Piteraq

Í útvarpinu Rás 1 var áhugaverður þáttur á annan dag jóla um Piteraq storminn sem lagði nánast Ammassalik á austurströnd Grænlands í rúst 6. febrúar árið 1970.  Tasiilaq er grænlenska nafnið á þessum þekkta bæ úr veðurfregnunum. 

Í dagskrárkynningu segir "Árið 1970 reið mikill stormur, piteraq, yfir bæinn Tasiilaq á Austur-Grænlandi. Veðrabrigðin voru snögg þannig að margir voru úti við en allir náðu í hús. Enginn fórst þótt ótrúlegt megi virðast. Þrýstingurinn var svo mikill að þegar menn opnuðu dyrnar heima hjá sér sprungu umsvifalaust allar rúður. Ekki var hægt að mæla styrkleika vindsins því öll mælingatæki veðurstofunnar eyðilögðust í óveðrinu auk þess sem margar byggingar hrundu einfaldlega. Þegar óveðrinu slotaði voru nánast allar byggingar í bænum meira og minna ónýtar og rætt var um að loka bænum, fjarlægja hann af landakortinu og flytja íbúana eitthvað annað. Í maí síðastliðinn héldu Jón Hallur Stefánsson, Rikke Houd og Sabine Hviid námskeið í útvarpsþáttagerð í Tasiilaq með börnum úr sérkennslubekkjum skólans í bænum. Börnin unnu þátt um þetta mikla óveður, ræddu við bæjarbúa og reyndu að skapa stemmningu með stormhljóðum þannig að fólk gæti betur ímyndað sér hvað þarna var á ferðinni."

Þessi dagskrárgerð grænlenku ungmennanna í íslenskri "leikgerð" tókst vel og þarna komu fram óhugnalegar lýsingar fólks sem upplifði þennan óskaplega storm.

Piteraq er grænlenskt heiti á staðbundnum fallvindum á austurströnd Grænlands.   Kalt og stöðugt loft fellur þá ofan af Grænlandsjökli niður fjallshlíðarnar líkt og foss.  Neðan fjallshlíðanna getur orðið afar hvasst við þessi skilyrði. Piteraq fallvindurinn er algengur á þessum slóðum en verulega slæmur verður hann ekki nema þegar loft er hállfpartinn þvingað niður af jöklinum þegar lægð  vestur af Íslandi dýpkar hratt.  Á veðurkortinu frá miðnætti 7. feb 1970.  sést vel að þrýstilínurnar eru svo þéttar að þær hreinlega renna saman yfir Grænlandi. Veðurathugnarstöðin eyðilagðist, en eftir á var áætlað að vindurinn hafi náð 90 m/s og frostið var um -20°C.

Þáttur úrvarpsins verður endurfluttur á gamlársdag kl. 09:03.  Sé farið inn á síðu Dönsku Veðurstofunnar dmi.dk og slegið inn orðið Piteraq má finna ýmsan fróðleik (á dönsku) um þetta magnaða veðurfyrirbæri.    

Athugasemdir

[Norðvestlingur (IP-tala skráð) 27.12.2006 kl. 09:30]

Magnaður þáttur og fagnaðarefni að fá svona frá okkar næstu nágrönnum. Einhversstaðar í undirmeðvitundinni er að velkjast óljós minnig um að einhverjir íslenskir Grænlandsfarar hafi lent í Piteraq-stormi. Man bara ekki hvort þar var um að ræða jeppaleiðangurinn, kajaksiglara ellegar klifurleiðangur með Gunnbjörnsfjall sem markmið? Man einhver þetta af lesendum síðunnar? 

[Baldur Helgi (IP-tala skráð) 27.12.2006 kl. 12:26]

Það er að sjálfsögðu hægt að hlusta á þetta á netinu, slóðin er: http://dagskra.ruv.is/streaming/ras1/?file=4339041

Jólakveðja, Baldur Helgi

[Finnur Jóhannsson Malmquist, 27.12.2006 kl. 17:40]

Takk fyrir frábærar greinar. Mig leikur forvitni á að vita hvað svona veðurgögn ná langt aftur í tímann sbr. upplýsingarnar frá Dönsku veðurstofunni. Ég er líka að velta fyrir mér til hvaða ráða menn grípa þegar spáð er um veðurkerfi í sögulegu samhengi. Þá á ég við hvernig staðan hafi verði m.t.t. óveðra/storma sem getið er í annálum. Mér dettur í því samhengi í hug Bátsendaflóðið í janúar 1799 [Básendaflóðið].

[Þórður (IP-tala skráð) 28.12.2006 kl. 13:02]

Ammassalik (einnig er til rithátturinn „Angmagssalik“) er gamla nafnið á Tasiilaq. Bærinn hét sem sagt einu Ammassalik. En þó að því nafni hafi verið skipt út fyrir Tasiilaq er það enn notað – sem heiti sveitarfélagsins þar sem auk Tasiilaq eru nokkur minni þorp, svo sem Kulusuk, Kuummiut og Sermiligaaq (heiti allra þessara þorpa má sjá á kortinu). Þetta nafn – Ammassalik – er heitið á eyjunni þar sem Tasiilaq er að finna.

[Einar Sveinbjörnsson, 29.12.2006 kl. 00:05]

Finnur !   Hér á landi ná samfelldar hita- og loftþrýstingsmælingar frá Stykkishólmi allt aftur til 1845.  Reyndar er til hitaröð sem sett er saman úr Bessastöðum-Reykjavík-Stykkishólmi allt aftur til 1802 ef ég man ártalið rétt í svipinn.  Inn á síðu Veðurstofunnar er hægt að sækja mánaðarmeðaltöl til ársins 1949.  Eldri gögn eru til í töflum sem enn eru til innanhúsbrúks og síðan eru það vitanlega veðurbækurnar með einstökum veðurathugunum frá upphafi.  Það er vissulega spennandi að bera saman veðurstöðu í dag, við eitthvað sem lítur mjög svipað út í fortíðinni og nota slíkar upplýsingar til að bæta spárnar.  Menn eru aðeins út í heimi farnir að fikra sig inn á þessa braut en samræmdur veðurkortagrunnur fyrir eina stöðu á dag (kl.12) er til hjá stóru reiknimiðstöðvunum aftur til ársins 1950 eða svo.  Öll veður hafa þannig verið endurgreind ef svo má segja og gögn tölvutæk.  Lengra aftur komast menn vart með þessari aðferð vegna þess hvað veðurathuganir voru gisnar, sérstaklega háloftaathuganir. Kveðja ESv