Ástralíuhitarnir og sporöskjubraut jarðar

Það er hásumar á suðurhveli jarðar, samsvarandi 8. júlí norðurslóðum.  Hitabylgjan sem nú skekur Ástralíu hófst fyrir alvöru 4. janúar þegar háþrýstisvæði beindi mjög heitu lofti úr norðri yfir alla suðuaustur Ástralíu þar sem stóru borgirnar Sydney og Melbourne eru.  Frá því um jólaleytið hafði verið mjög heitt í suðvesturhluta landsins í Viktoríu og þar um slóðir.

Það tekur nokkra stund að átta sig á spákortinu sem hér fylgir og fengið er af síðu weterzentrale.de.  Um er að ræða GFS spána, en hún er reiknuð hnattrænt.  Rýna þarf í kortið til að greina Ástralíu. Neðarlega fyrir miðju er Tasmanía og niðri í hægra horninu Nýja Sjáland.  Litirnir túlka hita í 850 hPa fletinum í um 1.400 til 1.500 metra hæð. Innan bleika svæðisins er meira en 25 stiga hiti upp í þessari hæð.  Hugsið þig ykkur bara ! Þá þarf ekki að koma á óvart að hiti við yfirborð þar sem sólin sendir brennandi geisla sína sé um og yfir 40°C.  Hæsta talan sem ég hef fundið enn á skrám Áströlsku Veðurstofunnar er 48,2°C í Eucla (3. janúar).  Sá staður er ekki inn í miðju landi, heldur strandbær fyrir miðri suðurströndinni. 

Takið líka eftir því að norðar og nær miðbaug er ekki þetta heitt loft yfir, heldur ekki yfir Kyrrahafssvæðunum austar.  Ástæða þessa er að sólin bakar skraufþurrt landið og eyðimerkurnar í Ástralíu. Varminn stígur upp og þess vegna sjáum við þennan mikla lofthita í þessari hæð.  Yfir hafinu hins vegar eða frumskógareyjunum við miðbaug fara geislar sólar að miklu leyti í uppgufun eða þá hægfara upphitun sjávar.

En það sem ég vil benda sérstaklega á í þessu sambandi er sú staðreynd að samkvæmt almanakinu er sól næst jörðu dagana um 4. janúar ár hvert. (2. jan í ár.)  Braut jarðar er sporöskjulaga um sólu og fjærst er hún  þegar er hásumar á norðurhveli (5. júlí 2013).  Fjarlægðarmunurinn er talsverður, sem nemur um 5 millj. km. til samanburðar við þvermál jarðar sem er um 12,5 þús km. Stærðarhlutföll á meðfylgjandi skýringarmynd eru því verulega ýkt.  Orkuflæði sólar til jarðar er um 6,8% meira um þetta leyti árs, en er í byrjun júlí þegar jörð er fjærst sólu.  Norðurhjarinn finnur nánast ekki neitt fyrir jarðnándinni, enda sólin lágt á lofti og geislarnir dreifast mjög á langri vegferð um lofthjúpinn til yfirborðs.

Ástralir fá hins vegar að kenna á þessu.  Þessi árstíðabundni breytileiki í orkuflæði sólar til jarðar er ansi stór þó svo að hann jafnist vissulega út í hita jarðar á lengri tíma.  11 ára sólblettasveiflan veldur þannig ekki nema um 0,1% aukningu í orkuflæðinu. 

Þessi mikla hitabylgja er fyrst og fremst í Ástralíu.  Annars staðar í Eyjaálfu virðist ekki vera sérlega hlýtt.  Ég ber þó ekki skynbragð á hitafarið um þessar mundir nyrst á Nýja Sjálandi, hvort þar sé hlýrra en vænta má um hásumar.  

En ég veit hins vegar að hjá Vilborgu Suðurpólsfara er alls ekkert sumarveður þrátt fyrir nálæga sólina sem aldrei sest um þessar mundir syðst á jarðarkringlunni.