Kuldalegt Íslandskort

Heldur var hann svalur á landinu kl. 09 í morgun, en á hádegi hafði hitinn samt potast lítið eitt upp víðast hvar. Fregnir hafa borist af snjókomu í byggð sums staðar á Vestfjörðum, Ströndum og Norðurlandi.

Ég sagði í viðtali við fréttastofu RÚV nú í hádeginu að dagurinn í dag væri með þeim kaldari sem komið hefðu í september hin síðari ár.  Benti á 25. september 2005 og þ. 26. árið 1974 í því sambandi.  Þá kom kalt loft yfir landið samfara N-átt.  Nú gerist það hins vegar með V- og SV-átt, sem er óvenjulegra svo snemma.  Sjálfur man ég ekki eftir útsynningi með éljagangi þetta snemma haustsins, en vel má vera að með nákvæmri leit megi finni eitthvað sambærilegt.  Í það minnsta er ég nokkuð viss að það hafi ekki gerst hins síðari ár.

Samanburður sem þessi er þó ætíð huglægur, oft hefur þannig mælst meira frost á láglendi en nú í september, þá á stökum stöðum aðallega vegna útgeislunarkulda yfir nótt (oft í kjölfar N-skots).  Nú erum við hins vegar að tala um aðstreymi af köldum loftmassa sem hefur áhrif um landið allt, enni síst þó suðaustanlands. 

Kuldinn snemma á ferðinni uppi á Grænlandsjökli

Danska Veðurstofan tilkynnir að í gærmorgun (fimmtudag) hafi mælst 46 stiga frost uppi á Summitbúðunum inn á miðjum Grænlandsjökli í um 3.200 metra hæð.  Ekki hefur áður mælst  meira frost  í september  á þessum  staða, en ég finn hins vegar ekki fljótheitum hve lengi hafa verið gerðar veðurmælingar í  búðunum á þessum annars hrjóstruga stað. 

Þó er frá því sagt að frostið hafi orðið meira en 40 stig um svipað leyti í fyrra og árið þar áður, þannig að kannski eru þetta engin sérstök tíðindi, en engu að síður hefur það vakið athygli mína hvað helsti kuldahvirfill norðurskautssvæðanna hefur tekið sér kyrfilega bólfestu á yfir og beggja vegna Grænlands.  Að jafnaði verður mesta kólnunin í upphafi haustsins bæði vestar og norðar yfir Kanadískri grundu.  Kuldahvirfill háloftanna er fylgifiskur þessa.  En til þess eru frávikin frá meðaltalinu að vekja bæði athygli og umtal. 

Kaldi loftmassinn er ískyggilega nærri okkur og óhjákvæmilega gusast úr honum endrum og sinnum yfir til Íslands, eins og við erum m.a. að upplifa þessa stundina. Þ.e. í þeirri allt að því köldu SV- og V-átt sem leikur um landið fram á sunnudag eða mánudag þegar mildara loft nær aftur yfirráðum.   

Skotvindurinn yfir Íslandi

 

 

Skotvindurinn liggur nú yfir landið, frá suðvestri til norðausturs.  Þetta kort er fengið af Brunni Veðurstofunnar og sýnir í raun ástand mála í háloftunum eða í um 9 km hæð í svokölluðum 300 hPa. fleti kl. 15 í dag.  Skotvindurinn er kjarni vindrastar þarna uppi sem rekja má flesta daga alveg  umhverfis norðurhvel jarðar.

Yfirleitt liggur skotvindurinn (e. Jet stream) þvert yfir Atlantshafið fyrir sunnan Ísland og stundum langt suður í hafi undan Spáni og Portúgal.  En kjarninn er líka óvenjulega sterkur um þessar mundir, um 170 hnútar sem samsvarar um 85 m/s. Sem betur fer nær þessi vindur ekki alla leið niður, en þegar svona er ástatt er gjarnan nokkuð hvasst og stundum mjög hvasst, sérstaklega á fjöllum og eins hlémegin fjalla.

Lægðin sem "fauk" yfir landið í nótt var vitanlega borin af þessari öflugu vindröst, en styrkur hennar verður að segjast vera öflug fyrir árstímann. Maður sér eitthvað þessu líkt frekar að vetrinum. Háloftakuldi á slóðum Grænlands á þar þátt, ásamt sumarhlýindum sem enn eru við lýði suður í Atlantshafi.

En á meðan þessu varir, má gera ráð fyrir sviptingum í veðrinu hér hjá okkur, í það minnsta miklum sveiflum. Sterkur skotvindurinn verður viðloðandi Ísland og kannski frekar rétt sunnan landsins a.m.k. fram á mánudag.

 

  

Lægð æðir yfir landið

Í nótt mun lægð æða svo að segja beint yfir landið úr suðvestri, um Snæfellsnes og áfram ANA yfir norðanvert landið.

Það er óvenju mikill hraði á lægð þessari og eins er hún í foráttuvexti.  Kalt hefur verið í háloftum yfir Grænlandi sem á sinn þátt í vexti lægðarinnar.  Vitanlega er allhvasst á landinu á meðan á þessu stendur og veruleg rigning fylgir skilunum.  Þegar þetta er skrifað skömmu eftir miðnætti er húðarigning suðvestanlands. Hann gæti líka orðið nokkuð snarpur vestanvindurinn í kjölsogi lægðarinnar suðvestantil í fyrramálið, en aðeins í skamma stund.

Svalara loft nær yfirhöndinni á morgun, en á laugardag verður það enn kaldara, enda ættað að hluta til ofan frá Grænlandi.  Þá hvöss V-átt og áreiðanlega verða él á fjallvegum um vestanvert landið. 

Appelsínugulur sandstormur í Ástralíu

Hann er ekkert nema hryllingur þessi sandstormur í Ástralíu sem við höfum fengið fréttir af dag.  Liturinn á þessu fína jarðefni er nokkuð sérstakur.  Það er rautt og þegar sólarljósið dreifist í mekkinum kemur fram líka þesi bjarti appelsínuguli litur.  Hins sérstaka rauðjörð er því einkennandi á þessum slóðum líkt og svo víða í sunnanverðri Afríku.

Á vef BBC mátti lesa í dag að svifryk hefði mælst í allra hæstu hæðum í Sydney.  Í Reykjavík þykir ástandið vera orðið verulega slæmt þegar magnið mælist 300-400 míkrógr. á rúmmetra lofts.  Í Sydney var ástandið svo slæmt í dag að mælt svifryk fór í 15.500 míkrógr. !, eða klárlega það mesta frá því fyrst var farið að mæla mengun reglubundið upp úr 1970.  Skyggnið var enda nánast ekki neitt og sjónarvottur sagðist ekki merkja útlínur hins fræga Óperuhúss fyrr en komið væri alveg upp að því.

Þessi sandstormur á sér tvenns konar orsakir.  Í fyrsta lagi eru veðurskilyrði óhagstæð, hvass og þurr vindur innan úr miðju landi og út yfir austurströndina.  Þetta er reyndar ekki fyrsti dagurinn með sandfoki, því MODIS gerði svipað tilvik, en ekki eins ákaft, að "mynd dagsins" fyrr í mánuðinum.  Kortið frá BBC sýnir helstu upptakasvæðin inn í miðri Ástralíu, sem mikið fýkur frá svæðum í grennd við stöðuvatnið Lake Eyre. Eins er sýnt hvert sandmökkinn leggur undan vindi. 

Nú er vetur svo að segja liðinn á suðurhveli jarðar og  ágúst var með afbrigðilegasta móti í Ástralíu ("most extraordinary month ").  Hitinn var 2,5°C yfir meðallagi heilt yfir í þessu víðfema landi.  Sums staðar, m.a. í Nýju Suður Wales var þetta hlýjasti ágúst frá upphafi mælinga.  Þessi hiti fór saman við mikla þurrka og því er ekki að sökum að spyrja nú þegar tekur að blása.  

Veðurfræðingar segja ástæðu helsta að um náttúrulega sveiflu sé að ræða sem líklega sé mögnuð upp af hlýnun af mannavöldum.

Sandfok með tilheyrandi landeyðingu er mikið vandamál í Ástralíu.  Heyrði nýlega viðtal í Útvarpinu við Andrés Arnalds hjá Landgræðslunni, þar sem hann lýsti því hvað félagsskapur í tengslum við heftingu jarðvegseyðingar væri öflugur og þátttaka almenn í Ástralíu.  Í raun gæti landbótastarf þeirra verið fyrirmynd annarra. 

Þessa dagana er hins vegar greinilega við ofurefli að etja og sárt að horfa á eftir þurri jörðinni fjúka á haf út.   

 

Eldri greinar flokkaðar

Ég hef komið dálitlu skikki á á eldri greinar hér á veðurblogginu. Þær eru nú allar flokkaðar í nokkra flokka á stiku hér til vinstri. Þar raðað eftir aldri, sú nýjasta fyrst.  Þetta eru ornar eitthvað rúmlega 1200 greinar og eðlilega eldast þær misvel.  Flestar eða tæplega 400 eru í flokknum; Veðuratburðir hér og nú.  Eðli málsins samkvæmt er þar mestmegnis stuttar færslur um fréttnæma atburði eða skýringar á þeim.  Tæplega 70 greinar eru í flokknum Lengri greinar.  Það er kannski helst í þeim sem einhver efniviður er til frekari geymslu.  Vel má vera að ég flokki þær enn frekar og haldi þeim enn betur til haga.

Annars virkar leitin ágætlega ef menn vilja hræra í þessum gamla lager og finna efni.

Vetrarleg lýsing Vegagerðar

Haustið minnir á sig enda komin N-átt.  Þessa lýsingu mátti sjá á vef  Vegagerðarinnar í morgun og það er dálítill vetur í henni:

"Á Vestfjörðum eru hálkublettir á Gemlufallsheiði. Á Norðurlandi er krapi á Þverárfjalli og í Vatnsskarði. Á Austurlandi er hálka og skafrenningur á Hellisheiði eystri." 

Því er bætt við að líkast til taki krapa og snjó upp eftir því sem kemur fram á daginn, sem er líklegt þetta snemma haustsins þegar sólin hefur enn talsvert áhrif til upphitunar á daginn, jafnvel þó alskýjað sé.

Hiti var um eða undir frostmarki á flestum fjallvegum um norðanvert landið í morgun, en misjafnt hvort úrkoma hafi verið einhver að ráði. 

Myndin er úr vefmyndavél Vegagerðarinnar á Þverárfjallavegi.  Þar er greinilegur krapi eða snjór sem dregur úr akstursskilyrðum.

Ísmyndun í sjónum við A-Grænland

Það vakti athygli mína þegar ég leit á MODIS-mynd frá því í dag að við Austur-Grænland norður undir 75°N má greinilega sjá ummerki þess að sjórinn þar er tekinn að frjósa.  Á myndinni koma fram hvítar rendur þar sem glampar á þunnt ísskænið.  Eyjarnar þarna við ströndina eru nú þegar allar snævi þaktar.  Veðurathuganir nærri þessum slóðum benda til þess að frost hafi verið um 1 til 4°C undanfarna daga. 

Flest haust liggur gisinn sumarísinn yfir þessu hafsvæði.  Í sumar hörfaði hann hins vegar lengra til norðurs en vant er í takt við hop hafíssins norður á bóginn undanfarin ár.  Á ískorti dönsku Veðurstofunnar er meginjaðarinn teiknaður inn þarna skammt norður af.  Hann er hins vegar ekki mjög greinilegur vegna skýjafars.  Á ískortið hefur hins vegar verið sett inn tákn fyrir nýmyndun.  Allt kemur þetta því heim og saman.

Margir kunna að spyrja sig þeirrar spurningar hvernig standi á því að sjórinn þarna við Grænland frjósi í fyrstu frostum haustsins.  Málið er að hitastig sjávar er ekki mikið yfir 0°C eftir sumarbráðina, en það sem meira er um  vert að seltuinnihaldið er lágt.  Við kælingu verður lagskipting í yfirborðslögum sé ekki næg blöndun vegna vinds og öldu.  Þá myndast ís fljótt líkt eins og um grunnt stöðuvatn sé að ræða. 

Framrás ístungunnar til suðurs á komandi mánuðum er því ekki eingöngu vegna þrýstings gamalíss að norðan með A-Grænlandsstraumnum,heldur er ljóst að einhver hluti íssins myndast á staðnum og meira að segja þetta snemma. Nokkuð sem ég hafði í raun ekki hugmynd um að gæti gerst þetta snemma.

Loftslag.is

Þegar ég sá fyrst ávæning að því fyrir nokkrum dögum að upplýsingasíða um veðurfarsbreytingar væri að fara í loftið, var það fyrsta sem laust niður í huga minn að þarna væri umhverfisráðuneytið að fara af stað með upplýsingaveitu fyrir almenning, nú eða Veðurstofan.  En svo reyndist ekki vera, heldur er síðan loftslag.is alfarið á könnu tveggja einstaklinga sem hafa brennandi áhuga á bakgrunni loftslagsbreytinga.  Þetta eru þeir Höskuldur Búi  og Sveinn Atli, sem báðir hafa tekið virkan þátt undanfarna mánuði í loftslagsumræðunni á netinu.

Síðan er sem sagt komin í loftið og það sem þar er að finna er nú þegar er gert af metnaði og lögð áhersla á staðreyndir frekar en að ritstjórar síðunnar séu að predika sína skoðun.  Á sama hátt hef ég viljað nálgast málaflokkinn hér á veðurbloggi mínu.  Ekki með vísifingurinn á lofti, frekar að reyna að skýra mælingar og athyglisverðar rannsóknir sem eiga erindi við okkur hér úti í miðju Atlantshafi.  

Mæli sérstaklega með tveimur greinum þennan fyrsta dag sem vefurinn er starfræktur:

Annarsvegar um frávik sjávarhita heimshafanna nýliðið sumar.

Hinsvegar um minnkandi virkni sólar og áhrif þess á veðurlag okkar tíma. 

 

Áfram sama tíðin í megindráttum

Þegar rýnt er  í horfur næstu vikna kemur fram  eindregnari tilhneiging en oft áður. Hún er í  þá veru að  svipuð tíð  haldist til ca. 10 okt  ef ekki lengur.  Ef frá er talið nokkuð eindregið N-skot á þriðjudag eftir helgi er að sjá ríkjandi vindáttir af S- og SV með SA-áttar ívafi.  Þó er gerður sá fyrivari að undir lok tímabilsins gæti meira austanstæður vindurinn orðið ofan á.

Úrkomusamt verður, einkum vestantil á landinu.  Fremur milt heilt yfir og þá sér í lagi norðaustan- og austanlands. Þennan tíma er jafnfram spáð háþrýstingi nærri Bretlandseyjum og að þar sem og í N-Evrópu verði fremur þurrt.  Segir meira en margt annað hvar lægðirnar munu halda sig þennan tíma.  Tveimur allmyndarlegum er spáð hér næstu daga úr smiðju stórvirku lægðagerðarinnar við Nýfundnaland. Sú  fyrri  er væntanleg á sunnudag og sú síðari fer heldur austar seint á mánudag og þriðjudag og veldur hér N-skotinu ef að líkum lætur.  Suðvestanstraumurinn úti á Atlantshafinu verður hins vegar fljótur til að beina hingað aftur mildu og röku lofti !   

Myndin er fengin af vef Jóhannesar Long ljósmyndara.