Norður-Íshafið og Suðurskautslandið í andstæðum hitafasa

Eins fram hefur komið eru um þessar mundir um 100 ár liðin frá kapphlaupinu á Suðurpólinn.  Suðurskautslandið fær af þeim sökum meiri athygli en venjulega og líka þegar kemur að loftslagsmálunum.

Í september fjallaði ég lítillega um þann vanda sem loftslagsvísindamenn hafa staðið frammi fyrir Suðurskautslandinu, eða öllu heldur því við að mæla og meta viðbragð jökulíssins þar við hlýnun jarðar. Þann pistil má lesa hér. 

Meðfylgjandi línurit sýnir að hiti á Norður- og Suðurskautinu hafa verið í andstæðum fasa á 20. öldinni. Bláa línan er Norðurskautið og sú rauða Suðurskautshiti.  Annars vegar er um 11 ára meðaltal og hins vegar 17 ára. (ekki farið nánar hér út í aðferðarfræðina). Í raun er þetta alveg stórmerkilegt en í ágætu samræmi við það sem rannsóknir á fornloftslagi (frá lokum síðustu ísaldar) hafa gefið til kynna, þ.a. að hitasveiflur ísasvæðanna í norðri og suðri virðast ekki vera í sama fasa.  Hitasveiflur Norðurskautsins hafa ágæta fylgni við AMO sveifluna (Atlantic Multi-decadal Oscillation), en hún tengist mjög sjávarhita og varmastreymi Golfstraumsins norður á bóginn.

Nú gætu efahyggjumenn loftslagsbreytinga af mannavöldum gripið þessa mynd á lofti og sagt sem svo: Sjáiði bara allt hefur þetta gerst áður. Minnkandi ís og hlýnun í Íshafinu er í takt við þekkta sveiflu.  Það er vissulega rétt en þáttu hnattrænnar hlýnunar verður ágætlega mælanlegur þegar toppi uppsveiflunnar er náð, hvenær sem það nú verður. Áætla má þá  hve hlýrra hefur orðið þá en varð síðast á milli 1930 og 1940.  Mælikvarðinn er auðvitað ekki algildur, en ætti að geta gefið  vísbendingu um þátt hinnar hnattrænu hlýnunar. En það sem myndin segir líka er að verulegur hluti hækkaðs hita síðustu 15 árin eða svo er vegna sveiflunnar.

Hins vegar veldur það vísindamönnum heilabrotum hvernig standi á þvi að fasinn sé algerlega andstæður.  Háskólinn í Bergen segir frá því að á vegum Bjerknes loftslagssetursins vinni maður að nefnai Jostein Bakke nú með öðum að því að skilja betur orsakir veðurfarssveiflna á suðurhveli jarðar. Ekki síst að skoða samhengi loftslags hlýrra  eða tempraðra landsvæða  eins og í S-Afríku og Pategoníu syðst í Ameríku þar sem hitamælingar hafa verið gerðar um árabil samanborið við hið  jökulkalda Suðurskautsland.  Það er sæmilega mælt og rannsakað m.t.t. til veðurfars síðustu 70-80 árin. Þarna á milli er hins vegar gríðarvíðfemt hafsvæði þar sem lítið sem ekkert er um veðurmælingar eða samfelldar athuganir. 

Um þessar mundir er að hefjast leiðangur fornloftslagsmanna frá Noregi, Bandaríkjunum og víðar til Suður-Georgíu. Sú eyja er syðst Falklandseyja syðst í Atlantshafi.  Ætlunin er að afla veðurvitna eins og setkjarna til að hjálpa við að áætla loftslag síðustu 10.000 ára á þessum slóðum.  Allt er það viðleitni til að skilja betur orsakasamhengi m.a. lofts og hafstrauma.  Aukin þekking á náttúrulegum sveiflum skilar vitneskju á endanum á þætti aukningar gróðurhúsaáhrifa á veður og loftslag "suðurhjarans". 

 

 

 

Heimild myndar (línurits):  Chylek, P., C. K. Folland, G. Lesins, and
M. K. Dubey (2010), Twentieth century bipolar seesaw of the Arctic
and Antarctic surface air temperatures, Geophys. Res. Lett., 37,
L08703, doi:10.1029/2010GL042793.