kallast það tímabil að vori í Rússlandi þegar jörðin fer í eitt drullusvað  eftir klaka leysir að loknum vetri.  Í Hvíta-Rússlandi, nyrst í Úkraínu og í Rússlandi vestan Moskvu er gjarnan annar Rasputitsa-tími að haustinu áður en jarðvegurinn nær að frjósa.  Þetta seinna tímabil nær oftast frá miðjum október fram í miðjan nóvember.

Rospuutto er samstofna orð í finnsku og merkir vegleysa.  Það er einmitt það sem gerist að vegir verða ófærir sökum eðju.  Þegar Napóleon réðst til atlögu inn í Rússland 1812 varð rasputitsa Rússum til bjargar, en herjum Napóleons varð lítt ágengt í drullunni.  Sama var upp á teningnum haustið 1941, þegar framrás Þjóðverja í átt til Moskvu var stöðvuð í vegleysunni sem þá varð í nóvember  austast í Hvíta-Rússlandi og þar um slóðir.  Myndin sýnir einmitt þýska hermenn baksa með mótorhjól umrætt haust.

Vorleysingar og vatnsagi á þeim árstíma er ósköp skiljanlegur, en hvernig skyldi standa á því að jarðvegur verðu þetta blautur að haustinu ?  Líta verður til þess að umrætt landsvæði er mikil flatneskja og  landhæð er um 150-200 m.  Landið er ekki marflatt eins og sunnar í Úkraínu, heldur einkennist af lágum ásum ekki ósvipað og sjá má víða t.a.m. á Jótlandi ef ég skil lýsingar landafræðinnar þarna austurfrá rétt.

 

 

Það kemur í raun óvart hvað úrkoma er í raun mikil.  Í borginni Smolensk, vestast í Rússlandi, miðja vegu á milli Minsk og Moskvu er ársúrkoman litlu minni en í Reykjavík.  Af meginlandloftslagi að vera þykir þetta nokkuð rakt, sérstaklega að haustinu og vetrinum.  Eftir því sem austar dregur í Rússlandi minnkar ársúrkoman.  Með lægðum úr vestri sem koma inn yfir Bretlandseyjar og Norður-Evrópu berst Atlantshafsrakinn langt til austurs.  Á korti má sjá að land er láglent í N-Evrópu alveg frá Niðurlöndum langt til austurs, þ.e. norðan Karpatafjalla sem ná norður í suðurhluta Póllands.  Það er því lítið um fyrirstöðu eða fjalllendi sem sogar til sín úrkomuna á leið loftsins úr vestri austur yfir Eystrasaltssvæðin, Þýskaland, N-Pólland og þar um slóðir. 

Á sumrin sér sterk sólin og uppgufun af hennar völdum að halda jarðveginum sæmilega þurrum, en þegar kemur fram á haustið nær ekki vatn sem rigningin skilar að renna burt nægjanlegum mæli sökum flatneskjunnar. Afrennsli er í átt til fljótanna Dnjépr og Dvínu. Því flýtur allt í aur og drullu, þar til veturinn með sínu frosti nær yfirhöndinni, oftast seint í nóvember. Jarðvegurinn frýs þá í kjölfarið.  Snjór getur síðan oft orðið þó nokkur yfir vetrarmánuðina.

Norrænn loftslagsdagur 11. nóvember

Sem hluti af undirbúnings loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna (COP15) í Kaupmannahöfn í desember stendur norræna ráðherranefndin fyrir því sem kallast Norræni loftslagsdagurinn í dag 11. nóvember.

Dagskráin hér á landi er umfangsmeiri en ég hefði getað ímyndað mér. Í gær mátti sjá í fréttum sjónvarps tíðindi af stuttmyndagerð nemenda í Borgarholtsskóla um loftslagsmál þar sem sjónarhorn nemendanna virtist athyglisvert. Eins og fram kemur í frétt umhverfisráðuneytisins á m.a. að opna ljósmyndasýningu í Flensborgarskóla í Hafnarfirði sem ber yfirskriftina „Áhrif loftslagsbreytinga á náttúru Íslands". Þessi sýning er samstarfsverkefni umhverfisráðuneytisins og Náttúrufræðistofnunar Íslands og er sett upp í tilefni norræna loftslagsdagsins. Þá er heilmikil dagskrá í Langholtsskóla.

Það sem mér finnst áhugaverðast er það sem kallast heimsins stærsta farsímatilraunin. Þátttakendur eiga að vera í 7. – 10. bekk grunnskólans. 3-4 manna lið sem nota einn farsíma mega taka þátt.

Keppnin felst í að leysa tvö verkefni samtímis, Loftslagsverkefnið og Heita farsímann:

Loftslagsverkefnið

Í þessum hluta keppninnar reynir á hæfni nemendanna til að finna nýjar lausnir á loftslagsmálum. Nemendurnir fá sent verkefni sem þeir eiga að leysa á þremur tímum í gegnum símann. Loftslagsverkefnið fer fram í skólanum eða nærumhverfinu og notast verður við alla tækni í símanum (hljóðupptaka, mynd,kvikmynd).

Heiti farsíminn

15 spurningar um loftslagsmál, sem svarað er með því að velja einn af tveimur valmöguleikum.
Spurningarnar koma sem sms og er einnig svarað á þann hátt. Verkefnið er metið eftir fjölda réttra svara.

Það verður fróðlegt að sjá hve margir taka þátt hér á landi og eins væri reynandi að komast yfir spurningarnar og  verkefnin til birtingar hér svona eftir á !