Ameríku-makríllinn gengur einnig norðar

Sumarið 2006 var það fyrsta sem makríll fór að ganga að ráði og veiðast hér við land.  Áður hafði svo sem sést til hans endrum og sinnum og þannig varð vart við göngur hans nokkuð óvænt í Faxaflóa sumarið 1978 svo dæmi sé tekið.

Makríllinn þrýfst best í sjó sem er heldur heitari en algengastur er hér við land. Skýringa ætisleiðangra makríls inn í íslenska lögsögu er vitanlega sú að hér við land hefur sjávarhiti farið hækkandi síðustu árin.  Kortið að neðan sýnir útbreiðslu makrílsins við landið í leiðangri Hafró í fyrrasumar (2010).

Í Atlantshafi eru þrír deilistofnar makríls. Sá stærsti (vesturstofn) hrygnir að vorlagi vestur af Írlandi, í Biskayflóa og suður við Spán.  Hann þvælist síðan norður á bóginn í ætisleit á sumrin og hefur m.a. verði hér við landið í talsverðum mæli hin síðari ár.  Annar stofn er kenndur við Norðursjóinn.  Hann var mjög stór fyrir 1970, en var illilega ofveiddur og hefur alls ekki náð sér á strik síðstu ár.  Þriðji deilistofninn heldur sig síðan vestur við strendur N-Ameríku.  Hann er hefur aðeins aðra arfgerð og ekki er talið að blöndun þessara deilistofna þvert yfir Atlantshafið eigi sér stað að ráði.

Þessi norður Ameríski stofn er einkum að finna að finna í sjónum frá Hatterashöfða í Norður-Karólínu norður til Nýfundnalands.  Nýjar niðurstöður rannsókna vísindamanna í Massachusetts benda til þess að árunum 1968-2008 hafi makríllinn leitað stöðugt norðar í ætisleit líkt og við höfum orðið vitni að.  Líka þar er breytt gönguhegðun rakin til hækkandi hita sjávar. 

Stofn Ameríkumakrílsins hrundi um líkt leyti og Norðursjávarhlutinn.  Hins vegar hefur makríllinn við Ameríku náð sér ágætlega á strik þó svo að vesturstofninn í Atlantshafi sé langstærstur og var árið 2009 álitin vera um 3 milljónir tonna (hrygningarstofninn).  Hækkandi sjávarhiti hefur gert vesturstofninum gott þrátt fyrir talsverðar veiðar allmargra ríkja. Beitarsvæðið hefur stækkað og makríllinn sækir næringu inn á ný svæði í samkeppni við aðra stofna sem þar eru fyrir.  Ekki bara hér við land, en annað dæmi má nefna frá Noregi. Þar hefur makríll verið veiðanlegur í sumar norðar með strönd Noregs en áður hefur þekkst.

Makríllinn étur átu (dýrasvif) og það sem verra er og kannski minna er vitað um er að hann leggur sér til munns seiði mikilvægra nytjastofna. Athuganir hér við land benda hins vegar ekki til þess að makríllinn sé mikið í sandsílinu.  Kannski finnst það ekki í maga hans þar sem lítið er hvort eða er af því í sjónum fyrir sunnan og vestan land. 

Aukinn sjávarhiti við landið gjörbreytir vistkerfi sjávar.  Á því leikur engin vafi. Ástæður hlýnunar sjávar eru hins vegar bæði þær að við erum í hlýrri sveiflu á langritímakvarða sjávarhita. Kannski í miðri slíkri sem hófst skömmu fyrir aldamótin.  Hin er sú að hiti sjávar fer til lengri tíma hægt og bítandi hækkandi.  Báðir þessir þættir koma við sögu og menn geta síðan rökrætt um hlut hvors fyrir sig í hækkuninni.

Hins vegar er fróðlegt að glöggva sig á eldri athugunum og rannsóknum.  

Okkar fyrsti fiskifræðingur, Bjarni Sæmundsson, skrifaði ritgerð árið 1932 þar sem hann lýsir áhrifum hækkandi hitastigs á lífríki sjávar við Ísland. Á árunum 1925-1945 var hiti bæði til lands og sjávar hafa verið svipað og síðastliðinn áratug og því kemur margt í þessari ritgerð mjög kunnuglega fyrir sjónir. Hann talar sérstaklega um að mikið hafi orðið vart við makríl kringum landið. Næsti fiskifræðingur okkar, Árni Friðriksson, skrifaði svo grein um makríl í Náttúrufræðinginn árið 1944.  Þar er einnig getið um miklar makrílgöngur við landið. (Fengið frá: Vistey-Sjávarlíf og sjávarnytjar í Eyjafirði).

Margar spurningar vakna vitanlega um samspil vistkerfis og hlýnandi sjávar. Svo sem með hvaða hætti makrílgöngurnar hingað síðustu sumur hafa á vöxt og viðgang helstu nytjastofna botnsfisk eins og þorsks, ýsu og ufsa.  Loðnan hefur hörfað í kaldari sjó og skilur eftir sig fæðurými ef svo má segja. Fyllir makríllinn það.  Hvað með Norsk-íslensu síldina.  Því gengur hún ekki í jafn ríkum mæli inn á norðurmið líkt og á hlýsjávarárum síðustu aldar ?  Margt fleira kemur inn í myndina. Stækkand hvalastofnar, vöntun á sandsíli o.s.frv, o.s.frv.  

(Vísun á grein vísindamannanna vestanhafs er hér:)

W. J. Overholtz, J. A. Hare og C. M. Keith: ”Impacts of Interannual Environmental Forcing and Climate Change on the Distribution of Atlantic Mackerel on the U.S. Northeast Continental Shelf,” Marine and Coastal Fisheries, vol 3, issue 1, 2011.