Hlýr apríl og fáar frostnætur

Hún var til fyrirmyndar samantekt Sigtryggs Sigtryggssonar í Morgunblaðinu í gær um tíðarfarið í nýliðnum aprílmánuði.  Meðalhitinn í Reykjavík var 5,0°C sem er 2,1 stigi ofan meðallags.  Frávikið var litlu minna á Akureyri eða +1,7 stig ofan meðallags, en þar reyndist meðalhitinn vera 3,4°C.

Trausti Jónsson segir í fréttinni að í fljótu bragði sýnist apríl hafa verið sá 10. í röð hlýjustu aprílmánaða frá upphafi mælinga í Reykjavík.  Hlýrra var hins vegar 2003, 2004 og 2007.    Hlýjasti apríl í Reykjavík og reyndar á landinu öllu var hins vegar 1974, en þá var meðalhitinn í Rvk 6,3°C.   Vorið 1974 var með þvílíkum fádæmum að tilefni væri til sérstakrar umfjöllunar.  Þá frysti t.a.m. síðast 3. apríl og það vor varð aldrei vart næturfrost í höfuðborginni eftir það.  

Talandi um næturfrost að í nýliðnum apríl frysti aðeins þrisvar, þ.e. lágmarkshitinn reyndist þrjá morgna vera undir frostmarki í Reykjavík, síðast að morgni 25. apríl.  Hin tvö skipti urðu fyrr í mánuðinum í eina kuldakastinu sem gerði ef hægt er að kalla því slíku nafni, en það varð um páskana í hreinviðri sem þá gerði.  Að jafnaði eru frostnætur 12 í Reykjavík í apríl (réttara að segja að lágmarkshitinn fari 12 daga af 30 niður fyrir frostmark).  Frá 1949 hafa þær fæstar orðið ein, þ.e. áðurnefndan apríl 1974 og eins 1955.  Þær voru 2 í apríl 2003. Til að gæta allrar sanngirni að þá frysti þessa tvo daga 2003 1. og 2. apríl (þ. 3. 1974) og út frá þeim mælikvarða var apríl 2003 enn hagfelldari en 1974 !

Flestir frostdagarnir komu hins vegar 1990 þegar þeir reyndust vera 23.

Á Akureyri er meira um vorfrost heldur en í Reykjavík og kemur ekki á óvart. Í ár mældist lágmarkshitinn 9 daga undir frostmarki, aðeins 2003 og 1974 var minna um frost í apríl en nú.   

Öfugur skotvindur

Allmikill SA-vindur er nú í háloftunum með kjarna skammt fyrir vestan landið.  Íslandsmegin við kjarnann er hlýtt loft á ferðinni, en vestan hans öllu svalara.  Á meðfylgjandi korti sem fengið er af Brunni Veðurstofunnar, gefur að líta styrk vinda í 300 hPa hæð eða í 8 til 9 km hæð.

Yfirleitt er vindáttin vestlæg eða suðvestlæg í þessari hæð á okkar slóðum og legan á skotvindinum að jafnaði ekki svo ýkja langt fyrir sunnan land.  Breytileiki frá degi til dags er þó verulegur.  Í dag er sú skemmtilega staða í háloftunum að Kaupmannahafnarvélin hefur verið fljótari heim heldur en út, svo sem ekki mikill meðvindur, en meðvindur samt.  Yfirleitt er því  öfugt farið svo munar 15-30 mínútum.

Sé að hitinn hefur náð 15°C í dag, s.s. á Blönduósi og Torfum í Eyjafjarðarsveit. Ekkert einsdæmi, en heldur ekki algengt í lok apríl. 

Aðgerðir sem miðast við 2 stiga hlýnun loftslags

Eitt af því sem fram kom í niðurstöðu loftslagsvísindamanna sem skiluðu áliti sínu til  Sþ í skýrslum IPCC árið 2007 var eitthvað í þessa veru:

Ef styrkur gróðurhúsalofttegunda á að ná tilteknum stöðugleika sem leiðir til hlýnunar um 2,0 til 2,4 °C  til næstu aldamóta (2100) verður að nást að draga úr losuninni um 50-85% fyrir árið 2050. 

Takist það ekki mun hlýna meira og hraðar en sem nemur 2°C til jafnaðar á jörðinni á öldinni sem nú er nýhafin.

Stefnumörkun Evrópusambandsríkjanna miðar að þessu marki, þ.a. að sætta sig við hlýnun upp á 2°C og freista þess að aðlaga samfélög að þeirri hækkun, en að jafnframt skuli stefnt að stórfelldum samdrætti á heimsvísu til að koma í veg fyrir enn frekari hlýnun.  Noregur hefur einnig tekið upp svipaða stefnumörkun og sú íslenska er ekki fjarri lagi þegar grannt er skoðað.

Blaðið Guardian gerði fyrr í þessum mánuði könnun meðal nokkur hundruða loftslagsvísindamanna um það hvort þér héldu að þessu 2°C marki yrði náð í samstarfi ríkja heims.  Næstum 90% þeirra taldi ólíklegt að  það takmark mundi nást. Í þessari sömu könnun töldu margir að trúin á 2 stiga markið bæri keim af mikilli bjartsýni, væri óraunsæ og veikir tiltrú mannkyns á að yfir höfuð sé hægt að ná stjórn á loftslagsvandanum. 

Um 40% þeirra sem tóku þátt í könnunni sögðust reiðubúnir að koma fram undir nafni og tjá skoðun sína þessa efnis. Það sjónarmið kom skýrt fram að hægt væri að áorka miklu hefði  heimsbyggðin trú á að aðgerðir til að stemma við loftslagsbreytingum væru raunsæjar og ætlaðar til að ná árangri á lengri tíma.

 

   

 

 

Veðurbloggið úr fríi

Um leið og stjórnmálaumræðan í landinu fjarar út kemur veðurbloggið úr helli sínum.

....en febrúar var þrátt fyrir allt sá kaldasti

Hiti vetrarins var um hálfri gráðu yfir meðallagi á Akureyri en heldur stærra frávik var í Reykjavík.  Í færslunni hér á undan varð mér á sú óafsakanlega yfirsjón að snúa við formerki marshitans í Reykjavík í mínum vangaveltum hér í fyrradag og 0,2°C urðu að -0,2°C.  Þá hélt heldur ekki lengur sú ályktun að mars hefði verið kaldastur í Reykjavík.  Þar hefur febrúar vinninginn, en breytir því ekki að janúar var skástur þessara fjögurra vetrarmánaða hvað hitafar snertir. Hann þótti bæði hlýr og úrkomusamur á landinu.

Nánar í yfirliti Veðurstofunnar hér.

Mars kaldasti vetrarmánuðurinn ?

Til vetrarmánaða í veðurfarslegu tilliti teljast desember, janúar, febrúar og mars.  Í Reykjavík stefnir allt í það að marsmánuður verði kaldastur hinna fjögurra vetrarmánaða í ár, en janúar sá hlýjasti !

Allt er þetta nú frekar öfugsnúið, en í janúar var meðalhitinn +1,8°C, en mars stefnir í það að vera örlítið undir frostmarki eða -0,2°C. Eini vetrarmánaðanna sem lendir undir núllinu að þessu sinni   Á Akureyri var mun kaldara í febrúar, en þar einnig var janúar markvert hlýrri, en hinir þrír.  

Mér sýnist annars í fljótu bragði veturinn ætla að verða um hálfri gráðu hlýrri en í meðalári bæði á Akureyri og í Reykjavík og er þá miðað við hið kalda meðaltal 1961-1990.

Einhverjum kann að þykja það til tíðinda að kaldast skuli verða í mars.  Í Reykjavík var mars einnig kaldasti vetrarmánuðurinn árið 2006 og þar á undan 1998.  Að jafnaði er þessi gállinn á vetrarveðráttunni svona einu sinni á átta til tíu ára fresti.  

Myndin  er frá Melrakkasléttu og ljósmyndari Sigurjón Jósefsson.

Af fannfergi

Sjálfvirki mælirinn á flugvellinum á Ólafsfirði gefur til kynna að þar hafi úrkomumagnið numið um og yfir 50 mm frá því um miðjan dag í gær þegar ofanhríðin hófst.  Snjókoman hefur fallið lengst af nærri 5 m/s og ætti því að mælast sæmilega.

Þetta þykir mér mikið úrkomumagn ef tillit er tekið til þess að lengst af hefur frostið verið 4 til 5 stig í Ólafsfirði á meðan hríðinni hefur staðið.  Eins og kunnugt er inniheldur loft æ minni raka eftir því sem það er kaldara.  Þetta mikil úrkoma samfara N-átt í um +8°C síðla sumars sætir hins vegar vart tíðindum við utanverðan Tröllaskagann.

Nú skömmu fyrir miðnætti hefur hins vegar rofað heldur til fyrir norðan amk í bili. 

 

Stórhríð fyrir norðan og austan

Illviðrið með ofanhríð og vindkófi og staðið hefur yfir norðan- og austantil frá því í gærdag er af frekar sjaldséðri gerð norðanveðra.  Fyrir utan það vitanlega hvað ýmsum þykir það vera seint á ferðinni.

Í fyrravetur snjóaði mikið norðanlands 31. mars rétt eins og greint var frá hér.  Þá var um að ræða hægfara lægð fyrir austan land og frá henni komi úrkomuskil að Austanverðu landinu og talsvert snjóaða í NA-átt.  Þessi tegund hríðarveðurs er algeng og fylgir lægðum sem vaxa á leið sinni austur yfir Atlantshafið og sveigja síðan til norðausturs, fyrir austan land, nánast fullmótaðar og eru að lóna hér á milli Íslands og Noregs. Slík veður verða helst skeinuhætt þegar djúp lægðarmiðjan kemst nærri landinu, þá helst við Langanes eða þar um slóðir.

Nú var aðdragandinn hins vegar annar, lægð myndaðist í austan við Grænland, barst síðan til ANA yfir landið og dýpkaði ört.  Strax í kjölfar ferðar sjálfrar lægðarmiðjunnar snerist vindur til N-áttar og sums staðar brast hann á í orðsins fyllstu merkingu rétt eins og vindriti Laxárdalsheiðar sýnir um miðjan dag í gær.  Þegar lægðin tók að dýpka hægði hún jafnframt á ferðinni úti fyrir Melrakkasléttu og hríðin samfara N- og NV-áttinni helst því lengur en annars mætti ætla.  Einnig varð foráttuhvasst, t.d. á fjallvegum fyrir austan, 54 m/s í vindhviðu í Oddskarði laust fyrir hádegi, en síðan þá hefur vindur gengið mikið niður.

Veðurkortið efst er spákort HRAS, gildir kl. 13 í dag 30.mars.  Úrkoma er uppsöfnuð í 1 klst.  Öll gildi yfir 1 mm á klst er talsverð úrkoma í magni talið.

Bresku kortin tvö eru annars vegar frá miðnætti 29.mars og hins vegar sólarhring síðar eða liðna nótt.

ps. ætlaði að taka mér veðurblogghlé fram á vorið, en það er bara erfitt sitja með hendur í skauti þegar veðrið er með þessum ósköpum og ófærð sennilega meiri en dæmi eru um í vetur !!

Nýr vefur Veðurstofunnar

Vefur Veðurstofunnar,  hefur tekið nokkrum breytingum nú eftir að sameining varð við Vatnamælingar Orkustofnunar.  vedur.is er einn sá mest sótti hér á landi og margt er þangað að sækja. Vefurinn hefur m.a. verið verðlaunaður fyrir gott aðgengi.   Miklu skiptir vitanlega að auðvelt sé að komast í efni beint af forsíðu og sú er reyndin með örfáum undantekningum.

Um nýja forsíðu segir á frétt frá Veðurstofunni: "Efri hluta forsíðunnar verður skipt upp í fjóra hluta: veðurspá, veðurathuganir, jarðskjálfta og vatnafar. Hver hluti tekur yfir allan efri helminginn þegar hann er valinn. Segja má, að um sé að ræða fjórar forsíður."

Um leið og ég óska Veðurstofunni til hamingju með nýjustu breytingarnar á vefnum sem eru  gerðar undir handarjaðri Helga Borg langar mig að segja mitt álit á breytingum vefjarins sem eru eftirfarandi:

• Spárnar á forsíðunni eru HRAS spár frá Belgingi af ólíkri upplausn eftir spátíma (sjá skýringar hér).  Vel hefur tekist til með tóna og liti, sérstaklega í vindakortinu og einnig í úrkomu.  Kortin eru fyrir vikið einkar skýr og aðgengileg.

• Þar sem tímaskrefið í þessum spám er til að byrja með ein klst. eru kortin það mörg að dálitla stund tekur fyrir óþolinmóða að bíða eftir að kortin hlaðist öll niður.

• Á forsíðunni er minna gert úr staðspánum en áður.  Í raun telst það jákvæð breyting miðað við hvað staðspárnar eru miklir gallagripir og oft vondar eða misvísandi.  Hef ekki tölu á öllum þeim sem komið hafa að máli við mig og fundið að áreiðanleika þeirra.  Veðurstofan þarf að taka sér tak og lagfæra grunn þeirra, einkum þann sem snýr að úrkomunni. 

• Stutt textaspá fyrir landið kemur á forsíðu til hægri við kortin þrjú.  Vel mætti virkja hnapp í grunni stuttu spárinnar sem opnaði á landspána í heild sinni.

• Engar breytingar eru gerðar á jarðaskjálftahlutanum, en maður saknar þess dálítið að jarðaskjálftakortið birtist ekki á forsíðu.  Mín vegna mætti hitaspárkortið víkja fyrir jarðskjálftakortinu ef þetta snýst um pláss, en hitakortið hefur almennt séð minna hagnýtt gildi en vindurinn og úrkoman.

• Rými fyrir sérstakar viðvaranir og athugasemd frá veðurfræðingi er ekki lengur að finna á forsíðu.  Þó svo  að þetta form til miðlunar mikilvægara upplýsinga hafi ekki alltaf verið verið nýtt skynsamlega eða nægjanlega markvisst, er það engu að síður æskilegt til að koma á framfæri með áberandi hætti brýnum upplýsingum, s.s. óvæntar breytingar á veðurspá eða þróun á gjóskumekki við eldgos svo dæmi séu tekin.

• Vel er leyst á forsíðu framsetningu frétta, þar sem sú nýjasta er dregin út.  Veðurstofan með allan sinn mannskap sína  fagþekkingu ætti hæglega að geta uppfært fréttahlutann oftar en  raun ber vitni.

• Ný síða um vatnafar hefur litið dagsins ljós.  Mjög athyglisverð nýjung er í korti sem sýnir hlutfallstölu rennslis í tæplega 20 vatnsföllum um land allt.  Með því að færa bendilinn á viðkomandi rennslismæli birtast síðan ítarupplýsingar um síðustu mælingu. Þessi framsetning á að geta orðið að miklu liði við það að koma upplýsingum á framfæri um vatnavexti, ekki síst í jökulám að sumarlagi.  Framsetning vatnafarsupplýsinga í rauntíma eru til mikilla bóta frá síðu Vatnamælinga Orkustofnunar þar sem upplýsingarnar voru illa aðgengilegar og allt að því í felum. 

• Á vatnafarssíðunni er einnig sýnt meðalrennsli (og vatnshiti) síðasta sólarhrings í fimm nokkuð ólíkum vatnsföllum, m.a. í Ölfusá við Selfoss.  Gefur ágæta mynd en stöðvarnar mættu að ósekju vera fleiri.  Sakna t.d. venjulegrar norðlenskrar dragár með lítið vatnasvið og vaxa mjög í rigningartíð, s.s. eins og Bægisá í Hörgárdal. 

• Í veðurathugunarhlutanum ber helst til tíðinda að fá yfirlit dagsins hvað varðar hámarks- og lágmarkshita dagsins og mestu úrkomu. Enn er aðeins um sjálfvirkar stöðvar að ræða og þær mönnuðu koma síðar.  Takmarkað gagn er hins vegar af listanum fyrr en hann nær til allra stöðva.  Í skýringum má lesa að klippt er á miðnætti, en ekki sólarhringaskilin eru ekki kl. 09 eins og þegar um mannaðar stöðvar er að ræða.  Aðalatriðið er þó að um samræmt vinnulag sé að ræða og notandanum sé það ljóst.  Smá ábending sem auðvelt er að kippa í liðinn; en rétt er að raða stöðvum með lægsta hita frá þeim lægsta til  þess hærri, en ekki öfugt eins og nú er.

• Afar hagnýtt að fá yfirlit síðasta athugunartíma (frá sjálfvirkum stöðvum), þ.e. mesta mælda vind og hæsta hita.  Sparar veðuráhugafólki ferðalag um vefinn og lúsarleit að hæstu gildum á milli stöðva.

• Að síðustu smá athugasemd vegna flipans hjálp sem kemur á öllum fjórum , veðurspár, veðurathuganir, jarðaskjálftar og vatnafar. Hann vísar á frekari skýringar og útlistanir á því sem fyrir augu ber.  Eins konar leiðarvísir, sem væri ef til vill betra heiti, en hjálp.  En þetta er smáatriði og skiptir litlu í heildarmyndinni.

Næst í þróunarbraut  vefs Veðurstofunnar er framsetning á veður- og vatnafarsgögnum. Veit að ég er ekki að biðja um lítið, en þessi gögn eru til og ágætlega aðgengileg innanhúss mörg hver.  Næsta skrefið er að gera þau opinber með öllu. 

 

 

SV-skotið í dag kom ekki að óvörum

Á áliðnum vetri getur stundum rokið upp með suðvestan- og vestangassa við Faxaflóann og austur með Suðurströndinni.  Fyrir kemur að þess háttar veður komi mönnum í opna skjöldu og þvert á veðurspá. Þesi veður tengjast ævinlega framrás af mjög köldu lofti úr vestri og suðvestri.

Slíkt átti ekki við í dag þegar veður versnaði skyndilega upp úr miðjum degi, það hvessti og fór að snjóa á Suðurlandsvegi frá Sandskeiði og austur um Hellisheiði og  Þrengsli.  Sjá mátti á tunglmyndum í morgun hvernig élin á Grænlandshafi tóku upp á því að raða sér í samfelldan éljagarð sem stefni á landið og um leið dýpkandi lægðarmiðju í þessu kalda lofti sem ýtti undir þessa þróun.  Bakkinn skall síðan á suðvestanverðu landinu og á um tveimur tímum upp úr kl. 15 mátti sjá hvernig hitinn á Sandskeiði féll úr +4°C niður að frostmarki. 

Hríðin samfara garðinum var dimm, en að þessu sinni féll úrkoman sem slydda á láglendi en ekki snjókoma á láglendi.

Tunglmyndin er frá því kl. 15:22 (21. mars) og þar má vel sjá hvernig garðurinn er að taka á sig bogadregna mynd um leið og kalt heimskautalofið beljar úr vestri yfir mun  hlýrri sjóinn.