Eldarnir í Ástralíu afleiðing óvenjulegra hafstrauma ?

Kjarr- og gróðureldar eru ekki óalgengir um hásumar í Ástralíu, þ.e. í janúar og febrúar.  Nú eru þeir aftur á móti mun meiri en venjulega og þá óháð því hvort einhverjir þeirra hafi breiðst út eftir íkveikju.

Hitinn í suðausturhluta Ástralíu, einkum í Victoríu hefur verið langt yfir meðallagi frá áramótum og það ásamt nærri engri rigningu á sama tíma og þrálátum heitum vindi af landi hefur skapað kjöraðstæður fyrir útbreiðslu gróðureldanna.  Frekar óvenjulegt er að mun svalara loft berist ekki af hafi svona endrum og sinnum og þá með úrkomu á þeim slóðum þar sem nú brennur.  Þrálátt háþrýstisvæði austan Ástralíu hefur gert það að verkum að heitt og þurrt eyðimerkurloftið berst úr norðri.  Og nú verðum við að hafa hugfast að N- og NV-áttin er hlý og vindur snýst rangsælis um hæðir á suðurhveli jarðar.  Tunglmynd MODIS frá því í fyrradag (8.feb) sýnir langan slóða af þykkum reykjarmekki sem leggur á haf út og yfir Nýja Sjáland.

Vísindamenn við University of South Wales telja að þrálátt veðurlagið megi rekja til fyrirbæris í Indlandshafi sem kallast á ensku Indian Ocean Dipole (IOD) sem gæti útlagst sem Indlandshafs-sveiflan.  Myndirnar sem hér fylgja útskýra að hluta hvað þarna er á ferðinni. Frávik í sjávarhita Indlandshafsins virðast fylgja ákveðnu kerfi tveggja skauta sem hlýna og kólna á víxl.  Þegar IOD er er í jákvæðum fasa er sjávarhiti lágur norðan og austan við Ástralíu og eins við Indonesíu.  Yfirborðshiti sjávar er hins vegar í hærri kantinum við Afríkustrendur.  Hár sjávarhiti eykur á uppgufun og þar með skýja- og úrkomumyndun við austurhluta Afríku.  Í neikvæðum IOD fasa, snúast hlutirnir við og úrkoma verður meiri í Ástralíu Indónesíu.

Þessi tveggja póla hitafrávik voru ekki uppgötvuð og skýrð fyrr en árið 1999.  Þau líkjast í háttum ENSO (El-Nino og Suðurhafssveiflunni í Kyrrahafinu).  Sumir hafa bent á að IOD sé í raun ekki annað en hluti eða fylgifiskur ENSO. IOD hefur þó greinilegri og háttbundnari árstíðarsveiflu.  Sú staðreynd tengir fyrirbærið óhjákvæmilega við sumarmonsúninn í A-Afríku og Asíu. Takið einmitt eftir að jákvæður fasi IOD virðst draga úr styrk monsúnsins sé frávikið á annað borð til staðar Monsúnmánuðina júlí til sept. 

Eins og síðustu þrjú árin hófst skeið með jákvæðum fasa IOD um mitt sumar norðurhvelsins, en þetta árið hefur frávikið í hafinu varað lengur en áður. Svo virðist sem Ástralía sé föst í langdregnu skeiði með háþrýstingi austur undan, en háþrýstingur tengist einmitt lægri yfirborðshita sjávar nokkuð sterkum böndum.

Eitt er það að mínu mati sem veikir þessa  kenningu með tengslin við Indlandshafs-sveifluna. Það er sú staðreynd að á sama tíma og óvenjulega þurrt og heitt hefur verið sunnantil í Ástralíu var úrkoma svo mikil norðantil í álfunni að þar glímdu menn við flóð um svipað leyti og fyrstu eldarnir breiddust út fyrir sunnan.  En kenningin um IOD segir að þegar fasinn er jákvæður sé lítil úrkoma um mestan hluta Ástralíu.