Rýnt í sumarspána frá því í vor.

Í byrjun sumars eða öllu heldur gaf ég út að venju sumarspá mánaðanna júní til ágúst.  Mér var að þessu sinni meiri vandi á höndum en oft áður þar sem spá Bresku Veðurstofunnar var nokkurn veginn á öndverðum meiði við þau gögn sem ég treysti best í þessum veðurlagsspám þ.e. frá ECMWF (Evrópsku reiknimiðstöðinni) og IRI frá Columbia Háskólanum í New York.

Júní-ágúst:  60-70% líkur eru á tiltölulega hlýju sumri á landinu í heild sinni.  Úrkoma verður minni en vant er, sérstaklegar um landið suðvestan- og vestanvert, en líklegast er þó að rigning verði nærri meðalsumri A- og NA-lands.

Svo hljóðaði kjarni spárinnar.  Spátímabilið er ekki alveg liðið og því ekki réttmætt að dæma strax.  Hins vegar held ég flestir geti tekið undir það að úrkoma hafi orðið minni en vant er suðvestan- og vestantil, jafnvel þó rignt gæti það sem eftir lifir ágústmánaðar.  Eins gerði ég að því skóna að lítið yrði um SV- og S-áttir.  Innbyrðis misræmi í veðurbreytum gerði það hins vegar að verkum að ég túlkaði ranglega að þurrar N- og NV-áttir yrðu heldur ríkjandi. Vissulega var það svo framan af sumri, en síðar meir bar meira á austan vindum.

Breska veðurstofan sló hins vegar vindhögg fyrir þetta sumar þegar hún spáði að á Bretlandseyjum yrði talsvert sólríkara en undangengin tvö sumur.  Hún gerði ráð fyrir að hryggur frá Azoreyjahæðinni næði til Bretlands með góðviðri.  Fyrir okkur þýðir það lægðarbraut nær Íslandi.  Það gerðist ekki og þess í stað fengu Bretar, Skotar og Írar hverja lægðina á eftir aðra svo að segja "beint í nefið".  Þar hefur grár himinn orðið að eins konar minnisvarða sumarsins 2009.

Eftir helgi kem ég síðan með spá fyrir haustmánuðina september til nóvember.  

Ljósmynd: Sigurjón Pálsson 

 

Metangas seytlar upp um hafsbotninn

Rétt eins og á sífrerasvæðum vita menn til þess að sums staðar á hafsbotni leynist mikið magn af bundu metangasi.  Með hækkandi sjávarhita er hætt við að metan losni úr læðingi.  Lítið er þó vitað hve mikið af bundnu metani sem losnað getur úr læðingi er að finna á hafsbotni.  Metan sem seytlar upp með þessum hætti endar í andrúmsloftinu, en þar er gastegundin um 20-25 sinnum öflugri gróðurhúsalofttegund en koltvísýringur.  Lífríkið sér um stöðuga framleiðslu metans, það á við búfé, hrísgrjónaræktun. Síðan kemur nokkuð á óvart að termítar á hitabeltissvæðunum eru afar öflugir í metangaslosuninni.  Á móti kemur að líftími metans er ekki nema um 8 ár í lofthjúpnum.  Engu að síður hefur hlutur metans farið vaxandi rétt eins og koltvísýrings síðustu aldirnar þó svo að menn telji að hægt hafi á aukningu frá því um 1990.

Hópur vísindamanna hefur verið við rannsóknir á hafsbotninum undan Svalbarða og þeir telja sig nú hafa náð að kortleggja uppsprettur metans frá hafsbotninum eins og meðfylgjandi mynd sýnir.  Niðurstöður hópsins voru kynntar í Geophysical Research Letters fyrir skemmstu. Hiti hlýja Atlantssjávarins sem berst norður í Barentshaf og vestur fyrir Svalbarða hefur hækkað um 1°C á síðustu 30 árum.  Þar sem hlýsjórinn er ekki eins eðlisþungur og sá kaldi, léttir lítið á þrýstingi við botn og metangas seytlar við það upp.

Í tengslum við þessa mælanlega uppgötvun er í Noregi rætt við minn gamla kennara og prófessor í Oslóarháskála, Ivar Isaksen.  Hann segir að útstreymi metans sé víðar að finna á hafsbotni en aðeins þarna við Svalbarða og megnið af metangasinu verði áfram uppleyst í hafinu, þó svo að hluti þess endi vitanlega í lofthjúpnum. Ekki nema tiltölulega lítil hækkun sjávar getur komið af stað metangaslosun frá sjávarbotni.  En um alla þessa hluti sé í raun lítið vitað.

Einn vísindamannanna sem stóðu að rannsókninni, Graham Westbrook við háskólann í Birmingham, heldur því fram að ef þetta ferli breiðist frekar út um norðurskautssvæðið samfara hlýnun sjávar geti metanlosun með þessum hætti orðið um 5-10% heildarinnar.  

Að mínu mati eru fullyrðingar eða spádómar í þessa veru háð mikilli óvissu, en úr því að mæliaðferðin hefur verið þróuð til að fylgjast með útstreymi metans um hafsbotn er sjálfsagt að fylgjast áfram með.  En þær verða vafalítið seint taldar með  ódýrustu eða einföldustu umhverfismælingum sem völ er á.   

 

Veðurútlitið helgina 21. til 23. ágúst

Helgarspá Veðurvaktarinnar

 

 

 

Gangur í veðrinu og breytingar úr og í.

Föstudagur 21. ágúst:
Fremur svalt í veðri heilt yfir á landinu. Rigning um morguninn norðanlands, en styttir síðan upp.  Vindáttin er að snúast frá norðri til vesturs, dálítill blástur á landinu, sérstaklega norðaustantil.  Skýjað að mestu og þurrt að kalla eins og stundum er sagt.  Léttir til á Austurlandi þegar líður á daginn.  Eins ætti sólin að láta sjá sig stund og stund á Suðurlandi.  Þar verður  hitinn líka viðráðanlegur eða þetta 13 til 16 stig yfir daginn. 

Laugardagur 22. ágúst:
Hæðarhryggur yfir landinu framan af og það rofar til um mest allt land strax um nóttina.  Veður verður hið ágætasta á landinu, sérstaklega norðan- og austantil, hægur suðlægur vindur og léttskýjað. Hitinn þar 12 til 17 stig. Sunnantil verður fljótlega skýjað og þar er gert ráð fyrir hægt vaxandi SA-átt og rigningu undir kvöldið.  Samfelld rigning sunnan- og suðaustanlands um nóttina. Reykjavík: Flest bendir til þess að þurrt verði í höfuðborginni fram yfir miðnætti.

Sunnudagur 23. ágúst:
Nokkuð djúp lægð suður af landinu.  A-átt hér, strekkingsvindur með suðurströndinni og eins á Vestfjörðum og við Breiðafjörð (NA-vindur).  Ákveðin rigning á Suður- og Austurlandi.  Einnig kemur til með að rigna suðvestanlands,  en allt að því þurrt á Norðurlandi og úrkomulítið vestanlands og á Vestfjörðum. Hlýnandi loft yfir landinu og 15 til 18 stig á Norðurlands í hnúkaþeynum sem þar verður að teljast líklegur á sunnudag. 

Einar Sveinbjörnsson

Fellibylurinn Bill

Fellibylurinn Bill er orðinn 4. stigs fellibylur austur af Vestur-Indíum.  Þrýstingur í miðju er áætlaður um 950 hPa.  Eins og sjá má á MODIS-myndinni frá því laust eftir kl. 14 nær Bill yfir stórt hafsvæði.  Braut Bills er spáð næstu daga til norðvesturs og síðar til norðurs og ólíklegt er að hann nái inn á Karabíahafið eða austurströnd Bandaríkjanna.  Hann mun að öllum líkindum leita út á heldur svalara haf samkvæmt þeirri spá um feril hans frá fellibyljastöð NOAA. Fellibylnum er spáð undan ströndum Nova Scotia á sunnudag og þá gæti háloftadrag í vestanvindinum þarna uppi hæglega fangað Bill, þó svo að mestur vindur verði úr honum þá.  Blanda af nýmyndun lægðar við fellibyljaleifar getur verið sprengiefni. 

Spár um framhaldið eru vitanlega óljósar.  Í morgun reiknaði Bandaríska GFS líkanið í Washington, djúpa lægð skammt suðurundan um miðja vikuna, en sú nýjasta gerir ráð fyrir henni við S-Grænland !

Margir dagar til stefnu, Bill er enn eins víðsfjarri og hugsast getur.  Samt fylgist maður með.  Þó það nú væri:) 

Vanmat í spá

Nokkuð hefur rignt suðaustan- og austanlands frá því síðdegis í gær.  Heldur minna þó en útlit var fyrir í gærmorgun.  Þá taldi ég líklegt að sólarhringsúrkoma færi yfir 100 mm á Kvískerjum.  Það var ofmat hjá mér, en úrkoman mældist þar 97,1 mm og hvergi hafa enn borist spurnir af hærri tölum.  Athygli vekur að í Skaftafelli voru millimetrarnir aðeins 3.  Það munar heldur betur um úrkomuskugga  Öræfajökuls og suðurhluta Vatnajökuls í SA- og A-áttinni !

Ljósmyndina af Kvískerjum tók Erling Ólafsson.

Rigning sem orð er á gerandi

Eftir því sem líður á sumarið eykst aðgengilegt vatn í lofthjúpnum á okkar slóðum.  Loftið er einfaldlega rakaþrungnara enda gufar upp frá N-Atlantshafinu gríðarmikið vatn dag hvern á meðan sterk sólin er að verki. Hjá okkur er heldur ekki mikið um þurra norðanvinda eins og svo algengir eru framan af sumri.  

Síðsumarlægðir rétt eins og haustlægðirnar bara með sér mikla úrkomu alla jafna. Ein slík er væntanleg. Rigningin nemur oft tugum millimetra, sérstaklega þar sem loftið kemur af hafi og er þvingað yfir fjöll.  Reykjanesfjallgarðurinn með Bláfjöll og Hengil eru dæmigerðir slíkir staðir, en það er líka allt fjalllendi og jöklar frá Mýrdalsjökli og að Fjallabaki austur um á Austfirði þegar vindurinn blæs  af suðaustri.

Ákefð úrkomunnar getur við rétt skilyrði orðið mjög mikil.  Spá Reiknistofu í Veðurfræði, þ.e. HRAS-9km nær oftast ágætlega staðbundnum áhrifum lyftingar við fjöll.  Meðfylgjandi spákort gefur til kynna úrkomuákefð sem nemur yfir 20 mm á þremur klst.  Þetta kort gildir kl. 06 í fyrramálið.  Næst kort á undan, þ.e. kl. 03 sýndi svipað ákefð við Mýrdalsjökul, en þarna eru úrkomuskilin greinilega á ákveðinni austurleið samkvæmt spánni.

Ég tel frekar líklegt að yfir 100 mm verði í mælinum á Kvískerjum í Öræfasveit eftir sólarhringinn þegar hann verður tæmdur kl. 09 í fyrramálið. Fleiri stöðvar á þessum slóðum eru einnig líklegar til að ná þessu marki.  

Reikningurinn opnaður !

Auðvitað hlaut að koma að því ! 

Nú hafa þrjár hitabeltislægðir á Atlantshafinu náð að veða það öflugar að þær hafa hlotið nafn í bókstafskerfinu.  Eins þessara þriggja er um það bil að ná styrk fyrsta stigs fellibyls.

Það er Bill sem fær að opna fellibyljareikninginn á Atlantshafinu í ár.  Væntanlega lokar hann ekki bókhaldi fellibyljanna a þrátt fyrir nafn sitt.  Spár gera reyndar ráð fyrir að Bill verði nokkuð fyrirsjáanlegur.  Hann stefnir  á  Bahamaeyjar eða kannski rétt sunnan við þær.

Skýjarani í Rangárþingi

Þó raunverulegir skýstokkar séu heldur fátíðir hér á landi (sjá þó þann yfir Skeiðarársandi 2007) kemur  oftar fyrir að ranar myndist neðan úr skýjum þar sem uppstreymi ríkir.  Myndin sem hér fylgi var tekin af Jóni Braga í morgun við Miðhús rétt við Hvolsvöll.  Það sér heim að Moshvoli og einn lengra einhvers staðar yfir Austur-Landeyjum má sjá rana niður úr gráu skýinu.

Sveipir eins og þessi. sem ná stundum alla leið til jaðar og þá sem skýstrokkar. Þeir myndast þar sem vindhraði eða vindátt taka snöggum breytingum lárétt.  Það á gjarnan við um neðra borð skúraskýja.  Rakinn þarf að þéttast til þess að raninn verði sýnilegur.  Oftar en ekki er rakastigið lægri og sveipirnir sem vissulega eru til staðar sjást þá ekki.   En Jón Bragi fær þakkir fyrir þessar fyrirtaks mynd. 

 

Dalalæða á Snæfoksstöðum

Sigurjón Pálsson sendi mér þessa mynd sem full er dulúð austan úr Grímsnesinu.  Hún var tekin á þriðjudagsmorguninn (þ. 11. ágúst) skömmu eftir sólarupprás.  Seyðishólar sjást í baksýn.

 

Vigdís Ágústsdóttir kom með kvæði um dalalæðuna eftir Þorgeir Sveinbjarnarson, sem Vigdís segir vera snilling.  Kvæðið er vel ort og fer hér á eftir:

Hún mjakast eftir dalnum

mjúkum fótum,

smýgur niður í hverja dæld

og dokar við

í brekkurótum,

nuddar gæflynd höfði

upp við hallann,

hringar sig við stein,

strýkur honum þrifin

bak við eyrað,

þvær hann allan.

Setur svo upp gestaspjót.

Og sjá, þá kemur geisli

á skýjaskjáinn.

 

Svo stígur hún í léttan fót,

lyftir kryppunni,

teygir sig

 

og trítlar út í bláinn.

 

Þorgeir Sveinbjarnarson

Veðurútlitið helgina 14. til 16. ágúst

Helgarspá Veðurvaktarinnar

 

 

 

Útlit er fyrir blíða ágústdaga.

Föstudagur 14. ágúst:
Lítið um að ver hér við land, minniháttar hæðarhryggur hér vesturundan.  Vindur verður því hæglátur og áttleysa.  Fremur bjart yfir að líta á mest öllu landinu og úrkomulaust.  Þó skýjað að mestu við Breiðafjörð og víða á Vestfjörðum og spáð er minniháttar vætu þar a.m.k. um tíma.  Þá verður þokan þaulsætin við Austfirði. Hitinn verður þetta 14 til 18 stig allvíða, en hafgola og svalara við sjávarsíðuna.  

Laugardagur 15. ágúst:
Hæðarhryggurinn svo að segja yfir landinu og léttskýjað framan af degi um mest allt land.  Bólstramyndun síðdegis og sums staðar fjallaskúrir t.a.m. á suðurhálendinu, en síður við sjóinn. Vindur hægur, lítið eitt austlægur ef eitthvað er.  Svipaður hiti áfram, en kólnar nokkuð í næturhúminu þegar svona stillt er.

Sunnudagur 16. ágúst:
Lítið eitt ákveðnari austanátt við suðurströndina vegna myndarlegrar lægðar sem stefnir á Bretlandseyjar.  Í stórum dráttum góðviðri hér áfram.  Fyrir utan þokubakka með Austfjörðum og norðausturströndinni ætti viða að sjást til sólar og úrkomulaust er að sjá um land allt. Fyrirvari þú um síðdegisskúri hér og þar. Hiti sæmilegur, ekkert sérlega hlýtt, en milt engu að síður. 

Einar Sveinbjörnsson