Frakkar hafa reynslu af veðurtryggingum

Mér lýst vel á þessar góðviðristryggingar og þær ætti að útfæra fyrir Íslendinga á ferð innanlands.  Er meira en til í að aðstoða íslensk tryggingafélög við það að gera áhættugreiningu fyrir slíkar tryggingar. En ansi er ég hræddur um að iðgjaldið yrði nú samt hátt, nú eða sjálfsábyrgðin.  Verst er auðvitað að skilgreina hvað sé rigningardagur, því oft gerir að sumarlagi hér minniháttar vætu sem varla mælist og veldur fáum nokkrum ama.

Síðan væru það vitanlega tryggingasvikin sem erfitt væri að hemja því hér á landi er lítið mál, segjum sem svo að  fjölskylda sé komin með þrjá rigningardaga í sínu fríi að þá er oftast ekki vandkvæðum bundið að aka inn í rigningu einhvers staðar til að ná þeim fjórða og fá þannig trygginguna greidda út ! 

Í fréttinni segir að fylgst sé með regni um gervitungl.  Líklegra þykir mér að stuðst sé ekki síður við veðurratsjá, en með henni er hægt að kortleggja vætuna mjög vel, svo fremi að net ratsjáa þeki allt Frakkland (sem er raunin !).  Frakkar hafa lengi verið reiðubúnir að tryggja veður við gerð auglýsinga hér á landi.  Hef sjálfur verið fenginn til að votta veður á staðnum, jafnvel uppi á jökli vegna keyptrar veðurtryggingar. 

Ef einhver vildi tryggja brúðkaup sitt úti við í Reykjavík í júlí fyrir regni, segjum fyrir 100 þús kr, er hætt við að iðgjaldið yrði a.m.k. 35 til 40 þús. Ef mætti heldur ekki blása að ráði hækkaði síðan iðgjaldið enn frekar.

Veðurtryggingar stórra íþróttaviðburða á meginlandi Evrópu eru hins vegar nokkuð algengar.  Þá er verið að horfa til aðsóknar og oftar en ekki er verð að tryggja sig gegn tekjutapi við slagveðursregn og sólarleysi.      

Fá rigningardagana endurgreidda

Áhrif hafgolunnar á Hæli

Hæll í Gnúpverjahreppi er langt inn í landi og heyrir til uppsveita Suðurlands.  Engu að síður nær hafgolan þangað uppeftir  auðveldlega, jafnvel þó svo að nokkur NA-átt sé í lofti líkt og gerðist í gær.  Þegar lesin eru saman línurit vindstyrks, vindáttar og hita sést þetta glöggt.

 

Um morguninn er landvindur, áttin ANA-stæð, en þetta er hin ríkjandi vindátt á Hæli.  Hitinn hækkar ört í sterku sólskininu og er komin yfir 20 stig laust fyrir kl. 11 um morguninn.  Um kl. 11 verður vart hafgolu, vindáttin snýst eins og hendi sé veifað um nánast 180°og verður SV-læg.  Um leið lækkar hitastigið og fellur hægt og rólega það sem eftir lifir dagsins.  SV-áttin helst alveg fram yfir miðnætti, en er afar hæg undir það síðasta. Þá um lágnættið snýr vindur sér aftur, fer út fyrir til norðurs og endar í NA-átt líkt og sólarhring fyrr.

Á góðviðrisdögum getur hafgolan náð lengst upp á hálendið.  Það gerði hún reyndar ekki í gær, varð vart skömmu eftir hádegi í Þjórsárdalnum (Búrfell), en upp við Þórisvatn (Vatnsfell) var NA-áttin viðvarandi í allan gærdag.  

Ekki algeng upplifun á Höfuðborgarsvæðinu

Allir tiltækir mælar á höfuðborgarsvæðinu sýndu nú kl.14 a.m.k. 20 stig utan Straumsvíkur þar sem ekki var "nema" 17°C.  Meira að segja upp á Hólmsheiði og  við Sandskeið er vel hlýtt.  Maður fer að ætla  að  ekki væri svo vitlaust að byggja í Geldinganesinu.  Aftur og aftur sér maður ívið hærri hitatölur á góðviðrisdögum þar heldur en á öðrum mælum.  Þó er það engin tjágróður til skýlingar, ekkert nema berangrið. 

  Viðbót: Mælir Reykjavíkurborgar á mengunarmælistöðinni í Húsdýrgarðinum sýndi 22°C á sama tíma.

Skilgreining á hitabylgjum I

Í tveimur færslum ætla ég að reyna að skilgreina hvað þurfi til svo hægt sé að tala um hitabylgju á landinu. Hvenær það telst orðið óvenjulega hlýtt á landinu er vitanlega mikið matsatriði. Það sem einum þykir merkilegt og hlýtt þykir öðrum heldur ómerkilegt og mér er mikið í mun að hitabylgjuhugtakið sé ekki ofnotað og merking þess gjaldfelld.

Ekki er hægt að tala um þessa hluti af viti öðru vísi en að vitna í grundvallarrit Trausta Jónssonar í þessum efnum; Langtímasveiflur V, Hitabylgjur og heitir dagir frá 2003 (sjá hér).  Trausti gerði þar tilraun til að skilgreina hitabylgjudag þegar a.m.k. 10% allra stöðva (sjálfvirkar ekki taldar með) eru með hámarkshita 20°C eða hærri.  Þessi leið hefur ýmsa kosti m.a. þann að bera saman mörg ár og áratugi, eða frá þeim tímum þegar veðurathuganir voru strjálli en nú.  Helsti gallinn er hins vegar sá að hlutfallstala kallar á það að maður verður á hverjum tíma að þekkja fjölda allra stöðva.  Úrvinnsla getur því stundum orðið svifasein. Með þessari aðferð koma að jafnaði tveir dagar í júlí sem teljast hitabylgjudagar og einn í júní og ágúst, eins og gagnasafnið tilársins  2003 sagði til um. 

Til að hitabylgju geri þarf hlýtt loft að vera yfir landinu.  Ekki dugir eitt og sér að miðsumarsólin skíni allan liðlangan daginn.  Eins þurfa vindar að vera hagstæðir þannig að svölu hafloftinu í lægstu lögum sé haldið frá heilu landshlutunum.  Stundum kemur hnjúkaþeyr við sögu, oftast þannig að sunnanlands rignir, en norðan eða austanlands steypist mjög hlýr vindurinn af fjöllum.

Þykktin eða fjarlægðin á milli 1000 og 500 hPa þrýstiflatanna er ágætur mælikvarði á hverjum tíma  á hita loftmassans yfir landinu.  Því meiri sem hún er þess hlýrra er loftið. Venja er að mæla þykktina í dekametrum, en hæð 500 hPa flatarins að sumri til er gjarnan í um 5,5 km hæð eða 550 dam.  1000 hPa flöturinn er skammt ofn yfirborðs flesta daga að sumri, oft í um 80 metrum eða 8 dam.  Þykktin í því tilviki er þá 542 dam, sem er nærri miðlungsgildi sumarmánaða.

Á veturna þá samsvara 528 dam um 0°C og allt það sem fer undir 510 er hægt að telja til kuldakasta.  Þau eru hins vegar ekki hér til umfjöllunar.  Línuritið sýnir hlutfallslega tíðni (í prósentum) allra daga á árabilinu 1957 til 2006.  Gögnin eru fengin úr töflu í gagnagrunni Veðurstofunnar og hér er stuðst við punkt svo að segja yfir miðju landinu og eitt gildi dags látið duga, en í töflunni er einnig hægt að fá þykktina kl. 00, 06 og kl. 18.  Þessi stærð er hins vegar lítið háð dægursveiflu, meira tilflutningi loftmassanna.  Þessi talnagildi eru vitanlega ekki mælingar, heldur eru þau stungin út úr greiningu ECMWF líkansins.  Eldri gildin koma frá endurgreiningum veðurs.

Hitabylgjur verða þá daga sem tilheyra halanum lengst til hægri á línuritinu.  Hæsta gildi þykktar í þessum punkti er 564,5 dam í hitabylgjunni miklu 10. ágúst 2004. Litlu lægra var það daginn eftir.    

Í mínum huga er verulega hlýtt loft yfir landinu og þar með hitabylgja þegar þykktin nær 559 dam.  Stundum  verður vel hlýtt á landinu, við mun minni þykkt, enda spilar sólgeislun yfirborðs og hagstæðir vindar ekki síður inn á hitastigið en eðli loftmassans. Eins er ekki trygging fyrir einmunaveðri þó þykktargildið nái 560. Getur verið skýjað meira og minna á landinu, eða vel liðið á sumarið, jafnvel komið fram í september. 

Þeir eru 43 dagarnir í allt þar sem þykktin hefur náð því að vera 559 dam frá 1957 eða í hálfa öld, en vissulega vantar síðustu tvö árin m.a. hlýindin undir lok júlímánaðar í fyrra.

Í seinni umfjöllun um skilgreiningu á hitabylgjum samþætti ég markgildi hita á veðurstöð og þykkt yfir landinu, en þar vil ég gera talsvert ríkari kröfur til hámarkshita en þær að hitinn nái 20 stigum einhvers staðar á landinu.   

Önnur glæsimynd

Meðfylgjandi MODIS mynd fékk ég senda, en hún er sniðin til af Hróbjarti Þorsteinssyni fjarkönnunarsérfræðingi á Veðurstofunni.

 

Lítið var  um ský yfir landinu í gær föstudaginn 10. júlí.  Veðrið var víða ákaflega gott, ekki síst á hálendinu, en hitinn komst í rúmlega 20 stig á Hveravöllum, í fyrsta sinn í sumar að því ég tel.   Þoka lá þó með austurströndinni eins og sést glöggt enda var í Neskaupstað  hitinn ekki nema 9-10 stig lengst af dagsins svo dæmi sé tekið.

Athyglisvert er að sjá ofantil við  við Grænland þar sem sér sjóinn.  Engan ís er að sjá lengur þarna skammt fyrir sunnan Skoresbysund. Merkjanlegir eru þó örsmáir hvítir punktar.  Þar er á ferðinni borgarís. Greinilegir og stærri flekar eru þó inni á sjálfum firðinum. 

Tankar á leið til Vopnafjarðar

Þeir hafa vakið nokkra athygli mjöltankarnir sem eru á leið frá Reykjavík til Vopnafjarðar.  Sjálfur eða öllu heldur fyrirtæki mitt Veðurvaktin kom lítillega að undirbúningi þessa verks, þegar spáð var í veður og sjólag á leið prammans.  Ekki síst hvort hagfelldara væri að fara vesturfyrir eða suðurfyrir.  Vopnafjörður er nánast hálfan siglingaveg umhverfis landið þegar lagt er upp frá Reykjavíkurhöfn.

Pramminn fór í Reykjanesröstina í nótt á hagstæðum tíma með tilliti til fallstrauma.  Tankarnir hafa dálitla A- og SA-átt í nefið með suðurströndinni, en úthafsaldan er lítil sem engin eins og oftast má vænta nú um hásumarið. 

Ljósmynd: Sigurður Gunnarsson, fengin af mbl.is

MODIS mynd sem vert er að gaumgæfa

Þessi áhugaverða mynd var tekin af landinu og umhverfi þess miðvikudaginn 8. júlí. 

 

Við eitt og annað má staldra:

1.  Lágir bólstrarnir á Suðurlandi raða sér í garða eða múga eftir SV-hafáttinni. Þrátt fyrir háþrýstisvæði  yfir landinu og hafsvæðinu umhverfis myndaðist engu að síður dálítil hitalægð yfir miðju landinu og dró hún til sín loft af hafi úr öllum áttum.

2.  Það er nokkuð skemmtilegt bylgjumunstrið  í skýjum úti af Ólafsfirði og Eyjafirði.  Þokan er hins vegar undir þeim skýjum.  Ólík stefna bylgnanna skýrist af snúningi vindsins með hæð.

3.  Fíngerðar bylgjur og skarpur jaðar sést við Skeiðarársand.  Án þess að ég geti fullyrt nokkuð um það á Öræfajökull vafalítið þátt í þessu formi sem þarna sést.

4.  Þrír skuggar, eins og breið strik eftir strokleður sjást yfir Jökuldalnum og Möðrudalsöræfum. Við framlengingu þeirra til suðausturs, sést að þetta eru flugvélaslóðar, sem eru að dreifa úr sér.  Algengt fyrirbæri á myndum þar sem víðáttumikil háþrýstisvæði eru.

5.  Kalkþörungur litar sjóinn á Faxaflóa og á utanverðum Breiðafirði þar sem glittir niður á milli skýja.

6.  Framburður jökulfljóta er óvenjulega greinilegur í strandsjónum, meira að segja við innanverðan Eyjafjörðinn má greina jökullit og ber vott um mikla leysingu til fjalla.

7.  Snjófyrningar eru með meira móti t.a.m. í fjalllendinu beggja vegna Eyjafjarðar.  Eins er snælínan greinlega enn tiltölulega langt niðri á Brúarjökli og gamla hjarnið lítið orðið sýnilegt enn sem komið er. Þó eru greinileg slík svæði fremst á Dyngjujökli.  

 

 

Veðurútlit helgina 10.-12. júlí

Helgarspá Veðurvaktarinnar

 

Útkomulaust að heita má á landinu um helgina og áfram hægviðrasamt. Sums staðar á landinu virðas vera afar góðir sumardagar í vændum.

Föstudagur 10. júlí:
Þokubakkar verða viðloðandi norður- og austurströndina, en annars er ekki annað að sjá en að víðast verði bjartviðri, enda miðju háþrýstisvæðis spáð svo að segja yfir landinu.  Engin sérstök vindátt, en þó örlítið austlægur ef eitthvað er. Víða hafgola og þar sem hún nær sér á strik verður ekkert sérlega hlýtt yfir miðjan daginn, en til landsins má gera ráð fyrir allt að 17-20 stiga hita. Sérstaklega verður víða hlýtt á hálendinu og því talsverð jökulbráð. 

Laugardagur 11. júlí:
Svipað veður áfram en þó lítið eitt ákveðnari austanátt.  allt að því heiðríkja víða um landið og ljúft og blítt sumarveður á landinu.  Svöl þokan seilist þó inn á flóa og víkur norðanlands og austan.  Ekki gott að segja hve langt hún nær til landsins. Hitinn gæti hæglega farið ansi víða  um og yfir 20 stig yfir miðjan daginn á Vesturlandi, Vestfjörðum og eins á Suðurlandi. Suðaustanlands eru meiri líkur á hafgolu og jafnvel heldur skýjaðra veðri, þó er það alls ekkert víst.  Í Höfuðborginni gæti meira að segja A-áttin haldið hafgolunni í skefjum og þar orðið hlýrra en oftast áður það sem af er sumri. 

Sunnudagur 12. júlí:
Miðja hæðarinnar nálgast Grænland og loft verður meira upprunið úr norðri.  Yfir landinu situr þó enn um sinni vel milt loft, einkum sunnan- og vestantil.  Þar áfram sama sumarið, en heldur verður svalara eða 7 til 11 stiga hiti víðast norðanlands og austan.  Eins kólnar nokkuð á norðurhálendinu.  Þrátt fyrir vindáttina er þó enn spáð þurru svona víðast hvar norðan- og norðaustantil.

Einar Sveinbjörnsson

Loftslagsrannsóknir og jöklar á miðbaugssvæðum

Margar nytsamar upplýsingar um fornveðurfar hafa fengist frá ískjörnum jökulsvæða á pólsvæðum, bæði úr Grænlandsjökli og frá Suðurskautslandinu.  Minna hefur hins vegar farið fyrir rannsóknum á jöklum í nærri miðbaug í hitabelti jarðar.

Lonnie Tompson í ríkisháskóla Ohio (sjá hér frekari upplýsingar)  hefur farið fyrir fjölmörgum leiðöngrum til að kanna ummerki veðurfarsbreytinga hátt uppi í fjöllum, m.a. í og við Huascarán jökulinn í Perú.  Fjallið er það hæsta í hitabeltinu, 6.768 m. Jöklarnir í hlíðum þessa tilkomumikla tinds í Andesfjöllunum eru reyndar fjölmargir og hafa staðið af sér allar veðurfarsbreytingar a.m.k. frá lokum síðustu ísaldar.  

Þessir jöklar eru þíðjöklar, líkt og þeir íslensku, en ekki gaddjöklar (þ.e. frost niður í gegn).  Ísótópamælingar eru því gagnslausar, en hins vegar geymir jökullinn vel föst efni. Í Huaskarán hefur fundist í borkjörnum lag af fínefni þar sem kornastærðin er minni en 1 míkrómetri og er þéttleikinn 150 sinnum meiri en annars staðar í kjarnanum.  Um 4.500 ár eru síðan þetta ryk féll á jökulinn.  Svo smágert svifryk getur borist í lofti langar leiðir, en böndin beinast að Afríku og Miðausturlöndum.  Ískjarni úr Kilimanjaro í Tansaníu inniheldur sama fínefni og er aldur þess svipaður og í Andesfjöllunum.

Álitið er að mikil þurrkatíð hafi herjað á norðanverða Afríku og í Miðausturlöndum á þessum tíma og leitt til jarðvegseyðingar og aukinnar tíðni sandstorma.  Norðaustan-staðvindarnir frá Afríku, þvert yfir Atlantshafið hafa síðan borið rykið yfir til S-Ameríku. 

Annar jökull í Perú, reyndar sá stærsti í hitabeltinu, Quelccaya sem er um 44 ferkílómetrar segir aðra sögu.  Nefnilega þá að um 700 árum fyrr hafi jökullinn ruðst fram yfir mýrlendi.  Fyrir 5.200 árum hefur því annað af tvennu gerst; úrkoman hefur aukist skyndilega og jökulkápan þykknað eða þá að það hafi kólnað nokkuð skyndilega og snælínan lækkað.

Ískjarnar, rannsóknir á lífrænu seti í vötnum og á hafsbotni gefa okkur stöðugt nýja og nýja bita í mynd loftslagsbreytinga, bæði staðbundinna og hnattrænna.  Um leið lærum við betur á þekkja kenjar veðurfarsins og það hvað breytingar geta verið örar ef út í það er farið.

Fyrir um 5000 árum er álitið að hér á landi hafi verið lok mikils hlýskeiðs, þegar hlýrra var en síðar.  Tímabilið er stundum kallað birkiskeið hið síðara, veðrátta ver rök og hlý og birki óx langt upp á hálendið.  Hitaferilinn frá ísaldarlokum er fenginn frá Ágústi Bjarnasyni.  Sveiflur þær sem koma fram á miðbaug þurfa ekki endilega að endurspeglast í veðurfari utan hitabeltisins.  Hnattrænar breytingar sem koma fram á löngum tíma, m.a. vegna langtíma breytinga í virkni sólar geta haft ólíka verkun um hríð a.m.k. eftir því hvaða heimshluti er skoðaður.

Að sama skapi munu hnattrænar breytingar vegna aukinni gróðurhúsaáhrifa ekki koma eins fram alls staðar á jörðinni.

 

Lágský og suddi á Suðurlandi

Hálfgert Austfjarðaástand er nú á Suðurlandi.  Þrátt fyrir hagstæð ytri skilyrði, hlýindi í lofti og engin úrkomusvæði nærri landinu læðist lágskýjabreiðan af hafi og leggst yfir lágsveitir Suðurlands.  Þar er nú sums staðar lítilsháttar suddi og hitinn ekki nam um 9 til 10 stig.  Lágskýjabreiðan er að þessu sinni nokkuð þykk og fara þarf langt upp á suðurhálendið til að komast upp úr henni.

Erfitt er að spá í spilin á meðan vindur blæs ekki að ráði, en frekar er gert ráð fyrir því að það rofi til sunnanlands á morgun.