Einn besti dagur sumarsins

Á Höfuðborgarsvæðinu hlýtur dagurinn í dag, 4. september að teljast með allra bestu dögum sumarsins.  Þó hámarskhitinn hafi ekki náð "nema" um 16°C var stillan engu lík og ólíkt því sem gerist um mitt sumar þegar sólfarsvindurinn hefur undirtökin.  Þetta áliðið sumars er sólarhæð það miklu lægri að uppstreymi yfir landið verður mun takmarkaðra og því verður hafgolunnar síður vart. 

Hlýjast á landinu var reyndar austur á Héraði í dag, 19°C á Egilsstaðaflugvelli.  Þessi dagur, 4. september var í fyrrasumar einnig afar veðurgóður, reyndar svo að hæsti hiti sumarsins á landinu mældist einmitt þennan sama almanaksdag 2010.

En það sem vekur athygli mína nú þessa helgi eða alveg frá því á föstudag,  hvað loft í lægri lögum lofthjúps hefur verið áberandi hlýrra en það sem ofar er.  Svokölluð þykkt sem mælir hitann til jafnaðar í þversniði frá yfirborði upp í um 5,5 km hefur ekki verið neitt sérlega mikil þessa daga samanborið við hita í um 1,5 km hæð.  Þar hefur hlýtt loft borist suðvestan að og yfir landið frá því á föstudag.

Til fróðleiks skoðaði ég uppruna loftsins kl. 12  yfir miðju Suðurlandi í dag í um 1.500 metra hæð með hjálp HYSPLIT reiknitólinu bandaríska.  Eftir lykkju yfir hafinu fyrir sunnan land, kom loftið upp að austanverðu landinu og þaðan til suðvesturs.  30. ágúst, þ.e. sl. þriðjudag var uppruninn reiknaður skammt austan við Nýfundnaland.  Á veðurkorti í 850 hPa þrýstifletinum aðfararnótt 31. ág. (GFS-Wetterzentrale.de) má sjá glöggt lægðina á þessum sömu slóðum og varð til upp úr fellibyljaleifum IRENE.  Í þessari sömu hæð sjáum við mjög hlýtt loft enda komið langt úr suðri. Jafnhitalínurnar samsvara ca. 1.500 metra hæð yfir sjó.

Eins og oft vill verða með hitabeltisstorma sunnan úr Atlantshafi ná þeir að opna rásir fyrir streymi af hitabeltislofti norður á bóginn.  Að þessu sinni sýnist það að mestu hafa verið lægri lögum komið á okkar slóðir, en ofar var loft meira blandað og sennilega af margbreytilegri uppruna, án þess að ég haf neitt lagst í frekari greiningar á því.

       

6-11 daga spár (2)

Fyrir viku kom ég með fyrstu 6-11 daga veðurspána hér á veðurblogginu. Sjá hér.  Eftir helgi verður gagnsemi hennar metin og sýnist mér fljótt á litið að gærdagurinn hefi gengið prýðilega eftir og spáin fyrir daginn í dag (1. september) er a.m.k. í áttina !

Nú er komið að spá nr. 2 af þessari gerð ásamt mati á óvissu í lokin.  Eins eru smá hugleiðingar um svokallaða spáklasa sem er grunnurinn að þessum veðurspám.   Spá fyrir næstu daga má sjá hjá Veðurstofunni hér.

Miðvikudagur 7. og fimmtudagur 8. september:

Snörp N-átt frá lægð sem er spáð fyrir austan land. Haustsvipur er á þessari lægð og heldur kólnar með henni einkum þegar frá líður. Mögulega gránar í fjöll NA- og A-lands. l

Föstudagur 9. september:

Ný lægð upp að suðvesturströndinni með hvassri SA-átt og rigningu um mest allt land.   Hlýnar aftur.

Laugardagur 10. september:

Áhrifa mun enn gæta frá þessari djúpu lægð við landið.  Annað hvort nokkuð hvöss SV-átt eða þá NA-átt (í því tilviki að sjálf lægðarmiðjan verði austar) Úrkomusamt og kólnar heldur á ný. 

Sunnudagur 11. september:

Rólegra veður, mögulega hæðarhryggur yfir landinu eða hér í grenndinni með bjartara veðri og þá líklega næturfrosti. 

Mánudagur 12. september:

Reiknað er með að fellibylurinn KATIA gæti lónað hingað norður eftir og þess vegna orðið að myndarlegri læg hér suður eða suðavesturundan fljótlega eftir aðra helgi.  Það er þó háð fjölmörgum óvissuþáttum  m.a. að fellibylurinn komi ekki að landi í Ameríku sem enn er alveg óljóst. En líkurnar eru vissulega einhverjar og spálíkönin hefa ítrekað allra síðustu daganna reiknað djúpa lægð upp úr KATIA um þetta leyti.  

Mat á óvissu.

Flest bendir til þess að fremur kalt loft náið útbreiðslu til suðurs fyrir vestan Grænland um og eftir komandi helgi og "næri" lægðir sem berast síðar í áttina til okkar. Þessi þróun er mjög sennileg og óvissa lítil hvað það varðar. Þegar gangur lægða er við landið er óvissan helst tengd tímasetningum, hvort SA-hvassviðrið verði á föstudag eða jafnvel strax á fimmtudag svo dæmi sé tekið. Fellibylurinn KATIA er síðan alveg sérstakur kapítuli í óvissunni, einkum fyrir síðari hluta spátímans.  Komist hann síðar meir í námunda við vestanvindana í háloftunum hér suðvestur undan fara allar reiknaðar spár í annan fasa ef svo má segja.  Það kviknar einfaldlega á nýjum rofa þegar svo mikil orka sem tiltölulega lítið kerfi eins og hitabeltisstormar og fellibylir flytja norður á bóginn, jafnvel þó þeir verði farinir að láta verulega á sjá.     

 

Um klasaspár (clustering):

Hnattrænt reiknilíkan er oftast nær keyrt í mjög öflugri tölvu um 20 daga fram í tímann á 12 klst fresti.  Reynslan sýnir aðsú spá verður lítt eða ekki marktæk á norðlægðum slóðum (líka suðlægum) á 5. til 8. degi. Spárnar eru hinsvegar að jafnaði langdrægari sínhvoru megin miðbaugs.  Til þess að fá mat á óvissuna og einhverja hugmynd um það hve langdræg spáin væri í hvert sinn fundu menn snjalla leið fyrir þó nokkru síðan. 

Hún kallaði reyndar á stærri örgjörva og hraðari reikninga, en í stað þess að horfa eingöngu á það að þétta reiknimöskvana sögðu menn sem svo:  Prófum að keyra fleiri spár frá sama upphafspunkti og af því að hreyfingar loftsins eru í eðli sínu óreiðufullar (e.chaos) mátti ætla að niðurstaðan yrði ekki sú sama.  Reyndar var gengið lengra og ákveðið að hnika lítið eitt á kerfisbundinn hátt upphafsástandinu.

Reikningarnir voru þannig endurteknir ekki bara einu sinni eða tvisvar heldur 50 sinnum.  Þannig fengust 50 ólíkar spár úr sama líkaninu auk aðalspárinnar sem vel að merkja er alltaf keyrð í heldur þéttara neti en hinar 50.  Allar þessar spár eru síðan grunnur að líkindadreifingu þeirra spáþátta sem við viljum skoða. Hér er dæmi úr gamalli keyrslu Evrópsku reiknimiðstöðvarinnar (ECMWF) þar sem eru öll 50 veðurkortin saman með sama gildistímann.  Maður rýnir sjaldnast í þessi "frímerki" heldur skoðar ek. samantekt sem gerð er aðgengileg.

6-11 daga spárnar hér byggja því ekki aðeins á einni tölvukeyrslu, heldur mörgum úr einu og sama líkaninu.  Ekki nóg með það heldur eru bornar saman klasaspár úr a.m.k. tveimur slíkum austanhafs og vestan.

Sumarhámark hitans ekkert til að hrópa húrra fyrir

Þennan síðasta dag ágústmánaðar var veður með besta móti norðan- og austanlands og komst hiti í 21 stig á Egilsstaðaflugvelli og á Hallormsstað. Svipað verður á þessum slóðum á morgun 1. september.

Til þessa í ár hefur ekki mælst hærri hiti á landinu en þær 24,8°C sem Húsvíkingar upplifðu 27. júlí sl.  Í fyrra mældist hæsti hiti sumarsins ekki fyrr en 4. september og þótti frekar óvenjulegt.  Mér finnst þó sennilegra að dagar til að slá út Húsavíkurtöluna séu gengnir okkur þegar úr greipum þetta árið.

 

Hámarkshiti ársins 2004-2011
Ár	Max	Stöð	Dags
2011*	24,8°C	Húsavík	27. júlí
2010	24,9°C	Möðruvellir	4. sept
2009	26,3°C	Egilsstaðaflugv.	29. júní
2008	29,7°C	Þingvellir	30. júlí
2007	24,6°C	Hjarðarlandi	9. júlí
2006	25,7°C	Ásbyrgi	3. ágúst
2005	25,9°C	Búrfell	23. júlí
2004	29,2°C	Egilsstaðaflugv.	11. ágúst
* TIL ÞESSA

Tók saman meðfylgjandi töflu um hámarskhita hvers sumars síðustu árin, eða frá 2004.  Ég er ekki viss með árshámarkið 2007 á Hjarðalandi, en annars eru þetta sjálfvirkar stöðvar sem eiga í hlut.  Sú mæliaðferð hækkar gildi þessara árshámarka samanborðið við kvikasilfurmælanna.  Sá munur sýnist mér í fljótu bragði geta verið um 1 stig, stundum tæplega það og sum árin ríflega. Þetta þarf þó að skoðast betur.

Í ár rétt og eins í fyrra eru hæstu hámörkin ekkert til að hrópa húrra fyrir .  Flest sumur nær hitinn einhversstaðar 25 stiga markinu og í vænum hitabylgjum stígur hitinn á allmörgum veðurstöðum vel yfir það mark.

Árin 1994 til 2003 fór hæsti hiti ársins yfir 25°C öll árin nema 2002.  Þá komu líka eingöngu kvikasilfursmælingar til greina í þessum samanburði.  Síðan þá eru allar mælingar með og reyndar hefur þeim sjálfvirku farið fjölgandi á sama tíma og mönnuðum stöðvum fækkar jafnt og þétt. 

1993 er hins vegar síðasta skítasumarið á Íslandi þar sem hæsti hiti landsins gerði ekki annað en að komast rétt yfir 20 stigin.  Um 1970 voru líka nokkur slík sumur svipaðrar ættar. 

En í upphafi nefndi ég hér þessa vænu síðsumardaga fyrir norðan- og austan.  Kannski er ástæða sú helst fyrir því hvað hæsta hámark sumarsins er ómerkilegt miðað við annars gæði síðustu fjögurra  sumra þegar horft er á meðalhitann einan og sér, að alveg hefur skort að loft berist hingað langt að úr af suðlægum og suðvestlægum slóðum um mitt sumar þegar sól er hærra á lofti en nú. Þá getur verið gaman að vera fyrir norðan, en austur á landi vindi sem er aðeins sunnan við vestur.  2008 er undantekning, en í hitabylgjunni í lok júlí það sumar kom það heita loftið reyndar meira úr suðaustri eða austri.

 

Lægð sem rekur ættir sínar til IRENE á fimmtudag.

Lítið er nú eftir af fellibylnum IRENE.  Lægð sem nú er við Labradorströnd Kanada er má rekja til fellibylsins mannskæða.  Hún sést vel á meðfylgjandi korti GFS í Washington sem gildir kl. 06 í dag. Inn á þetta kort auk jafnþrýstilína (hvítar) eru dregna jafnþykktarlínur.  Víðáttumikill geiri sunnan og suðaustan lægðarmiðjunnar eða sunnan grænu línunnar sem auðkennd er með tölunni 564 er til vitnis um að það loft er af mjög suðlægum uppruna.  Norðar er dekkri græn lína.  Þar er þykktin 546dm sem dæmigert sumargildi hérlendis  Sjá má líka lokaðan bláan hring (528) langt í norðri.  Þar er á ferðinni frostkalt loft.

Vel þekkt er að gamlir fellibyljir eða leifar þeirra geta hæglega spólað upp lægðir í vestanvindabeltinu.  Bæði bera þeir með sér hlýrra og rakara loft norður á bóginn en annars gerist og auk þess virkar hringhreyfing fellibyls eins og olía á eld nýmyndaðrar lægðar.  

Hins vegar mun þess umtalaða lægð ekki dýpka að marki og fyrir því eru einkum tvær ástæður.  Í fyrsta lagi er þrátt fyrir nægju af hlýju og röku lofti enn of langt í kaldara loft í norðri.  Hitamunur loftmassanna er einmitt forsenda verðulegrar dýpkunar.  Hann er einfaldlega ekki nægur.  Hin ástæðan er sú að fellibylurinn hefur lónað nú yfir landi í á þriðja sólarhring, án þess að berast endurnýjuð orka til viðhalds kerfinu.  Kröftugt uppstreymi eftir  spírallaga brautum er ekki lengur til staðar og þá heldur ekki sú hringhreyfing sem þarf til  innspýtingar fyrir lægðina.  Við sjáum spákort af Brunni Veðurstofunnar sem gildir fimmtudagsmorgunn, 1. september.  Lægðin þá suðvestur af landinu, kannski um 980 hPa í miðju.  Strekkingsvindur af SA og rigning, en hlýja loftið af hitabeltisuppruna verður þá að mestu á austurleið fyrir sunnan landið.

Þegar lengra líður á september nær haustloftið í norðri meiri útbreiðslu.  Gamlir fellibyljir sem lónað hafa sunnan úr höfum án þess að koma að landi varðveita betur hringhreyfingu sína. Fer vissulega eftir sjávarhita, hraða þeirra o.s.frv. Við þær aðstæður þarf að fylgjast vel með þegar þeir berast inn í vestanröstina í háloftunum.     

Trausti Jónsson fjallar líka um þessi mál hér.

Greinileg umskipti í veðrinu

Í nokkrar vikur hefur verið ríkjandi NA-lægur vindur á landinu eða vindáttir þar í kring. Loft af suðlægum og suðvestlægum uppruna hefur vart borist frá því því um verslunarmannahelgina.  Segja má að þetta veðurlag hafi verið viðvarandi frá 1. eða 2. ágúst.  Hiti er líka nokkuð undir meðaltalinu 1961-1990 á Akureyri.  Hins vegar hefur verið hlýrra sunnan- og vestanlands.  Í Reykjavík er þannig heldur yfir meðaltali þessa sama árstíma, en fremur þurrt hefur verið þessar vikur, aðeins mælst 14,5 mm í Reykjavík svo dæmi sé tekið.  Það í ágætu samræmi við ríkjandi vindátt, þó vissulega hafi líka stundum blásið að austri.

Í dag, 28. ágúst er orðin breyting, komin SV-átt og dregið fyrir sólu um landið vestanvert og um leið rofar til eystra og hlýnar.  Það sem meira er að spáð er læðgum úr suðvestir í grennd við landið næstu daga með vindátt á milli SA og SV.   Umskiptin eru klippt og skorin og falla ágætlega að almanakinu, þ.e. höfuðdegi sem er á morgun.

Stóra myndin er sú að viðvarandi fyrirstöðuhæð eða hæðarhryggur yfir N-Skandinavíu, Finnlandi og þar um slóðir er að gefa sig. Við Skotland og Írland fyllist líkaháloftadrag sem þar hefur haldið sig og tengist reyndar rofi háþrýstingsins norðaustri.  Kaldara loft breiðir nú úr sér til suðurs fyrir vestan Grænland og veldur háloftadragi á Grænlandshafi og við S-Grænland.  Það nærir aftur lægðir sem berast hingað til lands.  Sem bein afleiðing þessa, styttist óðfluga og óhjákmæmilega í fyrstu haustlægðina á okkar slóðum.

Fellibylurinn IRENE stefnir á Norður-Karólínufylki

Sá í morgun að búið er að lýsa yfir neyðarástandi í 6 eða 7 fylkjum Bandaríkjanna vegna fellibylsins IRINE sem nú er 3 stigs bylur á kvarða Saffir-Simpson.  Þegar blaðað er í gegn um spár og mat veðurfræðinga á stefnu hans og þróun næstu tvo sólarhringa eru miklar líkur á því að miðja bylsins komi að landi í Norður-Karólínu um og upp úr miðjum degi á morgun 27. ágúst.  Sennilega á milli Cape Fear og Cape Hatteras.  Spáð er áhlaðanda og sjávarborðshækkun sem nemur um 2-3 m þar sem mest verður aðeins austan við auga bylsins. Óvissan virðist meiri vera um styrkinn frekar en stefnu, því hann hefur veikst lítið eitt síðustu klukkustundirnar, þvert á það sem spámenn ætluðu.

Farið getur svo að nánast verði um endirtekið efni að ræða frá 6. september 1996 þegar mjög áþekkur fellibylur, FRAN gerði mikinn usla á strandsvæðum í N-Karólínu.  Um FRAN og afleiðingar hans ofl. má lesa hér.  Veðurhæðin varð einna mest nærri Wilmington og sjór gekk langt inn á land með miklu eingnatjóni eins og gefur að skilja.  34 dauðsföll voru rakin beint til óveðursins og þar af rúmlega 20 í N-Karólínu, en einnig í Virginíu, Pennsilvaníu og víðar.  Þá gekk illa á spá stefnunni og búið að gera miklar varúðarráðstafanir í næsta fylki fyrir sunnan þ.e. S-Karólínu þar sem tjónið varð mun minna.

Tilraun með 6-11 daga spár

Hef um nokkurn tíma verið að velta því fyrir mér að birta veðurspár hér á þessum vettvangi sem ná heldur lengra en hinar hefðbundnu sem oftast eru til 6 eða 7 daga.  Freistandi er að stíga einu skrefi lengra og notast við svokallaðar klasaspár reiknimiðstöðvanna til að draga upp líklega mynd af veðri næstu 5-6 daga þar á eftir.

Ég mun næstu vikur setja slíkar spár inn hvern fimmtudag sem ná frá miðvikudegi í komandi viku til mánudags.  

Ætlunin er síðan að meta eftir á hvernig til tókst.  Ég geri mér grein fyrir því að stundum verður maður alveg "úti að aka", en vonandi ívið oftar með nokkuð rétta línu. Fjalla síðar um aðferðina, aðgengi að upplýsingum og hvernig þær eru túlkaðar, en læt hér fyrstu spánna gossa.  Veðurspá næstu daga og fram á miðvikudag má sjá hjá Veðurstofunni hér.

Miðvikudagur 31. ágúst:

Grunn lægða eða lægðardrag á Grænlandshafi.  SV-læg vindátt. Þungbúið og úrkoma vestan- og suðvestantil, en þurrt og jafnvel bjart norðan- og austanlands.  Þokkalega hlýtt á landinu.

Fimmtudagur 1. september:

Svipað veður og ekki markverðar breytingar.

Föstudagur 2. september:

Lægðagangur úr suðvestri með S-átt og röku og mildu lofti.  Rigning sunnan- og einkum þó vestanlands. Fremur vindasamt.

Laugardagur 3. september:

Svipað veður og sennilega vindasamt. Þessa dagana verður háþrýstisvæði heldur að styrkja sig í sessi við Bretlandseyjar og eykur þannig á líkurnar á suðlægu og mildu lofti komandi daga.   

Sunnudagur 4. september og mánudagur 5. september:

Fremur hlýtt með S -g SA-átt.  Einkum milt í veðri norðan- og norðaustanlands.  Lægð af einhverju tagi við landið sunnan eða vestanvert á sunnudag/mánudagog rigning frá skilum hennar.

 

Mat á óvissu.

Hún er einkum tengd staðstetningu og styrk hæðarinnar sem nú er spáð að muni byggjast upp yfir Bretlandseyjum eða N-Evrópu.  Staðsetningin og styrkur ræður talsverðu um lægðabrautina hér við land.  Hvort hún verði við landið eða um Grænlandssund fyrir vestan okkur. Illa fyrirséðar fellibyljaleifar s.s. IRENE geta sett strik í reikninginn, berist þær norður undir Nýfundnaland eða Labrador sem mögulega gæti orðið raunin snemma í næstu viku. 

Ameríku-makríllinn gengur einnig norðar

Sumarið 2006 var það fyrsta sem makríll fór að ganga að ráði og veiðast hér við land.  Áður hafði svo sem sést til hans endrum og sinnum og þannig varð vart við göngur hans nokkuð óvænt í Faxaflóa sumarið 1978 svo dæmi sé tekið.

Makríllinn þrýfst best í sjó sem er heldur heitari en algengastur er hér við land. Skýringa ætisleiðangra makríls inn í íslenska lögsögu er vitanlega sú að hér við land hefur sjávarhiti farið hækkandi síðustu árin.  Kortið að neðan sýnir útbreiðslu makrílsins við landið í leiðangri Hafró í fyrrasumar (2010).

Í Atlantshafi eru þrír deilistofnar makríls. Sá stærsti (vesturstofn) hrygnir að vorlagi vestur af Írlandi, í Biskayflóa og suður við Spán.  Hann þvælist síðan norður á bóginn í ætisleit á sumrin og hefur m.a. verði hér við landið í talsverðum mæli hin síðari ár.  Annar stofn er kenndur við Norðursjóinn.  Hann var mjög stór fyrir 1970, en var illilega ofveiddur og hefur alls ekki náð sér á strik síðstu ár.  Þriðji deilistofninn heldur sig síðan vestur við strendur N-Ameríku.  Hann er hefur aðeins aðra arfgerð og ekki er talið að blöndun þessara deilistofna þvert yfir Atlantshafið eigi sér stað að ráði.

Þessi norður Ameríski stofn er einkum að finna að finna í sjónum frá Hatterashöfða í Norður-Karólínu norður til Nýfundnalands.  Nýjar niðurstöður rannsókna vísindamanna í Massachusetts benda til þess að árunum 1968-2008 hafi makríllinn leitað stöðugt norðar í ætisleit líkt og við höfum orðið vitni að.  Líka þar er breytt gönguhegðun rakin til hækkandi hita sjávar. 

Stofn Ameríkumakrílsins hrundi um líkt leyti og Norðursjávarhlutinn.  Hins vegar hefur makríllinn við Ameríku náð sér ágætlega á strik þó svo að vesturstofninn í Atlantshafi sé langstærstur og var árið 2009 álitin vera um 3 milljónir tonna (hrygningarstofninn).  Hækkandi sjávarhiti hefur gert vesturstofninum gott þrátt fyrir talsverðar veiðar allmargra ríkja. Beitarsvæðið hefur stækkað og makríllinn sækir næringu inn á ný svæði í samkeppni við aðra stofna sem þar eru fyrir.  Ekki bara hér við land, en annað dæmi má nefna frá Noregi. Þar hefur makríll verið veiðanlegur í sumar norðar með strönd Noregs en áður hefur þekkst.

Makríllinn étur átu (dýrasvif) og það sem verra er og kannski minna er vitað um er að hann leggur sér til munns seiði mikilvægra nytjastofna. Athuganir hér við land benda hins vegar ekki til þess að makríllinn sé mikið í sandsílinu.  Kannski finnst það ekki í maga hans þar sem lítið er hvort eða er af því í sjónum fyrir sunnan og vestan land. 

Aukinn sjávarhiti við landið gjörbreytir vistkerfi sjávar.  Á því leikur engin vafi. Ástæður hlýnunar sjávar eru hins vegar bæði þær að við erum í hlýrri sveiflu á langritímakvarða sjávarhita. Kannski í miðri slíkri sem hófst skömmu fyrir aldamótin.  Hin er sú að hiti sjávar fer til lengri tíma hægt og bítandi hækkandi.  Báðir þessir þættir koma við sögu og menn geta síðan rökrætt um hlut hvors fyrir sig í hækkuninni.

Hins vegar er fróðlegt að glöggva sig á eldri athugunum og rannsóknum.  

Okkar fyrsti fiskifræðingur, Bjarni Sæmundsson, skrifaði ritgerð árið 1932 þar sem hann lýsir áhrifum hækkandi hitastigs á lífríki sjávar við Ísland. Á árunum 1925-1945 var hiti bæði til lands og sjávar hafa verið svipað og síðastliðinn áratug og því kemur margt í þessari ritgerð mjög kunnuglega fyrir sjónir. Hann talar sérstaklega um að mikið hafi orðið vart við makríl kringum landið. Næsti fiskifræðingur okkar, Árni Friðriksson, skrifaði svo grein um makríl í Náttúrufræðinginn árið 1944.  Þar er einnig getið um miklar makrílgöngur við landið. (Fengið frá: Vistey-Sjávarlíf og sjávarnytjar í Eyjafirði).

Margar spurningar vakna vitanlega um samspil vistkerfis og hlýnandi sjávar. Svo sem með hvaða hætti makrílgöngurnar hingað síðustu sumur hafa á vöxt og viðgang helstu nytjastofna botnsfisk eins og þorsks, ýsu og ufsa.  Loðnan hefur hörfað í kaldari sjó og skilur eftir sig fæðurými ef svo má segja. Fyllir makríllinn það.  Hvað með Norsk-íslensu síldina.  Því gengur hún ekki í jafn ríkum mæli inn á norðurmið líkt og á hlýsjávarárum síðustu aldar ?  Margt fleira kemur inn í myndina. Stækkand hvalastofnar, vöntun á sandsíli o.s.frv, o.s.frv.  

(Vísun á grein vísindamannanna vestanhafs er hér:)

W. J. Overholtz, J. A. Hare og C. M. Keith: ”Impacts of Interannual Environmental Forcing and Climate Change on the Distribution of Atlantic Mackerel on the U.S. Northeast Continental Shelf,” Marine and Coastal Fisheries, vol 3, issue 1, 2011.

IRENE spáð sem 3.stigs fellibyl

Síðasta sólarhringinn hefur IRENE færst mjög í aukanna og er spáð að nái styrk 3. stigs fellibyls síðar í dag. Þetta koma í ljós m.a. þegar sleppt var veðurkanna niður í auga bylsins og  greindi hann loftþrýsting í miðju hans 966 hPa.  Nú er spáð mesta vindi yfir 100 hnútum (ca 51 m/s), sem í mínum huga greinir stóra fellibyli frá þeim sem minni eru.  Bylurinn er nú þegar búinn að valda nokkru tjóni á Poerto Rico, en stefnan er nú á Bahamaeyjar.  Að öðru leyti er ekki gert ráð fyrir á IRENE gangi á land skv. reiknuðum spám fellibyljamistöðvarinnar á Miami, en hann muni samt "sleikja" austurströnd Bandaríkjanna næstu daga og valda heilmiklu fári næstu daga.  Ekki síst þaðr sem litlu má muna að IRENE geti haft mun meiri áhrif þar.

Tunglmyndin er af bylnum og frá því í gær. NASA Goddard/MODIS Rapid Response Team.

 

Lítil úrkoma í sumar

Horfum að eins á úrkomu í sumar um suðvestan- og vestanvert landið.  Kannski í ljósi síðasta árs (2010) sem reyndist vera meðal þeirra þurrustu frá upphafi mælinga.  Í Stykkishólmi var árið það 5. þurrasta frá upphafi (1856) og í Reykjavík var árið það næst þurrasta (frá 1920).

Mörgum hefur þótt heldur þurrt í sumar.  Í þrálátri N- og NA-áttinni í júní rigndi mjög lítið (15,1 mm).  Heldur meiri væta var í júlí eða í tæpu meðallagi.  Hins vegar hefur verið þurrt það sem af en ágúst.  14, 1 mm í Reykjavík og 17,6 mm í Stykkishólmi miðað við 23. ágúst.  Ekki er útlit fyrir vætu næstu daga, en óvissa með blálok mánaðarins hvað þetta varðar.

Þrátt fyrir þetta þurra sumar er samanlögð úrkoma ársins á ágætu róli. Þökk séð sérstaklega mikill úrkomu í mars og ekki síður í apríl.  Má segja að í heildina vanti aðeins lítið upp á að ná samanlögðu magni 2010 þó svo að allt haustið sé eftir. 

Breytileiki úrkomunnar hér á landi á vikna- eða mánaðarvísu er mjög mikill og þurrir eða blautir kaflar verða fyrir vikið ekki svo langir.  Þetta er eitt af því sem einkennir íslenska veðráttu.

Teiknaði upp eftirfarandi línurit sem sýnir staðalfrávik mánaðarúrkomunnar í Reykjavík 12 mánuði í senn. Með því móti hverfur þáttur árstíðarsveiflunnar.  Við sjáum að lengst af á kalda meðaltímabilinu 1960-1990 var breytileikinn nokkuð stöðugur með skemmri sveiflum.  Hann jókst á árunum þar á eftir og náði hámarki 1993-1994.  Þar telur verulega mikil umskipti frá mjög þurrum október 1993 yfir í afar úrkomusaman nóvember.  Annar toppur í þessu tilliti er árið 2008 en það ár tók að rigna mjög hressilega um haustið eftir afar þurrt sumar. Þessi mælikvarði á breytileika mánaðar úrkomunnar hefur síðan farið vaxandi síðustu mánuði.

Fróðlegt væri að taka þetta lengra, fyrir Stykkishólm aftur til 1856 og yfirfæra talnagrunninn þannig að í stað úrkomusummu hvers mánaðar verði vegin frávik hvers mánaðar frá ek. skilgreindu meðalgildi sama mánaðar. Eins hvort þessi mælikvarði tengist hitafráviki á einhvern hátt.