Ný vitneskja um sveiflurnar í Golfstraumnum

Ég nefndi það hér á dögunum að 17. ágúst sl. hefðu birst þrjár áhugaverðar greinar í Science sem allar tengjast veðurfarsbreytingum.  Nú er komið að hinum tveimur sem reyndar tengjast innbyrðis og fjalla um sjálfan Golfstrauminn.

Harry Bryden og félagar í háskólanum í Southampton vörpuðu fram þeirri kenningu í hittifyrra (2005) að Golfstraumurinn hefði verið að veikjast um 30% síðustu hálfa öldina.  Þessar fregnir vöktu vitanlega gríðarlega athygli og umræðurnar gamalkunnugu þess efnis að  hnattræn hlýnununin sem stöðvað getur Golfstrauminn fengu aftur byr undir báða vængi. Forsendur þessarar kenningar voru reyndar  gagnrýndar harðlega. Þær byggðust á fimm punktmælingum með margra ára millibili gerðar á sama stað, þar sem Golfstraumurinn beljar norður með Flórídaskaganum.

Bryden var of bráður á sér, því hann tók þátt í viðamiklu rannsóknarverkefni, RAPID , en einn þáttur þess var að koma fyrir mælitækjum þvert yfir Atlantshafið eftir 26,5°N.br. frá Afríku til Flórída. Urðu mælistaðirnir 19 talsins.  Við Flórída fóru tækin niður á sama stað og punktmælingarnar höfðu áður verið gerðar.  Þetta var í ársbyrjun 2004 og var fylgst náið með straumum á ýmsu dýpi, seltu, hita og fleiri þáttum í heilt ár. Nú liggja fyrir niðurstöður sem bornar hafa verið saman við aðrar mælingar og fjarkönnunarupplýsingar.

Stóru fréttirnar eru þær að sveiflurnar í styrk Golfstraumsins við Flórída eru gríðarlegar og miklu mun meiri en menn gátu ímyndað sér áður.  Innan ársins var "rennslið" frá 4 milljónum tonna á sekúndu upp í 35 milljónir tonna. Mælieiningin Sverdrup er mikið notuð í haffræði en 1 Sv jafngildir 1 millj. tonna flutnings sjávar á sekúndu.  Áður álitu menn að náttúrulegu púlsarnir væru ekki stærri en 2 Sv.  En annað kom heldur betur á daginn þetta ár sem mælingar liggja fyrir.

Vitanlega kollvarpar þetta algjörlega kenningunni um veikingu Golfstraumsins sem byggð var á fimm stökum mælingum með löngu millibili. Það væri svipað og einhver hefði tekið sig til og mælt rennsli Markarfljóts tilviljanakennt í nokkur skipti síðustu hálfa öld og ætlað sína að draga stórtækar ályktanir um breytt rennsli !

Þessi mikli breytileiki í flutningi hlýsjávar norður á bóginn innan ársins  þar sem hann beljar til norðurs með strönd Ameríku gerir það að verkum að fremur ótrúverðugt verður nú að draga ályktanir um tengsl veðurfarsbreytinga við styrk Golfstraumsins nema að undangengnum löngum og samfelldum mælingum að allmörgum árum og áratugum liðnum. Eins verðum við að hafa það hugfast að varmaflutningur með Golfstraumnum er einnig afar breytilegur á N-Atlantshafi þar straumurinn hefur náð að kvíslast og ein veikari kvísl í dag þarf ekki að merkja minni varmaflutning í heild sinni hingað norðureftir. Vægið og munstrið kann að hafa tekið breytingum með hliðrun lægðabrauta og/eða hnikun á meðalvindi og vindátt yfir tilteknum hafsvæðum sem aftur hefur áhrif á hafstraumana.  Í þessu sambandi er rétt að hafa í huga að hér norðurfrá er hlýsjórinn úr suðri og suðvestri vinddrifinn, en Golfstraumurinn við strönd N-Ameríku er þyngdardrifinn (halli þrýstiflata í sjónum kemur af stað straumum).     

En mælingatæknin þykir víst byltingakennd og höfundar í Science telja að með henni megi nema stórar og skyndilegar breytingar einstakra hafstauma.

Ég skrifaði tvær greinar í Morgunblaðið í fyrrahaust um Golfstrauminn og hlýnun andrúmsloftsins.  Þá seinni sem meira snertir þetta viðfangsefni má sjá hér.

 

Athugasemdir

[Árni Gunnarsson, 27.8.2007 kl. 00:14]

Ég er nokkuð viss um að þessi úttekt þín Einar, er glögg og heiðarleg í sínu akademiska hlutleysi. Mín vitsmunalega fötlun nær hinsvegar ekki neinni niðurstöðu í málið. Enda er líklega tilgangurinn sá að benda á að engin haldbær vísbending sé lengur fyrir hendi. Því spyr ég svona til öryggis:

Ber að skilja þetta svo að engin ástæða sé til að hafa áhyggjur af þessu eins og sakir standa?

[Einar Sveinbjörnsson, 27.8.2007 kl. 00:28]

Sæll Árni !

Það er rétt hjá þér. Enginn haldbær vísbending er nú fyrir hendi og erfitt getur reynst að sýna fram á áhrif hlýnunar loftslags á styrk Golfstraumsins.  Hitt er annað mál og ekki um fjallað hér  að ofan að óháð straumstyrknum að þá hefur hlýsjórinn úr suðvestri verið að hlýna markvert á undanförnum árum við Færeyjar og mælingar benda nú til þess að svo sér hér einnig. 

[Steinn Hafliðason, 27.8.2007 kl. 12:14]

Mjög áhugavert hjá þér Einar. Ég er alltaf meira fyrir staðreyndir en sögusagnir og ég er mjög ánægður að þú vekjir athygli á þessari rannsókn meðal Íslendinga þar sem hún kemur okkur heilmikið við.

[Gestur Gunnarsson , 27.8.2007 kl. 19:45]

Sæll Einar.

Náttúran er síbreytileg.  Staðvindar við miðbaug og snúningur jarðar þrýsta sjó inn í Mexícoflóa.  Sólargeislunin er nokkuð stöðug og hitar vatnið upp. Vegna framburðar úr fljótum og botngróðurs eykst rennslisviðnám í flóanum og vegna þess eykst hitabreytingin á vatninu. Sandrif sem  myndast við suðurodda Floridaskaga geta virkað sem straumleiðarar og haft áhrif á rennslisviðnámið.

Kv.

Gestur 

[Sigurjón, 27.8.2007 kl. 21:33]

Þetta er afar athyglisvert og hafðu þakkir fyrir þetta innlegg í umræðuna Einar.  Þetta sýnir manni að það er ekki hægt að taka allt trúanlegt, þrátt fyrir að það sé birt af mönnum sem eiga að heita vísindamenn.