Skýstrokkur í Álaborg

Danska Veðurstofan, DMI greinir frá því að skýstrokkur hafi myndast nærri Álaborg síðdegis í gær.  Náði hann til jarðar og olli meira að segja minniháttar tjóni á tveimur húsum.  Þá lyftist hjólhýsi og færðist um á annan meter.  Trampólín tókst á loft og annað smálegt.

Sjónarvottur segir svo frá að hann hafi verið að koma úr stórmarkaði út í þá mestu dembu sem viðkomandi hafði orðið vitni að og mátt leita skjóls með innkaupakerruna. Vindurinn blés fyrst úr suðri og síðan skyndilega úr norðri.  Allt í einu blasti við rani skýstrokks sem reif með sér runnagróður og þess háttar.  Þá bar að mann á bíl sem sagðist hafa ekið í gegn um herlegheitin og tvær rúður bílsins brotnað við herlegheitin.

Danska Veðurstofan segir að kuldaskil hafi verið nánast kyrrstæð yfir Jótlandi tvo sólarhringana á undan og skýstrokkurinn verið í tengslum við skilin.  Þetta mun hafa verið minniháttar skýstrokkur í samhengi við þá öflugu sem myndast að vorlagi í mið-vesturfylkjum Bandaríkjanna.  Ranar neðan úr skýjum þar sem  snúningur vindsins er skarpur og lóðstreymi mikið sjást stundum á norðlægum slóðum, meira að segja hér á landi.  Fátítt er hins vegar að þeir herji á mannvirki og valdi tjóni.  Það þekkist þó t.a.m. man ég eftir fregnum þess efnis frá S-Englandi og eins Þýskalandi.

Engin mynd hefur enn af fyrirbærinu við Álaborg, en DMI auglýsir eftir ljósmyndum til birtingar.  

Dalalæðan er heillandi

Ég var á Þingvöllum undir kvöldið, þar sem Þingvallavatn skartaði sínu fegursta allt að því spegilslétt og sólin braust í gegn eftir nokkrar síðdegisdembur. Ég er ekki frá því að dulúð Þingvalla sé hvað mest á kyrrum ágústkvöldum, þó svo að hver árstíð þar hafi vissulega sinn sjarma. 

Áður en sólin settist eða upp úr kl. 21 fann maður greinilega hvað jörðin döggvaði hratt og skömmu síðar mátti sjá þunna þokuslikjuna leggjast yfir kjarrið í dældum og lautum.  Dalalæðan myndast gjarnan á kyrrum kvöldum eftir sólskinsdag, en rekja í lofti er samt nægjanleg til að fá fram þéttingu um leið og útgeislun jarðar nær yfirhöndinni.  

Dalalæðan er eitt helsta teikn ágústveðráttunnar hér á landi.  Vitanlega myndast hún fyrr um sumarið ef því er að skipta og eins fram eftir hausti sé nægjanlega hlýtt og stillt í veðri að deginum.  Skarpt hitafallið skapar þessar aðstæður ásamt logninu sem gerir það að verkum að blöndun loftlaganna er aðeins minniháttar.  Dalalæðan er ekki síður kvöldþoka en næturþoka, en það nafn er stundum notað yfir hana.

Myndin sem hér fylgir er vestan af fjörðum, líkast til úr Dýrafirði og er fengin úr myndaalbúmi Hildigunnar.  Dalalæðan sem þarna sést myndaðist undir sólsetur seint í júlí 2006. 

Sumarþurrðir í Reykjavík

Minnsta úrkoma í júlí í háa herrans tíð er staðreynd þetta sumarið eins og frægt er orðið.  En það eru til ýmsir mælikvarðar á það hvernig skuli meta þurrk.  Hægt er að mæla lengd samfellu tímabils þegar ekkert rignir og eins má skoða hlutfallstölu úrkomu fyrir gefið tímabil sem þarf ekki endilega að vera almanaksmánuður.

Í verkefni sem við Berglind Orradóttir vistfræðingur á Landbúnaðarháskóla Íslands var litið á þurrðir í Reykjavík.  Um er að ræða jarðstreng, eina alvöru háspennustrenginn í raforkuflutningskerfi landsmanna sk. Nesjavallastreng. Hann er tekin er niður hjá Bringum ofan Gljúfrasteins og liggur eftir Reykjadal með Vesturlandsvegi og í tengivirkið á Korpu. Í þurrkatíð á strengurinn það til að hitna um of þegar jarðvegsraki er takmarkaður, en rekjan næst strengnum flytur varma flutningsviðnámsins burt og út í umhverfið.  Mjög vel er fylgst með strengnum og komið hefur verið fyrir sítengdum hita og rakanemum.  Síðustu sumur hefur umhverfi hans ofþornað og lækka hefur þurft flutningsálag um strenginn til að koma í veg fyrir ofhitnun.   Það kvað sérstaklega að þessu sumarið 2007 og eins í fyrrasumar, en úrkoma var lítil um miðbik tveggja síðustu sumra rétt eins og nú.

Litið var á endurkomutíma þurrks eins og hann var sumarið 2007 í úrkomugögnum Reykjavíkur allt aftur til ársins 1920.  Út frá viðmiðunarsumrinu 2007 var miðað að uppsöfnuð  úrkoma 40 daga væri 18 mm eða minni.  Þá væri þurrkurinn orðinn krítískur fyrir jarðrakann næst strengnum þegar leysingableyta vorsins er upprin má segja.   Í þessu sambandi er rétt að geta þess að eftir þurrt tímabil þarf nokkuð væna rigningargusu til að bleyta vel í jarðveginum, því gras og annar gróður í vexti tekur til sín mest alla minniháttar vætu.

En sumarið 2007 voru 9 dagar með uppsafnaðri úrkomu 18 mm eða minni næstu 40 dagana á undan. Í fyrra (2008) voru þeir 8 talsins.  Á venjulegu sumri er 40 daga úrkomusumman alla daga frá 1. júní til 30. sept. langt ofan við 18 mm. Í örfá skipti eru þetta 1 til 3 dagar, en komið hafa nokkur skelfilega þurr sumur í Reykjavík á þennan mælikvarða, en þau eru 1931, 1935, 1946, 1956 og 1958.  Öll fyrir meira en hálfri öld. 1956 voru það 29 dagar í beit þar sem 40 daga úrkomusumma var innan við 18 mm.  Það sumarið var óvenjulega þurrt frá um 25. júlí til 20. september.

Þá komum við að yfirstandandi sumri.  Síðustu daga hefur rignt ágætlega og frá 5. ágúst eru samanlagt komnir yfir 20 mm í mælinn.  40 daga summan var innan við þröskuldinn í fimm  daga nú í byrjun  ágúst og síðan ekki meir og þeir verða vart fleiri þetta sumarið (nema nær ekkert rigni til loka sept.) 

Þessi mælikvarði segir því að bæði sumrin 2007 og 2008 hafi í raun verið þurrari en 2009, en í ár hittist þannig á að þurrð féll vel að heilum almanaksmánuði.  

Rit okkar Berglindar; Varmalosun frá jarðstrengjum - Áhrif þurrka á Nesjavallastreng, má nálgast hér. 

  

Er veður alltaf gott á Fiskidaginn mikla ?

Í dag var víða 17 til 20 stiga hiti norðaustan- og austanlands og hlýjast í Ásbyrgi 21,3°C.  Hitinn hefði potast enn hærra upp hefði verið jafn sólríkt og spáð var, en víða var nokkuð um ský á himni á þessum slóðum.

Veðrið var vitanlega gott á Dalvík, þegar bæjarbúar halda sína bæjarhátíð.  Ég hef tekið eftir því undanfarin ár að sama hvað á gengur með N-áttir og fýlu að þá virðist veður ævinlega skána a.m.k. um tíma þegar Fiskidagurinn mikli gengur í garð.  Ég hef svo sem ekki gert neina djúpa athugun á þessu en nokkuð viss að síðustu sex til sjö árin hafi veður verið þurrt og milt við Eyjafjörð einmitt þennan dag.

Ef einhverjir Dalvíkingar muna eftir NA-átt með þoku eða rigningarsudda þennan laugardag eftir verslunarmannahelgina eftir að hátíðarhöldum þeirra var komið á, mega þeir gjarnan rifja það upp hér í athugasemd.  

Mynd: Jón Ingi Einarsson af vef Fiskidagsins.

Enginn fellibylur á Atlantshafinu það sem af er

Hún fer heldur rólega af stað fellibyljatíðin á Atlantshafinu í ár.  Enn hefur enginn hitabeltisstormur myndast sem er þess verðugur að fá nafn.  Tímabilið er skilgreint frá 1. júní og í fyrra voru af 17 fellibyljum og hitabeltisstormum alls tímabilsins komir 5 fram um þetta leyti sumarsins. 

NOAA stofnunin lækkaði spá sína nú fyrir helgi.  Áður var ætlað að fellibyljatíðin yrði í góðu meðallagi hvað varðar fjölda og styrk.  Nú er ætlað að 50% líkur séu að meðaltíð, 40% að fellibyljatíðin verði minni en í meðalári og aðeins 10% að hún verði markvert meiri. Að jafnaði myndast 11 stormar og þar af verða sex að skilgreindum fellibyljum og tveir þeirra meiriháttar (3ja stigs eða hærri).

Ýmislegt getur verið þess valdandi að fellibyljamyndun eigi sér ekki stað þrátt fyrir hlýjan yfirborðssjó.  NOAA telur að straumakerfi Kyrrahafsins sem virðist vera að fara í El-Nino fasa eigi einhvern hlut að máli.

Á meðan allt er með kyrrum kjörum á Atlantshafinu, en fellibyljatíðin einmitt með fjörugra móti á Vestur-Kyrrahafinu, undan Filippseyjum og Eyjaálfu.

 

 

Snögg umskipti

Nú þegar vindur snýr sér til SA-áttar með lægð við landið verða umskiptin heldur betur snögg suðaustanlands og að Fjallabaki.  Var á þessum slóðum um og fyrir helgina síðustu og þá var allt fremur þurrt.  Jökuláin við Laugar var auðveld viðfangs og ánna við Landmannahelli hef ég ekki áður séð svo vatnslitla.  Sama saga var við Klaustur, Systrafoss horfinn og inn við Laka  var mosinn skraufþurr.  Bæði Geirlandsá og Hellisá varla farartálmi  fyrir smábíla.

En svo gerist það, himnarnir skrúfa frá  og það þarf ekki sömu stórrigningu og gerði á Austfjörðum, heldur duga 20-40 mm á skömmum tíma til að setja allt á flot.  Vatnavextir verða ef til vill meiri eftir mikla þurrkatíð, en þá rennur vatnið frekar á yfirborðinu í stað þess að miðlast fyrst um jarðveginn eins og venja er þegar rekja er í jörð.  

Skemmtileg röð úrkomumæla er í nánast beinni línu frá Fljótshverfi til norðvesturs að Vatnsfelli við útfall Þórisvatns.

Fyrstur er Dalshöfði, en það er bær í Fljótshverfinu nærri Hverfisfljóti.  Þar komu ekki nema 7 mm síðasta sólarhringinn.  Næstur er Laufbali inn á afrétti Fljótshverfinga í 555 m. hæð. Þar var úrkoman snöggtum meiri eða 31 mm. Síðan er það Lónakvísl upp undir Tungná í 675 m. hæð með svipað magn. Að síðustu Vatnsfell (540 m) með 12 mm. 

Snæbýli í Skaftártungu er nær Eldgjá og Ófæru.  Þar eru líka gerðar úrkomuathuganir, en ath. barst ekki inn á kortið í morgun.  

Ársúrkoma er mikil á íslenskan mælikvarða á afréttum V-Skaftfellinga og eins að Fjallabaki.  Þarna er því oft mikið vatn á ferðinni að sumar- og haustlagi þó svo að talsverður hluti úrkomunnar renni niður um hraun og komi fram í lindarvatni víðsfjarri. 

Björgunarsveitir aðstoða ferðalanga í vandræðum

Veðurútlitið helgina 7. til 9. ágúst

Helgarspá Veðurvaktarinnar

 

 

 

Ríkjandi sunnanátt, milt og lengst af þurrt norðaustan- og austanlands, en vætusamara syðra. 

Föstudagur 7. ágúst:
Fremur þungbúið og lengst af rigning eða skúrir um sunnan- og vestanvert landið.  Skýjað og minniháttar rigning vestantil á Norðurlandi, en þurrt austan Tröllaskaga austur um á sunnanverða Austfirði.  Um austanvert landið mun sums staðar sjást til sólar annars verður nokkuð af hærri skýjum ef að líkum lætur.  Hiti 17 til 20 stig þegar best lætur norðan og austantil. Annars verður hitinn þetta 9 til 13 stig. Strekkings SA-átt um landið suðvestan- og vestanvert eða 8-12m/s.  Það er minnkandi lægðarmiðja undan Reykjanesi sem þessu veldur. 

Laugardagur 8. ágúst:
Léttir til norðaustan- og austanlands og þar er búist við fínu sumarveðri og hita 18 til 22 stig.  S-áttin fer hægt minnkandi, þó 8-10 m/s fram eftir degi sums staðar vestanlands. Skúraleiðingar sunnan- og vestanlands, minniháttar úrkoma en fer nærri því að ver a samfelld við Breiðafjörð og á sunnanverðum Vestfjörðum.

Sunnudagur 9. ágúst:
Áfram að mestu léttskýjað norðan- og austanlands og að öllum líkindum léttir til norðaustantil.  Lægðin að mestu úr sögunni, en þó hæg SV- og V-átt líkleg yfir landinu.  Skýjað og rigning eða skúrir um landið vestanvert, frá Mýrdal vestur og norðurfyrir á utanverðan Tröllaskaga. Fremur hlýtt eða allt að 17 til 20 stiga hitai eystra, en mun svalara vestantil.

Einar Sveinbjörnsson

9/10 hlutar neðansjávar

 

Flestir gera sér grein fyrir því að ekki sést í borgarís nema að óverulegu leyti.  9/10 massans er hulinn sjónum manna neðan vatnsborðs.

Það er ekki oft sem ljósmyndir ná að fanga þess einföldu eðlisfræði vatns sem felst í rúmmálsaukningu við  fasabreytingu úr vökva í fast efni.  Meðfylgjandi mynd sýnir vel hve lítill hluti jakanna er í raun sýnilegur og þó sjáum við ekki hvað býr undir niðri.  Þetta er ekki borgarís heldur samfrosta jakar úr hafísbreiðu sem brotnað hefur upp og tekin er að bráðna geri ég ráð fyrir.

Rakst á myndin fyrir tilviljun á netútgáfu norska dagblaðsins Adressavisen í Þrándheimi.  Ljósmyndarinn er Haakon Mosvold Larsen.  Ekki er getið um staðsetningu, en í bakgrunni sér í land, ef til vill er það Svalbarði.

Uppgjör á óvenjulegum júlí

Júlí 2009 verður minnst fyrir veðuröfgar, sól, þurrk og næturfrost. Suðvestan og vestanlands reyndist mánuðurinn vera einn sá hagstæðasti til ferðalaga og sumarfría sem sögur fara af.  2003, 1991 og 1974 standast einhvern samjöfnuð.  Hins vegar var mánuðurinn lakari hvað þetta varðar norðanlands.  Þó var á Akureyri bæði hlýrra, þurrara og sólríkara en í meðalári.

Hvað frekari tölfræði varðar læt ég duga að benda á góða samantekt Veðurstofunnar að vanda.  Þar kemur m.a. fram á veðurstöðinni Torfum í Eyjafjarðarsveit mældist bæði hæsti og lægsti hiti í mánuðinum (af mönnuðum stöðum með kvikasilfursmæla).  Ég held að þetta gerist nú ekki oft, sérstaklega að sumarlagi.   

Minnsta úrkoma í Reykjavík í sögu samfelldra mælinga (um 90 ár) er stóra met þessa mánaðar  ásamt næturfrostunum óvenjulegu á Suðurlandi sem ollu kartöflubændum búsifjum.

Myndin er fengin úr safni Jóns Inga. 

Veðrabrigði í vændum ?

Þó ekki sú runninn upp höfuðdagur og heldur ekki byrjun hundadaga er ekki að sjá annað en að veðrabrigði gætu verið yfirvofandi.  Lýsir sér þannig að nokkuð myndarleg lægð, þrengir sér upp að landinu úr suðri með skilum og úrkomusvæðum.  Vindur verður austan- og suðaustanstæður og úrkoma þó nokkur, sérstaklega suðaustanland. 

Í kjölfar þessarar lægðar er að sjá undir helgi að vindáttin gæti orðið suðvestanstæð.  Hvort sú vindátt haldist eitthvað eða verði aðeins undantekning á reglunni ræðst af því hvort hæðarhryggur frá nái til Bretlandseyja í kjölfarið.  Þar hefur sumarið verið óstöðugt og úrkomusamt og Bretar orðnir lageygir eftir sólarkafla sem fylgir gjarnan slíku veðurlagi.  Um leið beini slík staða oft grunnum lægðum úr suðvestri til Íslands með ríkjandi vindi á milli suðausturs og suðvesturs.  

En lægðin myndarlega er allt að því staðreynd og sýnir spárkortið stöðuna aðfararnótt fimmtudagsins þar sem lægðin hefur snýr um sig úrkomusvæðunum.