Hvenær eru veturnætur ?

Sá einhvern skrifa í morgun á netinu texta sem hófst á þessum orðum:  "Nú um veturnætur er...". Sjálfur er ég ekki alveg viss um hvænær nákvæmlega sá tími eða dagar eru í almanakinu sem kallaðar eru frá fornu fari veturnætur.

Þetta voru þeir dagar sem spáfólk gerði sína spádóma upp á gamla mátann. Spáði þá gjarnan fyrir um vetrartíðina. Hér er einkum verið að tala um garnaspár, en þá var görnin tekin upp af frosinni jörð og á innihaldi hennar mátti greina þróun tíðarfarsins. 

Sé flett í Orðabók Menningarsjóðs fæst eftirfarandi skilgreining:  Veturnætur;- síðustu tveir sólarhringar fyrir fyrsta vetrardag.

Árni Björnsson hefur ekki mörg orð um veturnætur í bók sinni Saga daganna. Hann talar um veturnáttaboð sem algeng voru a.m.k. á 12. og 13. öld og mörkuðu upphaf vetrar þegar veisluföng voru næg í kjölfar sláturtíðar og uppskeru korns sem gaf öl fyrir veisluhöldin.  Þessi siður á rætur í heiðni eftir því sem ég kemst næst og hátíðarhöld um það leyti sem vetur gengur í garð á skylt við Samhain hátíð meðal Kelta áður fyrr.

Samahain breyttist með tíð og tíma í Hallowe'en eða hrekkjavökunnar í nýrri tíð sem ævinlega fer fram kvöldið fyrir 31. október og tengist Allraheilagramessu 1. nóvember. Hallowe'en er því ekki amerískur siður eins og ætla mætti heldur Skoskur og Írskur sem innflytjendur tóku með sér vestur um haf.

Skyldleiki er því með blótum eða veisluhöldum hér í vetrarbyrjun eða um veturnætur og Samhain Kelta, sem síðar varð að  Hallowe'en.

Þá er spurningin eru veturnætur aðeins síðustu tveir dagar fyirir fyrsta vetrardag eða má segja að þær nái frá þeim tíma allt fram undir Allraheilagramessu ?  Þ.e. frá um 20. til 31. október.

Athugasemdir og frekari vangaveltur eru vel þegnar á þessum vettvangi.  

(Ágætan fróðleik má hafa um þessi mál á Vísindavef HÍ)

 

Spáð og spekúlerað um veðurfar í Denver

Þessa vikuna fer fram stór veðurfarsráðstefna vestur í Denver í Colorado undir hatti World Climate Research Programme (WCRP).  Ekki er alltaf auðvelt að átta sig á gangverki þessara stóru alþjóðlegu rannsóknaáætlanna, en stofnað var til  WCRP af Alþjóðaveðurfræistofnunni (WMO) og Alþjóða vísindaráðinu (ICSU) árið 1980.  Síðan þá hefur Hafrannsóknaráðið (IOC) og UNESCO komið að málum WCRP sem segja má með réttu að sé "móðir" allra veðurfarsrannsókna þvert á landamæri í heiminum.

Rannsóknir á þessum vettvangi snúa ekki einvörðungu að veðurfarsbreytingum af mannavöldum, heldur fá sveiflur í veðurfari og tengsl á milli veðurfarskerfa mikið rúm.  

Yfir 1.700 vísindamenn frá meira en 80 ríkjum taka þátt í ráðstefnunni í Denver.  Viðfangsefnin eru einkum þessi:

• Meta stöðu veðurfarsrannsókna og þekkingar og hvernig hún nýtist inn í 5. skýrlsu IPCC sem nú er í undirbúningi. 

• Fjalla um það hvernig bæti megi  veðurmælingar af öllu tagi sem og veðurfarslíkönin svo skilja megi betur orsakasamhengi veðurs og veðurfars. 

• Leiðir til aukins skilnings á veðurfari jarðar sem eitt  heildstætt kerfi.

• Áherslur í nýjum veðurfarsrannsóknum næstu ára eftir leiðsögn frá veðurfarsráðstefnu þjóðarleiðtoga á vegum Sþ. í Genf síðla árs 2009.

Ég sá á dagskrá ráðstefnunnar í Denver að mönnum er mjög hugleikið að auka skilning á tengslum veðurs og veðurfars.  Fjöldi erinda er helgað því viðfangsefni og mikilvægi þess að skilja betur hvernig ólíkir tímakvarðar veðurs tengjast saman og mynda að lokum eitt kerfi fyrir jörðina alla.

Dæmi:  Hvernig lægðagangur við Ísland að hausti hefur áhrif á sífrera í Síberíu árið eftir.

Dæmi:  Einn sandstormur í A-Afríku dregur úr yfirborðshita sjávar á sem aftur dregur úr tíðni fellibylja á Atlantsahafi og til lengri tíma dregur úr innflæði hlýsjávar í Mexíkóflóa sem aftur getur haft áhrif á styrk Golfstraumsins næsta áratuginn.  

Rétt er að taka fram að þessi dæmi eru tilbúin, en eiga að vera lýsandi fyrir vandann sem fylgir því að elta uppi orsakasamhengi veðurfars á ólíkum tímakvörðum. 

6-11 daga spár - yfirferð (8)

Skoðun á langtíma spánni fyrir liðna helgi og gefin var út 13. október fylgir hér.Sumt kemur ágætlega út en annað síður eins og gengur og gerist. 

Matskvarðinn sem stuðst er við er hér einnig og kortin eru fengin af vef Veðurstofunnar.

3 stig. Spáin gekk eftir í öllum aðalatriðum.  Á það við um stöðu veðurkerfa, vindátt á landinu og einnig þann breytileika veðurs eftir landshlutum sem spáin gat til.  

2 stig. Spá gekk eftir að sumu leyti, en öðru ekki.  Staða veðurkerfa er a.m.k. í áttina og hitafar með þeim hætti sem spáin gaf til kynna.  Vindátt var e.t.v. ekki sú sama eða greinileg tímahliðrun veðurkerfa. 

1 stig. Ekki hægt að segja að spáin hafi ræst og flest með öðrum hætti, en þó a.m.k. einn tilgreindur veðurþáttur eitthvað í áttina (staða kerfa, vindátt, hiti eða úrkoma).

0 stig. Veður nánast alger andstæða spárinnar að flestu eða öllu leyti. 

Miðvikudagur 19. október:

N-átt, nokkuð hvöss með éljum og snjókomu norðan- og norðaustanlands.  Lægð á milli Íslands og Noregs, en hæð að byggjast upp yfir Grænlandi.

N-áttin var í raun að fullu gengin niður á miðvikudag.  Frekar að hún hafi verið að verki á þriðjudag og komð hægviðir, jafnvel SV-átt með smávægilegri úrkomu vestantil  Lægð á milli Íslands og Noregs eins og spáð var. Aðeins 1 stig.

 

 

 

 

 

 

 

Fimmtudagur 20. október:

Hæðarhryggur yfir landinu eða hér nærri.  N-áttin gengur niður og fremur kalt í veðri en jafnframt bjart og fallegt veður víða um land.

N-áttin löngu gengin niður og komin lægða á Grænlandshaf með suðlægum vindi og hlýnandi veðri.  Veðrið alger andsæða spárinnar og 0 stig. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Föstudagur 21. október:

Dálítilli lægð er spáð til austurs skammt fyrir sunnan land.  Vindurinn verður því SA- og A-lægur um tíma og heldur hlýnar að nýju.  Rigning sunnan og suðaustanlands, en snjókoma til fjalla.

Spurning hvort lægðin sé ekki frekar fyrir suðvestan lan, heldur en suður af.  Vindur hægur og kannski helst S-lægur.  Ekki hægt að segja að veður sé hlýnandi (gerðist daginn áður !).  1 stig.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Laugardagur 22. október:

Lægðabrautinni er spáð fyrir sunnan landið til austurs.  Meinlítið veður hér á landi.  Fremur hæg A-læg vindátt og eiginlega hvorki milt né heldur kalt. Einhver úrkoma sennileg, syðst á landinu og suðaustanlands. 

Allt í einu er spáin alveg hrein með ágætum. Meinlítið veður og vissulega hvorki hýtt né kalt. Lítilsháttar úrkoma sunnan- suðaustanlands og reyndar eitthvað víðar. Óhætt að segja 3 stig hér.  

 

 

 

 

 

 

 

 

Sunnudagur 23. október:

Lægð gæti verið á ferðinni fyrir sunnan landið og þá með A- og NA-átt hér á landi.  Mögulega nokkuð hvass.  Rigning eða slydda austan- og síðar norðaustanlands.  Einhver úrkoma í flestum landshlutum.

 Segja má að spáin hefi gengið eftir nánast í smáatrðum, nema að ekki var hvasst annars staðar en um landið norðvestanvert.  Í sjálfu sér eru það lítil frávik því vindáttin passar og veðurstaðan öll. Passar einnig að það rigndi norðan- og austanlands og slydda var nyrst og eins á fjallvegum.  3 stig. 

 

 

 

 

 

 

 

Mánudagur 24. október:

Snýst í N-átt með kólnandi veðri og hríðarveðri norðan- og norðaustantil. 

Snerist til N-átta með kólnandi veðri, en hríðin lét á sér standa fyrir norðan, því veðrið var þrátt fyrir allt bar alveg ágætt.  2 stig. 

 

 

 

 

 

 

 

Niðurstaða:  10 stig af 18 mögulegum.  Sérstakter miðað við fyrri skipti að spáin batnaði eftir því sem leið á .  Lang oftast er það öfugt.  Spágetan er mest fyrst en á það síðan til að fjara út. Ég er einna helst á því að tilviljun eða allt að því hafi ráðið því að spáin hrökk í rétta gírinn eftir að veðrið hafði þróast heldur hraðar um miðja vikuna.

Hvað er "óháð" rannsókn ?

Ég rakst á neðangreinda frétt þegar ég kom heim eftir ferðalag norður í land á vef mbl.is.  Hún er frá því í gær, laugardag.

Óháð rannsókn staðfestir hlýnun jarðar

  Mynd: Ómar Óskarsson

"Óháð rannsókn hefur leitt í ljós að yfirborð jarðar hefur hlýnað á síðustu áratugum. Hún staðfestir því niðurstöður fyrri rannsókna sem efasemdamenn höfðu dregið í efa."  Áframhald þessarar stuttu fréttar hér.

Hvað er átt við með óháðri rannsókn ?  Fram kemur að hún hafi verið fjármögnuð úr ranni svokallaðra efasemdarmanna um loftslagsbreytingar. Þess vegna sé hún óháð !  Væri hún þá ekki óháð eða bjöguð kæmi fjármagnið frá sjóði sem opinberlega hefði sagt (væntanlega að afloknum rannsóknum) að loftslagsbreytingar væru yfirvofandi og einnig fram komnar sem rekja mætti til áhrifa mannsins ?

Ég fæ ekki séð að þetta fáist með nokkru móti staðist.  Rannsóknir sama hvaða nafni þær nefnast hljóta alltaf að vera óháðar í þessum skilningi svo fremi að niðurstaðan sé ekki pöntuð fyrirfram eða þegar rannsakendur eru svo vissir í sinni trú að aðferðum og meðhöndlun gagna sem og heimilda er miskunarlaust beitt í þágu óskhyggju um ætlaða niðurstöðu.  Í báðum tilvikum sést oftast fyrir slík óþokkavinnubrögð í hefðbundinni rýni fyrir birtingu nýrra rannsóknaniðurstaðna.

Í mínum huga er því ekki til neitt sem kallast "óháðar" rannsóknir og allra síst í veður- og loftslagsfræði.  

Þar fyrir utan er ekki þörf á viðamiklum rannsóknum til að komast að því hvort yfirborð jarðar hafi hlýnað á undanförnum áratugum eða ekki.  Nóg er einfaldlega að bera saman hitamælingarnar þá og nú og leggja saman fyrir alla jörðina.  Vissulega vantar á stórum svæðum samfelldar mælingar og allt það, en þær eru löngu kunnar og viðurkenndar aðferðirnar sem hægt er að nota til að geta í þær með þokkalegri vissu og fá þannig fram heildarmyndina. 

Ég er orðinn hundleiður á þessu tali efasemdarmanna þess efnis að vísindamenn hafi eitthvað illt í huga.  Að þeir lifi hálfgerðu sníkjulífi á rannsóknafé sem veitt er til þess að halda úti einhverri mynd af samhengi aukningar gróðurhúsalofttegunda sem valdi hækkun hita yfirborðs jarðar. Ef þetta værri allt rasastórt samsæri sem færi fram úti um allan heim, gert í þeim tilgangi einum að maka krókinn og blekkja og ljúga að heimsbyggðinni væri fyrir lifandis löngu búið að fletta ofan af því. 

En mér dettur ekki í hug að í hinum stóra hópi fólks sem leggur stund á loftslagsrannsóknir finnist innan um   ótrúverðugir einstaklingar, jafnvel óheiðarlegir sem hika ekki við að hagræða mælingum eða sannindum fyrir "málstaðinn".  Til þeirra sést sem betur fer fyrr en seinna og þeir gengisfella sjálfa sig með endurteknum digurmælum. 

6-11 daga spá 26. til 31. október

Hér fylgir mat á horfum fram yfir aðra helgi.  Gert er  ráð fyrir frekar einsleitu veðurlagi mest allan spátímann.       

Veðurspá fram á komandi miðvikudag má sjá hér á vef VÍ

Miðvikudagur 26. október:

Hægfara lægð djúpt sunnan o gsuðaustan við landi beinir til okkar mildi og röku lofti.  Talsverð úrkoma SA-lands, en að mestu þurrt norðanlands og á Vestfjörðum.

Fimmtudagur 27. október:

Svipað veður og áfram SA-átt með hlýindum miðaða við árstíma.  Heldur þurrara í bili a.m.k. á landinu.

Föstudagur 28. október: 

Enn lægðir fyrir sunnan land ásat voldugu háþrýstisvæði yfir Skandinavíu og fremur milt í veðri.  Úrkomsvæði fara þess dagana til norðurs eitt af öðru yfir austanvert landið.  

Laugardagur 29. og sunnudagur 30. október :

Lægðin nálgast heldur úr suðri.  A- eða SA-átt er líklegust og sennilega strekkingsvindur a.m.k. um tíma.  Úrkoma, rigning víða um land.  Síður þó suðvestan- og vestanlands. 

Mánudagur 31. október:

 

Enn er sennilegt að loft berist til landsins sunnan úr Atlantshafi.  Lægðir á ný á Grænlandshafi og vindáttin því heldur suðlægari en dagana á undan.  Enn úrkomusamt, einkum um landið sunnanvert.

Mat á óvissu:

Veðurkerfin í grennd við landið svo fremi að reikningar fram yfir helgi sú réttir að komast í það sem kallast má læsta stöðu.  Hálfgerð fyrirstöðuhæð yfir sunnanverðri Skandinavíu og norðvestanverðri Evrópu.  Vestan í henni milt loft úr suðaustri.  Á Atlantshafi er síðan lægðagangur, en lægðirnar komast hvorki lönd né strönd til austurs eða norðausturs og grafa því um sig vestur af Írlandi eða þar um slóðir.  Saman viðhalda þessi kerfi hjá okkur vindi á milli S og A með tilheyrandi hlýindum og rigningu. Mögulega getur lægðarsvæðið læsta legið heldur norðar að jafnaði og þá nær okkur.  Breytir í sjálfu sér ekki öllu, nema að þá gæti að jafnaði orðið hvassara.  Á sunnudag eða mánudag eru síðan vísbendingar um breytingar í aðsigi.  Trúlega annað hvort í þá veru að djúpar lægðir taki stefnu hingað úr suðvestri með gauragangi, eða að Grænlandshæðin nái að taka við sér og þá kaldara veðri og með NA-átt.  En við skulum líka hafa í huga að reiknilíkönunum er gjarnan nokkuð mislagðar hendur þegar kemur að því að brjóta niður fyrirstöðuhæðir eins og þá sem nú er að hreiðra um sig við Eystrasaltið. 

Morgunmynd úr Mýrdalnum

 

Þórir Kjartansson í Vík sendi mér þessa mynd sem tekin var að á þriðjudagsmorgunn (18. okt).  Við sjáum mikinn sandmökk sem rís hátt frá jörðu.  Vík er er forgrunni og það ber í Hjörleifshöfða í austri. Þórir segir að Hjörleifshöfðinn hefði horfið hvað eftir annað þegar verst lét.

Þennan morgun var allhvasst af norðri.  Talsvert skjól þó undir fjöllunum við Vík, en austur á Mýrdalssandi var ekkert skjól að hafa og mælistöð Vegagerðarinnar mældi þetta 10-14 m/s.  Ekki var hvassara en það, en samt sem áður var sá vindur nægur til að lyfta sandmekki hátt í loft upp.

Leiða má af því líkur að mest af þessu efni sé komið úr farvegi Múlakvíslar eftir jökulhlaupið í sumar sem tók af brúna. Eða eins og Þórir getur réttilegar "..bróðurhlutinn í þessu hafi verið úr þessum jökulleir sem kom með flóðinu. Það er ótrúlegt hvað situr eftir af þessu á stöðum þar sem sem flóðið lónaði uppi."

Það er trúlegt að þessi fíni jökulleir verði á ferðinni næstu árin þegar þurrir vindar blása.  Fyrir Mýrdælinga er jafn heppilegt að slíkt gersit oftast í N- eða NA-átt og sandinn ber þá á haf út.  

 

 

Haustþing veðurfræðifélagsins

Veðurfræðifélagið heldur haustþing sitt í dag k. 13:00.  Að vanda í húsnæði Orkustofnunar á Grensásvegi. Að þessu sinni er það helgað veðri og orku.  Flutt verða stutt og markviss erindi eins og áður á þessum gagnlegu þingum.  Allt veðuráhugafólk er meira en velkomnið. 

Eins og stundum áður verð ég með tölu og að þessu sinni um vindmælingar í mastri Landsvirkjunar ofan Búrfells.  Hreinn Hjartarson mun líka vera með umfjöllun um svipað efni, en Landsvirkjun áformar beislun vindsins á þessum slóðum.

 Annars er dagskráin sem hér segir:

 

* 13:05 – Halldór Björnsson: ICEWIND – samnorrænt verkefni um vindorku á köldum svæðum.
* 13:23 – Nikolas Nawri: Spatial Variability of Surface Wind over Iceland based on Station Records, ECMWF Operational Analyses, and WRF Simulations.
* 13:41 – Einar Sveinbjörnsson: Mælingar á hafgolu í uppsveitum Suðurlands með vindmastri Landsvirkjunar.
* 13:59 – Hreinn Hjartarson: Samanburður ólíkra vindmæla í vindmastri Landsvirkjunar við Búrfell.

* 14:17 – Kaffihlé.

* 14:40 – Haraldur Ólafsson: Vindurinn og vindorkan í tíma og rúmi.
* 14:58 – Hálfdán Ágústsson: Hermun ísingar á loftlínur.
* 15:16 – Trausti Jónsson: Snjóhula og meðalhiti – Óformleg umfjöllun sem á við landið allt.
* 15:34 – Birgir Hrafnkelsson: Hámarks- og lágmarkshitar á Íslandi.
* 15:52 – Umræður.
* 16:00 – Þingi slitið.

Nánar um erindin á síðu veðurfræðifélagsins hér.

Vindmyllurnar á myndinni eru ekki héðan, heldur frá Íran. 

6-11 daga spár - yfirferð (7)

Sjöunda yfirferð mín á þessum spám fer hér á eftir.  Þessi tilraun sem ég lagði upp með fer bráðum að verða hálfnuð, en ég ætla að koma mér um nokkru ganasafni reynslunnar svo unnt sé að meta árangurinn heildstætt að loknum ákveðnum tíma. 

Matskvarðinn fylgir hér að vanda

3 stig. Spáin gekk eftir í öllum aðalatriðum.  Á það við um stöðu veðurkerfa, vindátt á landinu og einnig þann breytileika veðurs eftir landshlutum sem spáin gat til.  

2 stig. Spá gekk eftir að sumu leyti, en öðru ekki.  Staða veðurkerfa er a.m.k. í áttina og hitafar með þeim hætti sem spáin gaf til kynna.  Vindátt var e.t.v. ekki sú sama eða greinileg tímahliðrun veðurkerfa. 

1 stig. Ekki hægt að segja að spáin hafi ræst og flest með öðrum hætti, en þó a.m.k. einn tilgreindur veðurþáttur eitthvað í áttina (staða kerfa, vindátt, hiti eða úrkoma).

0 stig. Veður nánast alger andstæða spárinnar að flestu eða öllu leyti. 

Miðvikudagur 12. október:

Lægð sem dýpkar á Grænlandshafi beinir til okkur mildu lofti.  SA-átt, hvöss eða jafnvel stormur á undan skilunum og rigning um mest allt land, einkum sunnantil.

 Lægðin sem talað var um í spánni var mætt á sínum staða og það sem meira er á réttum tíma. Góð spá alveg hvernig á það er litið.  3 stig. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Fimmtudagur 13. október:

Sama lægðin verður enn fyrir vestan landið og þá komin SV- eða jafnvel V-átt með nokkuð svalara veðri.  Þó alls ekki hægt að segja að það verði kalt miðað við árstíma. Skúrir vestan- og sunnantil, en bjart norðaustan- og austanlands.

Lægðin á svipuðum slóðum og talað var um í spánni. S -átt, en ekki SV eða V-átt.  Heldur ekki mikið svalara veður því hlýtt var um land allt.  Á hádegi hefði heldur ekki létt til að ráði norðaustantil (gerðist aðeins síðar).  Ágæt spá í raun, en aðeins 2 stig fyrir vöntun á fínni blæbrigðum. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Föstudagur 14. október:

Enn lágþrýstingur fyrir vestan og suðvestan landið og með svipuðu veðri.  Þó  gæti hæglega verið bylgja á ferðinni úr suðvestri og þá samfelld rigning um tíma a.m.k. sunnan- og suðvestanlands og vindur meira S-stæður á meðan.

Sama staða og í raun ótrúlegt að hafa verið að tala þarna um bylgjuna sem vissulega gekk eftir seint á föstudag.  Hver man ekki eldingaveðrið suðvestan- og vestanlands  með rafmagnstruflunum á föstudagskvöldið.  Nánast ótrúlegt að sjá hve spáin var nákvæm þetta 8 til 9 daga fram í tímann! 3 stig.

 

 

 

 

 

 

 

 

Laugardagur 15. október:

Ný lægð af einhverju tagi við sunnan eða suðvestanvert landið og SA- eða A-átt og enn væta, sérstaklega sunnan- og suðaustantil.  Heldur hlýnandi á ný.

Nokkuð góð spá, en gamla lægðin, þó endurnýjuð sé í aðalhlutverki.  Ekki A-átt, frekar SA- og S-átt. Að öðru leyti allgóð spá, væta vissulega sunnantil og 2 stig.

 

 

 

 

 

 

 

 

Sunnudagur 16. október:

Snýst í NA-átt um leið og þessi nýja lægð hreyfist norður eða norðaustur yfir landið (eða með ströndinni) Kólnar og slydda eða snjókoma norðaustan- og austanlands.

NA-áttina gekk eftir.  Í raun náðist að spá fyrir um þróun lægðakerfanna, nánast í smáátiðum að þessu sinn. Það kólnaði, en frekar á Vestfjörðum heldur en norðan- og norðaustanlands. Það var kannski frekar mín fljótfæarni í túlkun frekar en að spáin sjálf hafi verið röng.  Þrátt fyrir það held ég að ósanngjarnt sé annað en að gefa hér nánast fullt hús. 2 stig er engin ofrausn. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Mánudagur 17. október:

Trúlega enn ein lægðin upp að landinu úr suðvestri strax á mánudag.  Mögulega þó dagur með hléi á milli og lægðin þó ekki fyrr en á þriðjudag, en hitt er ekki síður líklegt miðað við þá stöðu sem uppi er. 

N-hvellurinn sem gerði misfórst í spánni  og ekkert var um hann talað.  Frekar að sagt væri að NA-áttin gengi niður.  Spáin því ekki góð. Slegin þó varnagli um að breytingin gæti orðið á þriðjudag, sem er raunin.  Fyrir það fæst 1 stig. 

 

 

 

 

 

Niðurstaða:  13 stig af 18 mögulegum.  Ein besta spáin af þessum toga af þeim 7 sem þegar hafa verið bornar saman.  Ágætt þótti mér að í heildina séð tókst mjög vel að sjá fyrir stóru myndina og á köflum að segja fyrir veðrið nánast í smáatriðum þetta langt fram í tímann. 

Áhrif sjávar fyrir norðan land á veðrið

Í dag mánudag 17. október er hvöss N-átt og jafnvel stormur með talsverðri úrkomu.  Heimskautaloft ryðst suður á bóginn, en það hvað skammt er liðið á haustið gerir það að verkum að úrkoma verður meiri en annars væri.  Hvernig má skýra það ?

Við verðum að horfa til sjávarhitans eins og hann er nú fyrir norðan landið.  Á greiningarkorti frá ECMWF sem ég náði í á síðu Veðurstofunnar sést að í morgun var yfirborðshiti sjávar um +6°C á stóru hafsvæði fyrir norðan land.  Tunga af hlýrri sjó nær norður á Grænlandssund og mætir þar pólsjónum sem vinnulega er mun kaldari.  En aðalatriðið er að lofti úr norðri er kalt í grunninn og líka þurrt.  Þegar það berst yfir hafsvæði með þett tiltölu mildum yfirborðssjó á sér stað varmaflæði í miklum mæli þar sem sjórinn vermir loftið.  Varmaskiptin fara mest fram með þeim hætti að vatn gufar upp úr sjónum.  Í um 1.200 metra hæð er frostið um 10 stig, en við yfirborð um +6°C þetta er mikið hitafall og eykur bæði á varmastreymið og eins það að rakinn blandast auðveldlega við hærri loftlög.  Ský myndast og úrkoma.

Meðan sjór er enn þetta hlýr fellur úrkoma sem snjór á láglendi norðanlands aðeins þegar uppruni loftsins er mjög norðlægur (loftið kalt) og eins það hvasst að varmaupptakan verður takmarkaðri. Á Vestfjörðum er hins vegar mikla styttra í talsvert kaldari sjó norður og norðvesturundan og sú er skýringin á þvi að við utanvert Djúp og á Ströndum snjóar frekar á láglendi en annars gerist um landið norðanvert.  Þetta er þó svo að næst landi sé heldur hlýrra.  Þegar líður á haustið og sjávarhitinn fellur meira (eftir veðuratburði eins og þennan í dag) jafnast þessi munur alveg út allt austur um Langanes og Vopnafjörð.   

Þó sjórinn umhverfis landið sé hlýr að tiltölu, miðað við meðaltal í gagnasafni fyrir tímabilið 1971-2000, var hann mun hlýrri í það heila tekið í fyrra.  Þett sést með því að bera saman frávikakortin hér frá NCDC í Bandaríkjunum.  Beinið sjónum að norðausturhorni myndanna. Sú efri er frá 5. okt 2011 og það neðra eins og staðan var 6. okt 2011.  Mögulega er hlýja frávikið sem verið hefur í sjávarhitanum hér við land búið að ná hámarki ?  En kannski er enn og snemmt að fullyrða nokkuð um það.  Engu að síður er umhverfi okkar hvað sjávarhitann og mikinn þátt hans á veðri með talsvert öðrum hætti þetta haustið miðað við eins og það var í fyrra.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Selta í lofti við S-Grænland

Sýni hér athyglisverða tunglmynd frá því fyrr í dag (MODIS 14. okt kl. 15:35) af syðsta hluta Grænlands.  Þarna var nánast heiðríkt í dag, en það sem ekki sést á myndinni er sá hvassi vindur sem þvingaður var fram af Grænlandsjökli, yfir strandhéruðin og áfram út á haf.

 Beinum sjónum okkar einmitt út á haf og þar má sjá með suðvesturströnd Grænlands talsverða mósku í lofti sem glampar jafnframt nokkuð á.  Loftið er greinilega ekki tært, en hvað getur heimskautaloft ættað ofan af jökli innihaldið af smáögnum ?  Í sjálfu sér er það alveg eins tært og hugsast getur, en þegar það berst yfir sjóinn þyrlast inn upp í hvössum vindinum með líkum hætti og má stundum sjá úti á Hvalfirði í hvössum landvindi. Nema þarna gerist þetta á miklu stærri kvarða ef svo má segja.  Það er ekki sjávarlöður sem kemur í ljós heldur smágerðar saltagnir sem eftir verður í loftinu þegar löðrið gufar upp. 

Ef áfram er skoðað og umhverfið kannað kemur í ljós á lægðin sú sem er á Grænlandshafi sú hin sama og verið hefur að hrella okkur hér sunnanlands með S-vindi og rigningarhryðjum, að hún veldur líka heilmiklum stormi úti fyrir suðvestanvert Grænland og eins suður af Hvarfi.  Spákort Belgings frá í dag sýnir vindafarið glöggt.  Kl. 15 blés á allstóru svæði þar sem veðurhæðin var um og yfir 25 m/s. Þetta er rauði flekkurinn á kortinu. 

En ekki nóg með það heldur er uppruni loftsins ofan af Grænlandi af verulegu leyti.  Það er mikilvægt í þessu sambandi, því það gerir það að verkum að rakastig þess er lágt.  Í Narsassuaq kl.18. Var hitinn +2°C en daggarmarki ekki nema -18°C.  Þýðir að loftið er sérlega þurrt og reiknað rakastig því ekki nema 33%.

Þegar þetta þurra loft rífur upp sjávarlöður í storminum gufar sjórinn jafnharðan upp og saltið situr eftir og myndar þessa mósku sem sjá má með berum augum utan úr geimnum.  Bæði þarf loft að vera þurrt svo þetta gerist í einhverjum mæli og vindur yfir 20 m/s, helst ekki minni 22-23 m/s.  Þá verður saltflæðið úr sjónum til lofthjúps gríðarlegt á tiltölulega skömmum tíma.   Við sjáum tauma þvert á vindáttina hornrétt á ströndina.  Greini ekki hér og nú hvað þarna getur verið nákvæmlega á ferðinni. Þessir taumar virðast liggja ofan lága seltumetta loftlagsins.  Röndin e.t.v. þéttari "saltreykur" undir betur blönduðu skýinu.