Með belti um sig miðja

Var á ferðinni í Borgarnesi í dag og þá mátti líta Hafnarfjall með snjóföl ofantil, en einkennilegt hvítt belti um miðjar hlíðar.  Engan snjó var hins vegar á sjá við fjallsræturnar.  Ég tík mynd af þessu á síma og hún er þar af leiðandi í heldur lökum gæðum.  Engu að síður má sjá röndina eftir endilangri hlíðinni.

Þetta er auðvelt að skýra og stundum má sjá nokkuð svipað í fjallhlíðum víða, sérstaklega að hausti eða vetrarbyrjun.  Úrkoma hefur fallið í hlíðum Hafnarfjalls.  Snjókoma efst í vægu frosti, en við sjávarmál hefur hitinn verið líkast til nærri +3 til +4°C og þar því rignt.  Þarna á milli snjóa í hita rétt ofan frostmarks.  Snjórinn klessist þarna í grjótinu. Ofar, þar sem snjórinn er þurr, fýkur hann út í buskann með vindi og nær ekki að setjast til nema í óverulegum mæli.  Í hvilft undir brúnum að norðanverðu má þó sjá að nokkur skafl hefur myndast sem bendir til þess að þar hefur verið betra skjól.  Fyrir vikið virðist eins og aðeins hafi snjóað á þessu þrönga hitabili þar sem ofanhríðin er orðin aðeins blaut niður í hann hita þar sem bráðnar yfir í slyddu eða rigningu.

Ætli þetta belti sé ekki um 50-80 metra "þykkt" eða svo, en hitafall með hæð er oft þetta 0,5 til 0,8°C á hverja 100 metra þegar úrkoma er og loftið vel blandað samfara strekkingsvindi.

 

Haustað hressilega norðurundan ??

Ég neita því ekki að tilfinning mín það sem af er hausti er sú að köld tíð hafi hellst yfir norðurhjarann með meiri þunga þetta árið en hin síðari.  Þá á ég við þann hluta norðurhjarans sem afmarkast af N-Grænlandi, Noregshafi og Svalbarða.

Það kom mér því nokkuð á óvart að skoða hitafarið í Longyearbyen á Svalbarða síðustu vikurnar. Eins og sjá má á þessu mjög svo aðgengilega veðurfaryfirliti af yr.no sést að það hefur alls ekki verið svo kalt á þeim slóðum í  haust. Útjafnaður hitaferill er sýnist mér 30 daga meðaltal.   Til septemberloka (alveg frá því í maí) er hitaferillinn ofan meðallags.  Síðustu 30 dagana frá og með gærdeginum fullyrðir síðan  yr.no að meðalhitinn hafi verið -1,6°C í Longyearbyen, sem er 2,3°C yfir meðallagi.  Einna mesta athygli mína vekur að lægsti hiti enn sem komið er hefur vart farið niður fyrir -10°C (-10,9°C 15. okt. sl.). 

Við verðum að hafa í huga að á Svalbarða ríkir heimskautaloftslag, frá lokum ágústmánaðar er lítil sem engin sólgeislun sem gagn má hafa af.  Suðvestur- og vesturhluti Svalbarða nýtur þess veðurfarslega að úti fyrir er saltur Atlantssjór og oftast því nokkuð langur vegur í hafís.  Ársúrkoma er samt lítil eins og annars staðar á heimskautasvæðinu, ekki nema 183 mm.  

Danmarkshavn á Austur-Grænlandi, norður á 76,5° N.br segir svipaða sögu það sem af er október.  Danska Veðurstofan sýnir reyndar aðeins ferla hámarks- og lágmarkshita og sólarhringshitinn er þarna einhvers staðar á milli.  Meðaltalið er síðan grá línan.  Greinlegt er að hitinn hefur verið lengst af heldur yfir meðaltalinu.  Um miðbik septembermánaðar gerði hins vegar nokkuð hastarlegt kuldakast (ekki sýnt) sem varði um skeið.  Einmitt sá kuldi, sem teygði meira að segja anga sína hingað, á vafalítið sinn þátt í þessari haustkuldatilfinningu minni það sem af er hausts. 

En mælingarnar segja sína sögu.  Þrátt fyrir þetta er þó nokkuð eftir af hinu eiginlega hausti eða þeim tíma sem hitafarið lækkar jafn og þétt,  þar til ákveðinni lágstöðu er náð, sem heldur á heimskautasvæðum fram í aprílbyrjun.  

 

Tvennt athyglisvert af haustþingi veðurfræðifélagsins

Á haustþingi veðurfræðifélagsins í gær voru flutt 9 stutt erindi, hvert öðru áhugaverðara og umræður fróðlegar á  eftir þeim öllum.

Í tveimur þeirra var sagt frá niðurstöðum sem mér fannst nokkur fengur af.  Í fyrsta lagi sagði Birgir Hrafnkelsson tölfræðingur og fræðimaður við Raunvísindastofnun HÍ frá leitni í hitastigi sem hann hefur reiknað.  Um var að ræða 72 veðurstöðvar á  45 ára tímabili, 1961 til 2006. Hann sýndi fram á það að leitni hita á þessum tíma samsvaraði  0,19 °C á áratug.  Sem þýðir að hitinn hefur hér  farið hækkandi sem þessu nemur á þessu tiltekna árabili.  Nú ber að hafa í huga að miklu skipir hvaða tímabil er valið hverju sinni í æfingum sem þessum.  Frekar kalt þótti framan af, þó fremur hlýtt hafi verið á landinu allra fyrst þ.e. til 1964.  Hlýnað hefur síðan nokkuð skarpt frá því eftir miðjan 10. áratuginn.  

Athyglisvert var að sjá að einstakir mánuðir eiga ólíkan þátt í þeirri leitni sem hér um ræðir.  Sumarmánuðirnir júlí, ágúst og september leggja til drjúgar skerf, einnig desember og janúar, en hins vegar er  hlýnun síðla vors og snemmsumars, þ.e. í maí og júní af skornum skammti.  Sérstakt var að sjá hvernig febrúar og október skera sig algerlega úr.  Hiti þá mánuði sýnir enga breytingu, jafnvel kólnun með góðum vilja.  Munur þessara tveggja mánaða er marktækur (miðað við þann á undan og eftir)  og verður ekki svo auðveldlega skýrður eingöngu úr frá tilviljanakenndum breytileika.  Sama aðferð var notuð á hámarkshita dagsins og virðist sem stigull hans sé meiri eða um 0,61°C á áratug.

Viðbót, 23.sept.  Birgir var svo vinsamlegur að senda mér slæðurnar úr fyrirlestri sínum. Hér er mynd sem sýnir leitni allra mánaða miðað við árlegt gildi.  Fyrir áhugasama fylgir neðst á síðunni hlekkur á allar slæðurnar þar sem aðferðarfræðin er útskýrð, en með honum unnu að verkefninu þau Jeffrey Morris og Veera Baladandayuthapani við háskólann í Texas.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Þórður Arason hefur borið saman úrkomumælingar í athugunarreit Veðurstofunnar.  Þar eru 7 mælar ólíkrar gerðar.  Reyndar eru tveir þeirra alveg eins, en ekki lesið af þeim með sömu tíðni.  Vitað er að vindur hefur verulega áhrif á það hvað berst af rigningu í mælana.  Þórður tók sig til og bar mælingar að sumarlagi áranna 1997-2009 saman við einn þessara mæla sem staðsettur er í jarðvegshæð.  Þar hefur vindur lítil sem engin áhrif á mælt magn.   Niðurstöður þessa samanburðar var um margt athyglisverður.  Þannig kom fram að vinddeyfing úrkomu í sjálfvirkan mæli og hefðbundin úrkomumæli virðist nema um 15% þegar vindur er 10 m/s.

Þegar úrkoma mælist lítil, þ.e. innan  við 1 mm á sólarhring hefur vindur umtalsvert meiri áhrif.  Þá bætist líka við annað vandamál, þ.e. að væting mælis skili sér ekki alla leið og uppgufun á milli þess sem mælir er tæmdur sé veruleg.  Með vætingu  er átt við  það að í léttu regni eða t.d. súld, blotnar mælirinn en vætan skilar sér ekki í safnílátið.

Á myndinni af mælireitnum sem Þórður tók og útbjó, er mælir í jarðvegshæð sá sem er merktur J2.  Honum er komið fyrir í holu þar sem opið er fest í járngrind. 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• presentation_birgir_hrafnkelsson_211009_2.pdf

Úrkoma er alla jafna mest í október

Þeir eru búnir að vera nokkrir úrkomudagarnir það sem af er þessum októbermánuði.  Slíkt er alvanalegt enda í lýsingu á veðurfari á Íslandi oft sagt að október sé úrkomusamastur allra mánaða.  Skoði maður meðaltalstölur frá ýmsum stöðum sést að þetta á við nokkur rök að styðjast þó svo að október skeri sig óvíða úr með nokkrum hætti.  Frekar að segja að mánuðurinn sé fremstur á meðal jafningja.

Árstími vors og snemmsumars er áberandi þurrari en annars, þ.e. frá apríl til júlí.  Eftir það smáeykst úrkoma.  Hún nær sums staðar toppi í október, annars staðar er úrkomuhámarkið flatara og ekki marktækur munur frá hausti fram til loka vetrar úr meðalúrkomunni.  Á það ber að líta að snjórinn sem fellur helst á tímabilinu janúar til mars mælist verr en regn og slydda og því kann að vanta upp á raunverulegt úrkomumagn þegar mikið snjóar, ekki síst samfara vindi.

Ég skoðaði mánaðardreifingu úrkomunnar í Stykkishólmi.  Eins og vænt mátti er október hæstur í heildarúrkomu að jafnaði ef miðað er við árin 1961-1990.  Úrkomudagar eru hins vegar álíka margir hlutfalslega  í okt, nóv, des, jan, feb og mars.   Bar saman til fróðleiks meðalúrkomu síðustu ára, þ.e. 1991-2008 eins og sá má á súluritinu.  Þá kemur í ljós að októberúrkoman er í 5. eða 6. sæti, en mest er hún í desember.

Getur verið að það sé um einhverjar breytingar á úrkomudreifingunni að ræða ?  

Nei það held ég varla, samanburðartímabilið er styttra.  Ef "gamla" meðaltalið 1931-1960 er skoðað sést að líka þá var októberúrkoman mest.   Síðustu árin hefur haustúrkoman hins vegar verið ákaflega sveiflukennd, sem er í raun alveg sérstakt athugunarefni. 

Í greinargerð Trausta Jónssonar frá 2002 um árstíðarsveiflur á Íslandi er aðeins frekar vikið að úrkomsveiflum á milli mánaða. 

Síðdegismálþing um veðurfræði

Veðurfræðingar hafa með sér félagsskap um fagmálefni og kallast Veðurfræðifélagið.  Nokkur undanfarin ár hefur það  staðið fyrir málþingum og kallað eftir stuttum erindum um allt og ekkert sem tengist veðrinu.

Haustþing félagsins er fyrirhugað nk. miðvikudag 21. október á jarðhæð Orkugarðs (Orkustofnunar), Grensásvegi 9.  Þingið stendur frá kl. 13 til 16 og er allt áhugafólk um veðurfræðileg málefni meira en velkomið.  Þessi snörpu þing er ævinlega vel sótt og nú er lögð áhersla á veðurmælingar annars vegar og fjarkönnun hins vegar.

Dagskráin er meðfylgjandi og hér er hlekkur á ágrip erindanna, sem öll eiga að vera 12 mínútur að hámarki.

Meðfylgjandi mynd er af öllum þeim ólíku úrkomumælum sem komið hefur verið fyrir i mælareitnum við Bústaðaveginn, en Þórður Arason ætlar einmitt að fjalla um áhrif vinds á úrkomumælingar.  

• 13:00 Inngangur - Stjórn Veðurfræðifélagsins
• 13:15 Fjarkönnun og rauntímaeftirlit með hafís - Ingibjörg Jónsdóttir
• 13:30 Greining á gosösku og sandstormum með gervitunglagögnum - Hróbjartur Þorsteinsson
• 13:45 Fjarkönnun og veðurfarstengd náttúruvá: Gróðureldar - Þröstur Þorsteinsson
• 14:00 Athuganir á upptökum moldviðris á Austurlandi - Victor Kr. Helgason

Kaffihlé

• 14:45 Meðalvindhraði á landinu. Eru sjálfvirkar og mannaðar stöðvar sambærilegar? - Trausti Jónsson
• 15:00 Rok og rigning: áhrif vinds á úrkomumælingar - Þórður Arason
• 15:15 Leitni í hitastigi - Birgir Hrafnkelsson
• 15:30 MOSO: Veðurmælingar með fjarstýrðri flugvél sumarið 2009 - Haraldur Ólafsson
• 15:45 SUMO-glíma við Esjuna: Túlkun vindmælinga frá MOSO - Hálfdán Ágústsson

 

Skarpur jaðar kuldaskila

Yfir landinu sunnanverðu er nú grunn lægð sem er enn á mótunarstigi ef svo má segja.  Hún á eftir að dýpka, en einkum fyrir norðaustan landið á morgun.

Það sem vekur hins vegar mesta athygli mína nú á þessum drungalega rigningardegi er skarpur jaðar kuldaskilanna í vestri.  Þar sem skýjabakkinn er hvað þykkastur, þ.e. yfir landinu er sterk sunnan háloftavindröst.  Vestan hennar þrengir kalt loft úr vestri sér undir jaðarinn og á þátt í því að lægðin vex og dýpkar.  Myndin er NOAA-hitamynd frá því um kl. 15:30.

Allt er kerfið á norðausturleið og þegar skarpur jaðarinn fer yfir kólnar.  Það styttir ekki aðeins upp heldur léttir til strax í kjölfarið.  Þá er mjög hætt við því að blautar göturnar frjósi og fljúgandi hált verði.  Vestast á landinu gerist þetta í kvöld svona u.þ.þ. eftir kl. 20.  Þegar eitthvað þessu líkt gerist sér maður oft að skömmu áður en skilin fara hjá kólnar heldur og síðustu hreyturnar er blaut snjókoma ofan í bleytuna.  Þegar þetta er skrifað laust fyrir kl. 18 er nú þegar farið að snjóa á fjallvegum víða vestantil, m.a. á Hellisheiði og sums staðar reyndar snjóað meira og minna í dag !

Fyrir þá sem hafa gaman af snöggum veðrabrigðum verður áhugavert að gægjast út og fylgjast með seinna í kvöld.   Veðurkortið er skýjaspá af Brunni Veðurstofunnar og gildir kl. 21 í kvöld. 

Betri miðlun vatns í hlýnandi heimi

Ýmsir hafa haft á orði að með stigvaxandi fólksfjölda jarðarinnar verði að vinna markvisst að auknum afrakstri í landbúnaði.  Græna byltingin er hún kölluð sú breyting í búháttum sem var eftir miðja 20. öldina sem leiddi til aukins afraksturs  á hverja flatareiningu ræktarlands.  Erfðavísindin komu mjög við sögu í grænu byltingunni og nytjaplöntur, m.a hveiti gáfu á eftir mun meira af sér en áður var.  

Norman Borlaug, frumkvöðull í kynbótum nytjaplantna og friðarverðlaunahafi Nóbels, 1970 átti ríkan þátt í grænu byltingunni á sviði matvælaframleiðslu (sjá hér). Borlaug lést í síðasta mánuði og um leið og hans er minnst koma fram nýjar áhyggjur sem steðja að fæðuöflun sístækkandi mannkyns.

Þýsk/Sænsk rannsókn hefur beinst að því hvernig stýra megi vatnsnotkun í landbúnaði, einkum á þurrari svæðum, til þess að auka afrakstur ræktunar þegar vandinn virðist tvöfaldur.  Þ.e. með hækkandi hita eykst úrgufun og ofþornun jarðvegs þar sem úrkoma er takmarkandi þáttur í ræktun á sama tíma og fólksfjöldi jarðarinnar eykst jöfnum skrefum.

"Notkun og miðlun vatns í landbúnaði 21. aldarinnar í lykillinn að bættri uppskeru. Ef ekki verður um grundvallar hugarfarsbreytingu í notkun vatnsauðlindarinnar er útilokað að uppskera í landbúnaði  nái að metta þá tvo til þrjá milljarða jarðabúa sem bætast við á næstu áratugum" segir Wolfang Lucht í miðstöð rannsókna í afleiðingum veðurfarsbreytinga í Potsdam (PIK).  Þetta þýska rannsóknarsetur í loftslagmálum er vel þekkt fyrir sína vinnu.  Þar starfar t.d. Stefan Rahmsdorf sem ég hef oft vitnað til hér á þessum síðum.

Um tíundi hluti alls þurrlendis jarðar er nýttur til akuryrkju.  Víða er vatn af skornum skammti og áveitur nýttar til að miðla regnvatni um ræktarlönd.  Á síðustu áratugum hefur vatnið verið notað óskynsamlega og því sóað ef svo má segja.  Wolfang Lucht og félagar í Potsdam ásamt sænsku rannsóknarteymi keyrðu loftslagslíkan sem tengt var sérstaklega við jarðvegsraka og útgufun sem á sér stað í ræktarlandi.  Bent er á að stýring vatnsnotkunar í landbúnaði 21. aldarinnar eigi að beinast bæði réttri miðlun úrkomuvatns til notkunar þegar þurrt er og eins að sóa ekki vatni þegar minni þörf er á, sem leiðir eingöngu til þess að útgufun um plöntuna eykst. Ekki síst þegar veðurfar fer heldur hlýnandi. 

Flesta hluti er hægt að herma með reiknilíkönum og líka jarðvatnið sem sífellt verður mikilvægara þegar saman fer hækkandi hiti og þar með aukin útgufun (uppgufun) á sama tíma og það verða fleiri munnar að metta á jörðinni allri.

Meðfylgjandi kort er frá Potsdamrannsókninni.  Það sýnir aukin mögulegan afrakstur eða uppskeru á hverja flatareiningu nái menn að bæta nýtingu vatns með miðlun um 25% og jafnframt að draga úr vökvatapi jarðvegs (með markvissri stýringu) einnig um 25%.

Við hér á Íslandi erum ef til vill ekki vön þankagangi sem þessum þar sem nóg er yfirleitt af vatni og helst að lágur hiti sé takmarkandi í allri ræktun.  

 

 

 

Hitinn 19 stig á Seyðisfirði

Sumarhlýindi hafa verið víð austanlands í dag, einkum frama af deginum.  Þannig sýndu sjálfvirkir mælar á Seyðisfirði og Skjaldþingsstöðum í Vopnafirði 18,9°C mest í dag.  Þó hlýtt sé þægilegri SV-áttinni nú í október er ástand sem þetta ekkert sérlega óvenjulegt, en yfirleitt heyrir til tíðinda ef hitinn fer yfir 20 stigin í október.

Síðast gerðist það í október fyrir tveimur árum, nánar tiltekið þ.19 (2007) og einnig á Seyðisfirði, 21,0°C. Þegar maður flettir þeim degi upp og skoðar bakgrunn hlýindanna má sjá að nú er nánast um endurtekið efni eða "ljósritun" veðurkortanna að ræða. SV-átt, hlýr hæðarhryggur fyrir austan land og vindur í háloftunum mjög suðlægur.  Lægðasvæði í báðum tilvikum sunnarlega á Grænlandshafi og eins mjög ákveðið aðstreymi af köldu lofti suður yfir Finnland og Austur-Evrópu. 

Á myndinni sem hér fylgir má sjá bylgjuský í hvassri SV-áttinni.  Myndin er MODIS-mynd vef Veðurstofunnar. Hún hefur verið rétt upp og skorin rétt til.  Á vefinn koma nú inn myndir sem þessar dag hvern síðdegis.

 

Átök og örlög í háloftunum

Heitið á þessum pistli er dálítið dramatískt svona strax eftir sjónvarpsþáttinn Hrunið !  En þó, öfgum í veðri er rétt að lýsa með nokkuð öfgafullu orðalagi. 

Yfir austanverðu landinu er nú allhlýr loftmassi.  Hann er í vesturjaðri mikils háþrýstisvæðis, fyrirstöðuhæðar yfir Bretlandseyjum. Þar var í dag ágætur hiti, víða þetta 15 til 17°C.  Hér á landi komst hitinn í 15 stig á Egilsstöðum og á Reyðarfirði.

Fyrir vestan okkur er hins vegar mun kaldara loft og hitastigull yfir landinu því verulegur. Eins og svo oft áður er ástand sem þetta ekki stöðugt og leitast er við að jafna út þennan hitamun frá austri til vesturs.  Dálítil lægð skýst hratt til norðurs eftir þessum skilum skammt fyrir vestan land.  Þetta gerist í nótt og þá með SA-átt og úrhelli á meðan  lægðin fer hjá.

Að þessu liðnu dregst lægð með köldum háloftkjarna  úr suðvestri í áttina til landsins. Henni fylgir hvöss SV-átt, sem nær jafnframt að ryðja mildum loftmassanum austanlands í burtu.  Þetta gerist nokkuð ákveðið og verður hitafallið eystra að öllum líkunum nokkuð skarpt annað kvöld og aðra nótt.

Hér eru tvö spákort af Brunni Veðurstofunnar og gilda bæði kl. 15 á morgun miðvikudag, 14. október. Efra kortið sýnir annars vegar svokallaða þykkt sem er vísbending loftmassahitans.  Hún er austast á landinu eins og hún best gerist hér að sumarlagi, en fyrir vestan landi ryðst frostkalt loftið áfram. Litatónarnir eru til marks um hita í 850hPa fletinum (um 1.200 m hæð).  Hitt kortið er af skotvindinum sem er nánast alveg sunnanstæður við þessar aðstæður hvassastur hér við land.

Já það eru átök yfir landinu, en deila má vissulega um það hvort þau verði nokkuð örlagarík !  

Hrafnhólar í Efra-Breiðholti, klæðning fauk af í þröngu sundi

Eitt af því sem gaf eftir í veðurhamnum sl. föstudag, 9. október var hluti klæðningar á fjölbýlishúsinu Hrafnhólar 6-8 í Breiðholti. Sjá mátti á myndum m.a. í fréttum sjónvarps hvernig álklæðning var að fjúka ofarlega í þröngu sundi á milli  tveggja hárra blokka.  Þetta þrönga sund vakti athygli mína og fór ég á stúfana til að gæta nánar að staðháttum. 

Íbúðablokkirnar við Hrafnhóla og Kríuhóla standa mjög þétt saman og á milli þeirra er örgrannt sund á þremur eða fjórum stöðum.  Þau tengja bílastæðin framan við húsin við sameiginlegan bakgarð með öðrum fjölbýlishúsum í Hólahverfinu.  Eins og sjá má eru hærri blokkirnar 8 hæða eða tæplega 25 metrar á hæð. 

Þrenging um húsasund 

Við frekari skoðun á vindskilyrðum þarna eftir hádegi á föstudag mátti ætla að vindáttin hefði verið nálægt því há-austan.  Hafi svo verið blæs sterkur vindurinn þvert á húsalengjuna.  Við það þrengir loftið sér af miklum krafti á milli húsanna.  Þessi áhrif eru þekkt, loftið leitar sér léttustu leiðar treður sér svo að segja á milli húsanna og af þeim mun meiri krafti eftir því sem sundið er þrengra.  Á einfölduðu teikningunni að neðan er sýnt að yfirþrýstingur myndast framan við húsin þegar vindurinn stendur þvert á.  Að sama skapi myndast undirþrýstingur hlémegin.  Leitast er við að jafna þennan mun, m.a. með loftstreymi yfir byggingarnar, en vitanlega einnig um sundið úr því að það er þarna til staðar. Reynt hefur verið að reikna vindmögnun í tilviki sem þessu. Í þeirri tilraun sem hér er gerð að umtalsefni og vísað til* eykst vindmögnunin eftir því sem sundið er þrengt. Þegar það er 10 metrar má gera ráð fyrir að vindur í sundinu verði tvisvar sinnum grunnvindurinn í lofti !  Þá er gert ráð fyrir að sundið sé 10 m. Reyndar er ætlað að byggingarnar séu 50 metrar á hæð (en ekki 25 eins og hér).

Bilið á milli Hrafnhóla 6-8 og Kríuhóla 2 er hins vegar ekki nema um 3 metrar þar sem það er þrengst.

 

Upplýsingar um vind á svæðinu

Fróðlegt er að skoða tiltæka vindmælu í nágrenninu kl. 15 eða um það leyti sem veðurhamurinn var í hámarki. Gallinn er sá að engin vindmælar eru í nánasta nágrenni og reyndar ekki í efri byggðum Reykjavíkur eða Kópavogs.  Lítt tjóar að líta til vindmælisins á Veðurstofunni (Bústaðavegur).  Hann er ævinlega vonlaus í hvassri A-átt og þar voru ekki nema 14 m/s. Á Reykjavíkurflugvelli er mælir sem nær þessum vindi betur.  Hann stendur lágt og er auk þess ansi langt frá Efra -Breiðholti í loftlínu. Tilraunamælirinn á Hólmsheiði (vegna flugvallapælinga þar) er skástur.  Hann er í um 130 metra hæð, eða ívið hærri en efsti hluti Breiðholts.  Hólmsheiðarmælirinn er í um 5,5 km í beinni loftlínu í ASA fra Hólahverfinu.   Þarna var veðurhæðin 24-26 m/s meira og minna frá kl. 14 til 17 og vindáttin 90°-100° (A-átt).  Ætla má að veðurhæðin þarna við háu blokkirnar austantil í Hólahverfinu hafi verið síst minni, ekki minni en 23-24 m/s.  Við Víkurveg í Grafarvogi í um 40 metra hæð voru 24 m/s kl. 15 (stöðin er ekki á kortinu).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Líklegur vindur í sundinu sl. föstudag

Styrkur vindsins eykst til muna eftir því sem hærra er farið frá jörðu.  Vindmælingarnar sem hér um ræðir eru gerðar í 10 metra hæð.  Í 20 metra hæð er vindur í lofti þetta 10-15% meiri. Ef við gefum okkur að vindur í sundinu geti orðið tvöfaldur grunnvindurinn má ætla að ofantil, þar sem álklæðningin flettist geti vindurinn hafa verið um 50 m/s.  Þá erum við að tala um sogið sem fengið er úr meðalvindinum en ekki mögulegan og líklegan heldur meiri augnabliksvind.   

Frekari vangaveltur

Samskonar sund er sunnan við Kríuhóla 2 á milli nr. 4  Það er reyndar örlítið breiðara eða um 4 til 5 metrar.  Þar hélt húsaklæðningin.  Hugsanlega er þar annar frágangur eða sú staðreynd að sundið er örlítið breiðara sem hjálpar upp á sakirnar.  Einu tók ég eftir og það var að þar sem fokskemmdirnar urðu barst vindurinn eftir nokkuð breiðu Norðurfellinu (sjá mynd um sundið þar sem sér niður eftir götunni) í beinni línu við bilið á milli blokkanna, en í hinu sundinu brotnar vindurinn ef til vill frekar betur á leið sinni yfir lága byggð raðhús þar sem trjágróður er nokkuð blómlegur. 

Í spjalli mínu við formann húsfélagsins í Hrafnhólum, sagði hann að blokkin hefði verið klædd árið 1999.  Fokskemmdir urðu bæði í fyrra og veturinn þar áður, einmitt í hvassri A-átt líkt og nú.  Ekki þarf sérstaklega að óttast SA-áttina við þetta hús, en hún er vissulega tíðari þegar hvasst er.  Há-austan er verst, enda stendur þá vindurinn þvert á húsalengjuna. 

Hönnun út frá vindskilyrðum 

Hlutar Efra-Breiðholts verða að segjast réttilega illa hannaðir m.t.t. sviptivinda. Fólk úti við er  oft hætta búin í verstu veðrum.  Þegar vindstyrkur er annars vegar munar um hæðaraukninguna í landinu og eins þekkta hröðun efst á ávölum ásum og holtum. Eins eru byggingarnar sumar allt of háar, nokkrar 8 hæða blokkir og jafnvel hærri. Þær skapa mikla sviptivinda og þarf ekki hvassan vind til.   Þessi þröngu sund verða síðan til þess að kóróna þetta sköpunarverk skipulagshönnuða hverfisins frá því um 1970.  Neðra-Breiðholtið, þ.e. Bakkarnir er andstæða Fella- og Hólahverfa.  U-laga blokkirnar eru ekki í línulegri afstöðu.  Þær brjóta upp vindinn og skapa frekar skjól.  En landslagið hjálpar líka til, hið eiginlega Breiðholt skýlir  þar sem það er hæst (Fella- og Hólahverfi) í austri og suðaustri.

 

 

En vonandi lærum við af reynslunni þó hún sé okkur stundum dýrkeypt.  Byggðin Selásnum er t.d. miklu mun betur heppnuð í þessu tilliti og eins í Norðlingaholti, þó svo að þar megi sjá nokkur vindmagnandi sund á milli fjölbýlishúsa.   

 

* Skyssan er fengin með umræddri tilraun úr;

B.Blocken and J.Carmeliet. Pedestrian Wind Environment around Buildings: Literature Review and Practical Examples. Journal og Thermal Envelope and Building Science 2004; 28; 107.