Ísinn á norðurslóð í byrjun árs

Ég hjó eftir athugasemd frá Ágústi Bjarnasyni þar sem hann gerir breska frétt (eða bloggfærslu ?) um álíka mikinn hafís nú og árið 1979 að umtalsefni.  Í umræddri frétt er birt meðfylgjandi línurit frá háskólanum í Illinois, en þar á bæ er fylgst grannt með útbreiðslu hafíss, ekki síst í sögulegu samhengi frá 1979, þegar gervitunglatæknin gerði mönnum fyrst kleyft að kortleggja útbreiðslu með sæmilegri nákvæmni.  Línuritið sýnir heildarflatarmál hafíss til samans á á norður- og suðurhveli jarðar.  Rauða línan neðst sýnir frávik frá meðaltali.  Við fyrstu sýn  virðast frávik vera lítil, en 1 milljón ferkílómetra (um 10 x stærð Íslands) eru þó nokkrar sveiflur þegar um ís á hafsvæðum er að ræða.

 

Síðan er haldið áfram og sagt að þvert á spár sumra vísindamanna sýni ritið að ísinn fari síst minnkandi  og sett í samhengi við sumarbráðnun og ísleysi í N-Íshafi  innan ekki svo margra ára. Myndin sýnir hins vegar útbreiðslu íss allra heimshafanna á báðum hvelum jarðar, en ekki aðeins N-Íshafið. 

Önnur mynd frá sömu aðilum  beinir sjónum sínum að ísþekju norðurslóða sýnir glöggt að ísþekjan er heldur undir meðallagi nú miðað við árin frá 1979, svipað og í fyrra og engar dramatískar sveiflur þar á ferð.  Skipt niður á svæði að þá er ísinn samur við sig víðast hvar á Norðurhjaranum miðað við árstímann, hann er heldur minni með Austur-Grænlandi (sá hluti sem skiptir okkur máli), einnig minni í Barentshafi. Mun meiri þó en í ísleysinu í fyrra.  Þar hefur þó verið hröð ísmyndun og útbreiðsla síðustu vikurnar enda hafa verið vetrarhörkur við Svalbarða og þar í grennd, ólíkt flestum vetrum frá aldamótum.

Að nefna árið 1979 í tengslum við hafís setur að okkur hroll hér á Íslandi, en það vor varð síðast landfastur hafís hér.  Ártalið helgast í þessu sambandi að upphafstíma samræmdra ísathugana á heimsvísu með þeirri aðferð sem nefnd er hér að ofan.   

Sjálfur tek ég ekki undir sjónarmið þeirra sem lengst ganga fram í þeim efnum að segja N-Íshafið verða íslaust innan fárra ára.  Það er seigt í hafísnum og kuldinn og vetrarmyrkrið  gerir það að verkum að ísmyndunin er ævinlega gríðarleg á hafsvæðum norðurhjarans. Ferskleiki sjávar (lítil selta) í N-Íshafinu á þarna líka mikinn hlut á máli í ísmynduninni.

Hins vegar verður ekki á móti mælt að undanfarin ár hafa ísfyrningar að loknu sumri verið minni en áður var.  Ég bendi líka gjarnan á það að ekkert í veðurfarinu fylgir beinum línum og sveiflur eru mjög ráðandi.  Á einum eða öðrum tímapunkti með hægfara sumarhlýnun getur jafnvægi ísmyndunar og bráðnunar hins vegar raskast með þeirri afleiðingu að meðalástand íssins á norðurslóð verði annað og minna en við þekkjum.   

 

 

 

Að lokum má geta þess að í frétt frá Veðurstofunni segir að ísinn sé nú frekar langt undan Vestfjörðum og vindar bendi ekki til þess að hann færist nær landi á næstunni. 

 

Snjór í París

Það þykir nú orðið heyra til tíðinda að sjá mynd sem þessa frá Parísarborg.  Í nótt og í morgun snjóaði talsvert í Vestur-Evrópu þegar kuldaskil bárust úr norðri og norðaustri.  Vandræði af hraðbrautum og flugvöllum í Þýskalandi hafa verið í fréttum í dag.  Þær verða fleiri sagðar  fréttirnar af kuldum í Evrópu á næstu dögum.

Danir mældu mesta frost hjá sér í nótt 11,8 stig í Karup á Jótlandi.  Það þykir mikið í Danmörku og meira frost en mældist nokkru sinni í fyrravetur. Þó ótrúlegt megi virðast hefur mesta frostið farið niður fyrir 30 stig í Danmörku og það ekki svo langt síðan, eða í janúar 1982 nærri Álaborg.   

Vetrarveðrátta í ársbyrjun virðist þó ekki ætla að verða viðvarandi á þessum slóðum því mun mildara loft af Atlantshafinu virðist ætla að ná yfirhöndinni í Vestur- og Norður-Evrópu strax á föstudag.  Breytingar í þá veru munu einnig umpóla veðráttunni hér hjá okkur spái ég. 

Nýárskveðjur úr Lungau

Sendi öllum lesendum veðurbloggsins til sjávar og sveita og nær og fjær bestur kveðjur um áramót með þeirri frómu ósk að veðurfarið árið 2009 verði hagfellt okkur öllum á Íslandi.

Frá því skömmu fyrir jól hef ég ásamt fjölskyldunni dvalið í sannkölluðu vetrarríki í bænum St. Michael í Austurríki, um 100 km suður af Salzburg.  Hér snjóaði mikið á aðventunni og ekki verið meira fannfergi um jólaleitið í áraraðir.  Frostið hefur verið nokkurt, eða 10 til 15 stig flesta dagana og dvölin verið einkar ánægjuleg á SkihotellSpeiereck hjá Íslendingunum Þurý og Dodda. 

Erum hér um 5 fjölskyldur ofan af Íslandi sem notið hafa skíðaiðkunar um jól og áramót á hótelinu, en hér eru líka Þjóðverjar, Ungverjar og Bretar.

Skíðalyfturnar hér ofan við ná upp í 2.400 m og vel finnst fyrir þunnu loftinu. Sérkennilegast er þó að sjá ísnálarnar sem svífa um loftið til fjalla þegar frostið nær 15-18 stigum.  Sýn sem mér er sagt að aðeins sjáist til jökla á Íslandi og jafnvel í Mývatnssveit og þar um slóðir við sérstakar aðstæður

Þetta er í annað sinn sem við njótum gestrisni á þessu frábæra Íslendingahóteli að vetralagi og hægt er að m.a. að komast hingað með milligöngu ferðaskrifstofunnar Heimsferða.

Næst er að heimsækja Lungau að sumarlagi.  Næsti bær hér austanvið,  Mariapharr er einmitt sá sólríkasti í öllu Austurríki skv. tölum veðurstofunnar í Vínarborg. 

Veðurannáll 2008

Margt gerðist markvert í veðrinu 2008.  Hér á eftir fara hápunktar veðurfars 2008 að mínu mati:

• Slagveður og talsverð veðurhæð  var um áramótin  í fyrsta sinn sem veðrið var með þeim hætti frá því 1989/90.  Fáir voru þeir flugeldarnir og engar brennurnar a.m.k. ekki suðvestanlands.

• Frosthörkurnar sunnan- og vestanlands fyrstu tvo daga febrúarmánaðar.  Frostið fór í 22 stig á Hjarðarlandi og í Stafholtsey.   Grípa þurfti til minniháttar skömmtunar á heitu vatni, og  m.a var Suðbæjarlauginni í Hafnarfirði lokað um tíma. 

• Eitt versta SA-veður  vetrarins gerði 8.-9. febrúar frá um 935 hPa lægð vestur af landinu.  Vindmælirinn á Hafnarfjalli gaf upp öndina eftir vindhviðu sem mældist 62 m/s.  Illviðrinu var ágætlega spáð og tjón lítið.

• Mikið fannfergi gerði fyrst í mars syðst á landinu og mældist snjódýpt á Stórhöfða 65 sm að morgni 3. mars sem er með almesta snjó sem þar hefur mælst. Í Vík  var snjódýptin 90 sm á sama tíma. Ekki varaði þetta ástand legni því nokkrum dögum seinna leysti mesta allan snjó sunnanlands.

• 2008 voraði vel, sunnanlands brá til mjög hagstæðrar tíðar upp úr 20. apríl og um landið norðanvert upp úr mánaðarmótum apríl/maí. Í Reykjavík varð maí sá hlýjasti í 48 ár og á Akureyri hefur ekki hlýrra í maí í 17 ár.  Mánuðurinn var alveg laus við norðanhret en það er frekar óvenjulegt, en þó ekki einsdæmi.  Garðar voru slegnir á Höfn svo snemma sem 7. maí sem er í raun með nokkrum ólíkindum, en lýsanda fyrir þetta hagstæða vor.

• Óvenjulegt A-hvassviðri að sumri gerði sunnanlands 1. Júlí.  Landsmót hestamanna á Hellu fór ekki varhluta af veðurhamnum, en hviður fóru í 50 m/s á Steinum undur Eyjafjöllum.  Svo há mæligildi teljast til tíðinda að sumarlagi.

• Júlímánuður var einkar eftirminnilegur og með þeim hlýjustu frá upphafi mælinga á landinu.  Hitabylgja sem kemst í veðursögubækurnar gerði undir lok mánaðarins. Hiti á Þingvöllum komst í 29,7 stig þann 30. Það er hæsti hiti sem mælst hefur á staðlaðri sjálfvirkri stöð hér á landi frá upphafi slíkra mælinga.Nýtt met var einnig sett í Reykjavík sama dag þegar hitinn á mönnuðu stöðinni fór í 25,7 stig, en hiti hefur verið mældur í Reykjavík samfellt frá 1870. en hámarksmælingar eru ekki til frá öllum þeim tíma. Nýtt hitamet var einnig sett á Stórhöfða í Vestmannaeyjum (21,6 stig) en þar hefur verið mælt samfellt frá 1921.

• 16. september barst til Íslands nokkuð kröpp lægð sem að hluta til var afsprengi fellibyljarins IKE sunnan úr Mexíkóflóa.  Veðurhæð var ekki tiltakanlega mikil, en úrkoma mjög mikil um vestanvert landið.  Þannig mældist sólarhringsúrkoma rúmlega 200 mm í mæli á Ölkelduhálsi í Henglinum.  Afar sérstakt þótti að sjá hvað úrhellið var ofboðslegt um tíma, en í Ólafsvík nam það um 20 mm á einnig klukkustund og litlu minna í Grundarfirði.

• Septembermánuður var mjög vætusamur um sunnanvert landið. Í Stykkishólmi var met slegið, þar mældist úrkoma nú 204 mm. Eldra met var 166 mm, frá árinu 1933, en úrkoma hefur verið mæld í Stykkishólmi frá því í september 1856.

• Eftir hlýindi sumarsins koma kaldur Október. Mælingar gáfu til kynna að ekki hafi verið hlutfallslega svo kalt miðað við meðaltalið 1961-1990  frá því í febrúar 2002.  Sérstaklega var í kaldara lagi um sunnanvert landið.

• Mikið NV-veður gerði norðanlands 24. og 25. október með foráttubrimi og hafróti.  Miklar skemmdir hlutust á hafnamannvirkjum m.a. á Siglufirði og Húsavík.

• Eftir vetrarveðráttu með þó nokkrum snjó á landinu í desember gerði mikla vetrarleysingu eftir jólin.  Hlýtt varð norðanlands og á Vestfjörðum og þurfti suður um við Miðjarðarhaf til að finna álíka hitastig á þriðja í jólum. 

 

Ísafjörður á toppnum

Hið öfugsnúna veðurlag nú á milli jóla á nýárs hefur það í för með sér að hitastigið hér á landi verður afar sérkennilegt í samanburður við ýmsa staði sunnar í Evrópu.

Kl. 18 voru 10°C á Ísafirði.  Á sama tíma mátti fara alla leið suður til Barcelóna til að finna hærra hitastig en var á Ísafirði, eða 11°C.  Ívið kaldara var í Róm, en svipaður hiti í Aþenu, en litlu hlýrra á Krít og Sikiley.  Miklu kaldara var hins vegar í Mið-Evrópu. Frostið 1 stig í París og 9 stig í Ehrfurt í miðju Þýskalandi.

Hver hefði trúað því að hitinn kæmist í 7,5°C norður á Jan Mayen á þessum árstíma ?  Slíkt er hins vegar raunin!! 

Fyrirstöðuhæð setur allt úr skorðum

Ég hef áður fjallað um fyrirstöðuhæðir líkar þeirri sem nú yfirgnæfir veðurkortið á Norður-Atlantshafi með miðju yfir Danmörku um þessar mundir.

Vegna hennar beinist til okkar milt loft úr suðri ekkert endilega með mikilli úrkomu, en frekar þá þoku og súld suðvestan- og vestantil á landinu. Mun þetta ástand vara meira og minna út árið, nema þá að kannski það verði breytingar á gamlársdag !

 

Það sem meira er að allt meginvindakerfið fer úr skorðum það sem ber lægðirnar frá vestri til austurs.

Við sjáum á neðra kortinu vindrastir í 300 hPa fletinum (spá 29.des kl. 00). Í stað þess að vera frá vestri til austurs, veldur fyrirstöðuhæðin því röstin klofnar í tvennt og verður hún meira norður-suður í stað þess að vera vestlæg.  Reyndar kemur í ljós við þessa stöðu "öfug" röst eða austanvindur ca. yfir Frakklandi eða Sviss.

Fróðlegt verður að sjá hvað nýtt ár ber í skauti sér hvað veður varðar þegar fyrirstöðuhæðin brotnar niður öðru hvoru megin við nýárið ! 

Jólaveðurspáin

Þessa þrjá daga sem eru fram að jólum er spáð allmiklum hamagangi í veðrinu um leið og það hlánar.

Þrátt fyrir meira og minna S- og SV- hvassviðri fram á jóladag eru það tveir atburðir sem vert er að geta sérstaklega:

1.  Leysing þegar líður á morgundaginn (22.des) , sem nær hámarki um miðnætti.  Loftið er mjög hlýtt og verður hitinn allt að 12-14°C norðanlands, en kjarni hlýjasta loftsins fer hratt yfir landið og kuldaskil í kjölfarið.

2.  Önnur gusa af hlýju lofti er væntanleg snemma á aðfangadag.  Þá ekki alveg jafn hlýtt, en spáð er stórrigningu sunnanlands og vestan, væntanlega verulegri vatnsleysingu í kjölfar fyrr hlákunnar.

Aðfangadagur:   Sennileg mjög hvasst um tíma snemma dags og spáð er mikilli úrkomu framan af degi sunnan og vestanlands, allt að  40-60 mm frá skilum sem fara hægar yfir en þau fyrri. Hiti víða 4-8°C. Undir kvöld SV-átt, áfram hvasst og kólnar með éljagangi. 

Jóladagur:  SV-átt, en eitthvað hægari.  Él um landið vestanvert, hiti um eða rétt undir frostmarki vestantil, en úrkomulaust norðaustan og austanlands.

Annar í jólum.  Hlýnar aftur með S-átt, en þá stefnir í að mikið háþrýstisvæði austur við Noreg ásamt lægð við Grænland beini til okkar mildu Atlantshafslofti úr suðri og suðaustri. 

Myndin sýnir framleiðslu á jólasnjó við Nonnahús á Akureyri um árið !

Vetrarsólstöður

Vei, vei !

Í dag 21.12  eru vetrarsólstöður, eða  nákvæmlega kl. 12:04 samkvæmt Almanaki Háskólans náði möndulhallinn 23,5°.  Hér eftir fer möndulhallinn  minnkandi, en afar hægt í fyrstu.

 

 

 

 

 

Skýringarmyndin hér er tekinn af yr.no.  Hún er á ensku og dagurinn heldur ekki réttur í ár eða 22.des.  Oftast eru vetrarsólstöður 21.des, en hlaupársdagurinn á fjögurra ára frestir færir aðeins til sólstöðurnar jafnt að sumri sem vetri.  Heldur oftar falla þær þó að vetri á 22. des. en þ. 21.

Hellisheiðin ekki alltaf ferðavæn

Í nótt gerði dimma hríð á veginum austur fyrir fjall, bæði á Helisheiði og  í Þrengslum. REyndar víðar um sveitir Suðurlands.  Lausamjöll var fyrir  og því var ekki af  sökum að spyrja, aksturskilyrði voru afleit, bílar festust og hjálparsveitir voru kallaðar út.  Hver kannast ekki við lýsinguna ? Gerist nokkrum sinnum á hverjum vetri.

Engin vegþjónusta er á Hellisheiðinni að næturlagi og snjór því ekki hreinsaður jafharðan eins og hinar 17 klst. sólarhringsins.  Þar fyrir utan verður ákaflega blint þegar blæs af austri á þesum slóðum, nokkurnveginn samsía veglínunni.  Þá verður sérlega blint í kófinu og ökumenn tapa áttum. 

Um kvöldmatarleitið var gefin út viðvörun um slæmt veður og líklega ófærð og átti sá sem þetta ritar þátt í því ferli öllu saman í störfum sínum fyrir Vegagerðina: 

Vegna slæms veðurútlits á Suðurlandi má búast við að Sandskeið, Hellisheiði og Þrengslin teppist fljótlega eftir að þjónustu líkur kl 24.00

Þessi frétt RÚV frá því í morgun kom því nokkuð á óvart, og þó ekki:

12 bjargað af Hellisheiði

Hjálparsveit skáta í Hveragerði stóð í ströngu við björgun ökumanna og farþega þeirra á Hellisheiði í nótt. Liðsmenn sveitarinnar sóttu 12 manns í 6 bíla á heiðinni, fólk sem lagði af stað þrátt fyrir viðvaranir í gærkvöld um að ekkert ferðaveður væri á heiðinni. Lögreglan í Árborg segir ófært um nær allt umdæmi sitt frá Helliðsheiði og austur úr. Ekki líði þó á löngu áður en hafist verði handa um að ryðja vegina um Hellisheiði, Þrengsli og milli Hveragerðis og Selfoss.

Óvíst sé þó með öllu hvenær þeir verði færir venjulegum fólksbílum

(Myndin er úr safni, reyndar af öðrum stað og fengin af vef Grindavíkurbæjar)

Veðurlagsspáin frá því í haust

Um mánaðarmótin ágúst/september gerðist ég svo djarfur að spá í haustveðráttuna í heild sinni, þ.e. fyrir tímabilið sept. til nóv.  Rétt er að kanna hvernig til tókst !  Að neðan eru fjögur atriði sem dregin voru fram og athugasemdir koma á eftir með rauðu letri.  

a.  Frekar hýtt á landinu. 1-2°C yfir meðalagi, einkum norðvestantil og norðanlands. 50-70% líkur að það verði í hlýjasta lagi (80% eða í efsta fimmtungi).  Tímabilið var mjög kaflaskipt, í heild sinni hlýtt, en mjög kalda kafla gerði í október.  Á Akureyri var hitinn um 1°ofan meðallags, en nær því vart að komast í efsta fimmtung.  Nánari samanburður gæti þó leitt annað í ljós. 

b.   Fremur úrkomusamt verður um vestanvert landið miðað við meðaltal, en úrkoma í meðaltali eða þaðan af minna austan- og suðaustanlands. Meira um tilkomulítil, en rakaþrungin lægðardrög. Mjög úrkomusamt var sérstaklega framan af tímabilinu um sunnan- og vestanvert landið og aftur í lokin. Í heild sinni var úrkoma í magni talið klárlega ofan meðallags en eitthvað minni austantil.  Reyndar rigndi þrisvar sinnum meðaltalið á Höfn í september einum. 

c.  Hærri þrýstingur yfir hafsvæðunum suðaustur af landinu og Skandinavíu.  Lægðagangur hér við land minni og ómerkilegri heilt yfir en annars hér á haustin. Vantar gögn til að skoða þennan þátt af viti, vissulega vou nokkrar djúpar lægðir hér við land, en tíð SV-átt með úrkomu er afleiðing af háum þrýstingi, einkum suður af landinu.

d.  Ríkjandi vindar verða frekar S og SV á kostnað A- og NA-átta.  Þó ekki geti ég sýnt frá á vindáttatíðni tölulega, var SV-átt óvenju algeng lengst af og vindur blés sjaldnar úr austri, en A-áttin er annars tíð að haustlagi.