Enn einn hlýr mánuðurinn í Danmörku

Danska veðurstofan greinir frá því að með nýliðnum maí hafi bæst við 19. mánuðurinn í röð mánaða sem allir eru ofan meðallags þar í landi. Október 2007 var síðast hitafarið undir meðallagi eins og sést á meðfylgjandi samanburðarriti frá DMI. Ef sá hefði ekki lent rétt undir meðaltalinu væru mánuðirnir yfir meðaltalinu allmiklu fleiri eða alveg frá því í apríl 2006. Ég geri fastlega ráð fyrir því að viðmiðunartímabilið sé 1961-1990 líkt og hjá okkur.

Hér á landi mældust 30 mánuðir samfleytt yfir meðalatali (Reykjavík) frá því í apríl 2002 til september 2004.  Það þótti þá frekar óvenjulegt, en hafa verður í huga að viðmiðunartímabilið var kalt hér á landi líkt og ég hef margoft minnst hér á.

Veðurútlit helgina 5. til 7. júní

Helgarspá Veðurvaktarinnar

 

Í það heila tekið mun veðrið á landinu einkennast af hægum vindi, hálfgerðri áttleysu og hafgolan gerir sig víða gildandi. 

Föstudagur 5. júní:
Mera og minna verður skýjað á landinu, einna helst að það sjá i til sólar norðan- og norðaustanlands framan af degi. Fyrir norðan land er spáð minniháttar lægðardragi og því er gert ráð fyrir smá rigningu á annesjum norðanlands síðdegis og um kvöldið einnig norðaustanlands og eins á Austurlandi.  Annars staðar verður úrkomulaust að heita má.  Vindáttin verður aðeins suðvestlæg eða vestlæg á landinu, en vindur hægur eða um og innan við 5 m/s.  

Laugardagur 6. júní:
Áfram að mestu skýjað á landinu, en einna líklegast að sólin láti sjá sig suðaustanlands og síðar um daginn einnig víða inn til landsins og á hálendinu. Reiknað er með einhverri súld eða minniháttar rigning um landið vestan- og norðvestanvert og eins þokusúld við sjóinn norðaustan- og austanlands. Vindáttin breytileg og enn víðast hvar hægur.  Hitinn 8 til 11 stig, en hærri að deginum þar sem sólin nær að skína.

Sunnudagur 7. júní:
Tiltölulega hár loftþrýstingur enn yfir landinu. Ekki svo auðvelt að túlka veðurspána fyrir landið, en áfram hálfgerð áttleysa.  Þó verður að teljast sennilegt að hann hangi þurr um mest allt land og víðar mun sjást til sólar en á laugardag.  Þokuslæðingur með norðaustur- og austurströndinni og þar frekar svalt, en annars ætti hitinn að vera lítið eitt upp á við. 

Einar Sveinbjörnsson

Loftþrýstingur með hærra móti

Síðasta sólarhringinn hefur loftvog staði frekar hátt miðað við árstíma, einkum suðvestanlands.  Miðað við árstíma segi ég og skrifa vegna þess að 1035 hPa þykir ekkert tiltökumál seint á haustin, yfir vetrartímann og fram á vorið.  Þá stendur loftvogin hátt í tengslum vð kalt (og þungt) loft í lægstu lögum og jafnframt talsverða fyrirferð eða hlýindi ofantil í veðrahvolfinu.  Á sumrin er ekki köldu lofti til að dreifa í lægstu lögum og þá stendur loftvog sérlega hátt aðeins þegar suðlægar hæðir heimsækja okkur með heittempruðu lofti upp í 10-13 km hæð.  Sá galli er hins vegar oft á gjöf Njarðar að í neðstu nokkur hundruð metrunum er lofmassinn nokkuð aðlagaður sjávarhitanum, flákaskýjabreiða myndast og hlýindin eru þarna uppi.  Þannig hefur þetta verið í dag á landinu, nema inn til landsins víða um austanvert landið þar sem hefur verið sumarblíða.

Meðfylgjandi tafla er fengin frá Sigurði Þór Guðjónssyni úr færslu með Íslandsmetunum í veðrinu. Flest þessara háþrýstimeta eru orðin gömul og í mínum huga þarf nokkuð til að hnekkja þeim.  Hæsti loftþrýstingur sem hér hefur mælst í júní gerði í tenglum við  hitabylgjuna sem skóp hitamet landsins, 30,5°C, 22.júní 1939.  Frá 1949 hefur þrýstingurinn orðið mestur 1036,3 hPa, en það gerðist 14. júní suðvestanlands.  Í Þrjú önnur skipti hefur loftvoginn náð að skríða upp fyrir 1035 hPa þröskuldinn, en þar var 27.-28.júní 1960, 10. júní 1971 og 1.-2. júní 1997.

Litlu mátti muna að þrýstingurinn næði þessu marki í morgun á Keflavíkurflugvelli, en mér sýnist í fljótu bragði að herslumuninn hafi upp á vantað.

Mikill háþrýstingur að sumri er oft fyrirboði óvenjulegra daga í veðrinu, ýmist kaldra eða hlýrra.  Það tengist því að hefðbundinn straumur háloftavindanna er úr skorðum genginn.  Hinn hái loftþrýstingur 1959, 1971 og 1997 endaði í öllum tilvikum með talsverðum norðanhretum, þremur til fjórum dögum seinna.  Sum þeirra urðu raunar fræg af endemum. 1939 og aftur 1960 leiddi hinn hái þrýstingur hins vegar til góðviðriskafla í kjölfarið. Þessir hlutir ráðast nokk af hreyfingum hæðarinnar.  Fari hún til vesturs eftir að hafi komið hér við, er óhjákvæmilegt að skrúfað verður í botn frá kalda krananum. Það virðist hins vegar ekki ætla að verða raunin nú þó svo að býsna tvísýnt sé um það enn. 

Hlýtt í S-Skandinavíu

Þessa Hvítasunnuhelgi er veður með besta móti í Skandinavíu.  Í Osló og Kaupmannahöfn er hitinn 24-25°C í dag og litlu lægri í Stokkhólmi.  Sólin hefur líka skinið glatt enda pulsulaga háþrýstingur frá Bretlandseyjum norðaustur um Skandinavíu.  Reyndar er vestanvindurinn í háloftunum allur í henglum þessa dagana og helstu veðurkerfi hafa riðlast.

Í gær var frá því greint að hlýjast hefði orðið í Noregi í Kotsöy, 29°C.  Kotsöy er í Suður Þrændalögum á um 62°N.  Í fyrrasumar rengdu menn mjög áreiðanleika hitamælinga á þessari stöð sbr. færslu hér.

Fred Goldberg

Sótti í dag (föstudag, 29.maí) fyrirlestur hjá Fred Goldberg, sem er sænskur loftslagsefasemdarmaður.  Goldberg er ágætlega þekktur hér á landi og hefur verið duglegur að halda fram sjónarmiðum sínum sem ganga aðallega út á það að sveiflur í loftslagi verða að mestu skýrðar með náttúrulegum ferlum og aukin losun koltvísýrings skipti þar litlu.  Ég verð að segja strax að ég hafði gaman af þessum fyrirlestri Fred Goldberg.  Hann sýndi í dag margar myndir úr loftslagssögu síðustu 1.000 til 1.500 ára, en Goldberg var líka hæfilega ósvífinn á sinn hátt, ekki ólíkt Al Gore alveg í hina áttina einmitt í næsta húsi á Háskólalóðinni fyrir réttu ári síðan. 

Goldberg er einn ötulla efahyggjumanna um áhrif mannsins á loftslagsbreytingar, en hann eins og svo margir sem horfa á þessi mál alveg frá annarri hliðinni, virka á mann líkt og trúboðar. Kenningin er boðuð líkt og um  algildan sannleik sé að ræða.

Ég ætla að nefna þrjú atriði sem mér þótti orka tvímælis í fyrirlestri Goldbergs:(þau voru fleiri)

1. Sýnt var línurit yfirhnattrænar hitabreytingar frá árinu 1850 (sbr. mynd)  Goldberg hélt fram að ástæðu hlýnunarinnar frá því um 1980 mætti rekja til borgarvæðingar (urban effect) helstu mælistaða sem notaðir eru til viðmiðunar. Þetta er gömul mýta.  Búið er að leiðrétta þessar helstu hitaraðir fyrir aukinni varmagleypni sem af malbiki og húsþökum hlýst.

2. Dregið er í efa að áhrif koltvísýrings á gróðurhúsaáhrifin væru marktæk yfir höfuð. Setti upp það reikningsdæmi að af 10.000 mólikúlum lofthjúps hafi 3 verið CO2 en þau væru nú 4 talsins. "Það segir sig sjálft að þetta skiptir ekki sköpum"  Engin tilraun var gerð til þess að útskýra ólíkt geislunarnæmi lofttegunda nema þegar var minnst á vatnsgufu og hún sögð vera afgerandi sem gróðurhúsalofttegund (sem er rétt). Hún útilokar hins vegar ekki áhrif koltvísýrings.

3. Goldberg lítur á breytingar í losun GHL og tengir við hnattrænar hitasveiflur alveg ofan í ár og mánuði.  Loftslagsbreytingar til lengri tíma eru óháðar því sem er að gerast á milli einstakra ára.  IPCC getur kannski kennt sér um þar sem mikið er gert með einstök ár, sem eru hlý.  Það er engan veginn marktækt að segja að hlýnun hafi stöðvast þar sem hitinn sé ekki jafn hár og hann var fyrir nokkrum árum síðan. Sveiflur eru miklar af náttúrlegum orsökum og bera verður saman einstaka "botna" og "toppa" og sjá þannig þróun til lengri tíma.

Í lok fyrirlestursins tókust þeir nokkuð á, þeir Goldberg og Halldór Björnsson af Veðurstofunni.  Athyglisvert þótti mér að sjá viðbrögð Fred Goldberg við mörgum aðfinnslum Halldórs.  Goldberg sagðist oft hafa heyrt eitthvað svipað frá fólki á vegum IPCC og þar með væru mótrökin eða aðfinnslurnar ekki svaraverðar !! Undarleg afstaða vísindmanns verð ég að segja.....

Veðurútlit hvítasunnuhelgina 29. maí til 1. júní

Helgarspá Veðurvaktarinnar

 

 

Ætla hér líkt og undanfarin sumur að koma með á fimmtudagsmorgnum veðurspá komandi helgar og reyna að hafa hana á mannamáli !

Föstudagur 29. maí:
Talsverð rigning verður um allt vestanvert landið og úrkoma alveg austur á Hornafjörð.  Hin vegar er spáð sólríku veðri norðaustan- og austanlands, frá Eyjafirði og austur úr.  Hitinn þar allt að 15°C.  En það verður strekkingsvindur af S og SV víðast hvar á morgun, og nokkuð hvass vestantil, sérstaklega framan af deginum.

Laugardagur 30. maí:
Enn strekkingsvindur á landinu, einkum framan af degi.  Minnkandi skúraleiðingar suðvestan- og vestantil og styttir víðast alveg upp undir kvöldið. Hitinn þar um 6-9 stig. Um landið austanvert verður áfram léttskýjað og hiti þetta 13-15  stig og mögulega hlýrra t.d. á Austfjörðum. Yfir landinu er ekkert sérlega hlýtt loft og því kólnar niður í 2-3 stig austantil um nóttina.

Hvítasunnudagur 31. maí:
Háþrýstisvæði verður hægt og bítandi að ná hér yfirhöndinni við landið.  Enn vindur úr vestri og hann frekar svalir.  Hiti ekki nema 6-8 stig, en 12-14 austan og suðaustantil þar sem áfram verður sólríkt.  Útlit er fyrir að annars staðar verði meira og minna skýjað, en úrkomulítið.  Þó eru líkur á einhverri vætu talsvert miklar , einkum suðvestan- og vestantil og austur með Norðurlandi.  Á hálendinu og í raun fyrir ofan um 500-600 metra fellur öll úrkoma sem snjór.

Annar í hvítasunnu 1. júní:
Hæðin verður orðin allsráðandi, hægur vindur af V og NV.  Úrkomulaust að heita má og léttskýjað SA- og A-lands.  Skýjað með köflum annars staðar ekki ólíklega þoka með norðurströndinni. Áfram heldur svalt í lofti.

Einar Sveinbjörnsson

Meira um eldingaveðrið

Eldingaveður það sem gerði í dag verður fyrst og fremst skýrt með því hversu kalt var í háloftunum yfir landinu í dag.  En til að finna rót þess hvers vegna uppstreymið og bólstramyndunin átti sér stað þar sem hún varð, en ekki annars staðar þarf að kafa dálítið dýpra.

Ég fór að skoða háloftakort frá því fyrr í dag og það sem hér er sýnd er greining kl. 12 og sýnir vinda í 500 hPa fletinum, en í dag var hæð þessa þrýstiflatar frekar lág eða rétt rúmlega 5200 metrar.  Með öðrum orðum lá háloftalægðardrag yfir landinu.  Ég er búinn að bæta inn á kortið með rauðu samhverfuás eftir endilöngu draginu.  Hreyfing loftsins um þennan samhverfuás leiðir til uppstreymis eftir honum þó ekkert annað koma þar til.  Við sjáum líka að hitinn í 500 hPa fletinum nærri ásnum er um -33 til -34°C.  Þetta er sérlega kalt fyrir árstímann og legum ekki þarf yfirborðið að hitna óskaplega mikið til að koma af stað verulegu uppstreymi.  Á venjulegum sólríkum sumardegi þarf oft ekki nema -23°C þarna uppi til þess að hitaskúrir verði, en rakinn í loftinu spilar þarna líka inn í eins og gefur að skilja.   

Ekki hafði þurft að koma á óvart að skúrský hefðu náð að myndast eftir öllum samhverfuásnum norður í land.  En það gerðist ekki norðan heiða, bæði var meira skýjað þar framan af deginum, en meira munar um snjó sem enn er víða yfir, og kemur í veg fyrir að landið nái að sólbakast.  Það átti hins vegar ekki við syðst á ásnum, þ.e. sunnanlands, þar sem sólin tók að verma yfirborðið strax í morgun.  Veghitamæling á Hellisheiði sýnir þetta vel, en þar hefur hitanema verið komið fyrir í vegyfirborðinu.  Hann bregst mjög vel við þegar malbikið tekur á hitna á sólríkum dögum.  Við sjáum að veghitinn rýkur upp frá því að vera um frostmark snemma í morgun í nærri 30°C um sólarhádegi ( ca kl. 13). Ef mellt er á myndina stækkar hún.  Eftir það kólnar hratt, vegna úrkomunnar sem þá er sennilega hafin.  Sunnanverður Reykjanesskaginn, hraunin í Þrengslunum og á Hellisheiði svo og sandarnir með Ölfusárósum og við Þorlákshöfn hafa svipaða varma- og geislunareiginleika og malbakið. 

Maður er því ekkert hissa á því að þarna hafi orðið þrumuveður í dag; samhverfuásinn, afar kalt í háloftunum og kröftug sólarupphitunin.  Það er frekar að maður nagi sig í handarbökin yfir því að hafa ekki séð þetta fyrir, eins augljós og myndin er eftir á að hyggja !!

Að neðan  er að lokum mynd úr vefmyndavél Veðurstofunnar frá því kl. 15:48.  Fyrir austan Vífilsfell gefur að líta fagurmyndaðan skúraklakk sem er steðjamyndaður hið efra og útjaðarinn tætingslegur að sjá.  Þessi klakkur gaf haglið og snjókomuna á Hellisheiði og líkast til einnig einhverjar eldingar.  Hin myndir er úr Aqua tungli Terra kl. 14:00.  Þarna horfum við ofan á "sellurnar".  Það var sú vestasta sem þarna sést, yfir Selvogi og þar um slóðir, sem útleysti kröftugasta eldingaveðrið rúmlega klukkustund síðar, en þá hafði hún borist lítið eit norðar og austar miðað við veðursatsjánna 

 

 

Eldingarnar um 15 talsins

Eðlilega kemur eldingaveður eins og þetta með hagléli og snjóþekju ökumönnum í opna skjöldu. Það er þó ekki frost á Hellisheiði, hiti um 4 til 5°C.  Engu að síður verður alhvítt þegar voldugir skýjaklakkarnir hvolfa  úr sér, en í skýjunum er frost og mest allt vatn þar sem ís.

Á eldingakorti Veðurstofunnar má sjá að flestar hafa eldingarnar orðið í vestanverðri Hellisheiðinni, nærri Þrengslavegi og áfram niður í Ölfus hjá Þorlákshöfn.  Mælakerfið nam fyrstu eldinguna kl. 15:08 og stóð veðrið yfir fram yfir kl. 16:30.  Eins og sjá má hefur eldingum einnig lostið niður við Hagavatn norður undir Langjökul.  Á lista yfir mældar eldingar má sjá að þær hafa verið á þessu tímabili um 15 talsins.

Veðursjá Veðurstofunnar sýndi svo ekki var um villst að klakkarnir röðuðu sér í band eða garð og hefur hann verið að teygja sig til norðurs.  Frekan eldingar á Suðurlandi, einkum nærri Þingvallavatni og með Laugarvatni og ofanverðum Biskupstungum og afréttinum þar norður af.

Þeir voru tilkomumiklir klakkarnir að sjá úr höfuðborginni klakkarnir í austri sem veðrinu ollu, steðjalaga og eins dæmigerðir úr fjarska og hugsast má (náði þó ekki góðri mynd til að sýna hér !).  Ástæðan þess að þetta gerist í dag er sú að loftið er nægjanlega kalt hið efra til að tryggja nægjanlegan óstöðugleika þegar heit sólin bakar landið.  Uppstreymið hefst við fjöllin og ekki spillir að nægur raki er til staðar til uppgufunar eftir bleytudagana að undanförnu.  Þess utan er loftið nægjanlega rakt efra til að klára ferlið alveg upp undir veðrahvörf í um 10 km hæð.

Snjór og þrumur á Hellisheiði

Næturfrost suðvestanlands líklegt

Nú smýgur til okkar úr norðri og norðvestri svalt og fremur þurrt loft.  Snemma í morgun fór hitinn sums staðar niður fyrir frostmark á láglendi fyrir norðan.

Enn er loft heldur að kólna, sérstaklega um landið vestanvert. Í nótt  má gera ráð fyrir því að það verði hægur vindur og nánast heiðríkja sunnanlands og vestan, en heldur meira skýjað fyrir norðan og austan.  Þar tempra skýin útgeislun yfirborðsins um lágnættið á meðan sólar nýtur ekki.

Það eru raunverulegar líkur á næturfrosti við þessar aðstæður frá Vestfjörðum suður úr og austur á Rangárvelli eða þar um slóðir.  Hættan er meiri inn til landsins en við sjávarsíðuna.  Ég tel vera 30-50% líkur á frosti í tveggja metra hæð í Reykjavík, en líkurnar vera 70-90% niðri við jörð (5 sm)  og þá á tímanum frá kl. 02 til 05.

Þeir sem nýverið hafa sett út sumarblóm eða gróðursett fyrir matjurtum geta gripið til varna til að forðast skemmdir.  Besta og fljótlegasta leiðin er að vökva og rennbleyta plönturnar fyrir nóttina.  Vatnið og útgufun seinkar kælingu plöntunnar.  Einnig má setja yfir plast eftir vökvun þar sem því verður við komið.  Mín reynsla er sú að nóg sé að tylla því niður á meðan ekki er hætta á að það fjúki.  Plastið virkar sem afbragðs hlíf og loftið næst plöntunni verður fyrir minni kælingu en ella væri. 

Óþarfi er hinsvegar að hafa áhyggjur af trjágróðri, nema þeim nýplöntuðu og sérstaklega þeim lægri sem borgar sig að bleyta í.  Nýlaufguð tré standa flest vel af sér kulda í skamma stund á meðan ekki fylgir með þurr vindur.    

Spár um sumarmonsún Indlands

Monsúnrigningarnar á Indlandi eru gríðalega mikilvægar allri ræktun og matvælaframleiðslu á Indlandi.  Ólíkt okkur hér á Íslandi fagna Indverjar mjög komu rigningartíðarinnar snemmsumars.

Nú hefur Veðurstofa Indlands gefið út spár fyrir sumarið bæði hvað varðar hvenær monsúnrigninganna verður vart fyrsta sinni og eins hve miklar þær verða á landsvísu miðað við fyrri ár og meðaltöl.  Skemmst er frá því að segja að Veðurstofa Indlands spáði því fyrir helgi að framrás hlýja og raka loftsins utan af Indlandshafi næði Keralaströnd Indlands (sjá kort) nú í vikunni, nánar tiltekið á morgun 26. maí.  Eftir því sem Indlandsskaginn og fjalllendi Himalaja verður sólbakaðra þeim mun lengra inn í landið nær þetta risavaxna og mikilvæga veðurkerfi Indlandshafs og Asíu.

Hins vegar er merkilegt að skoða frétt um hermilíkan það sem Veðurstofa Indlands notar til að spá um úrkomumagnið á landsvísu á meðan monsúntímabilinu varir fram á haustið.  Þær eru 5 talsins spábreyturnar sem stuðst er við til að fá út útkomu þar sem sagt er að skekkjumörkin séu aðeins um 5%. Þessar breytur koma mér hins vegar verulega á  óvart a.m.k. sumar þeirra.  Skoðum þær betur:

• 1. Yfirborðshiti N-Atlansthafs í des-jan.
• 2. Yfirborðshiti Indlandshafs við miðbaug feb-mars.
• 3. Loftþrýstingur í SA-Asíu feb-mars. 
• 4. Janúarhiti í norðvestanverðri Evrópu.
• 5. Útbreiðsla á  hlýsjó í Kyrrahafinu við miðbaug í feb-mars. 

Í tölfræðilegum spálíkönum sem þessu eru breyturnar yfirleitt taldar upp frá þeirri mikilvægustu til þeirrar sem minnst áhrif hefur.  Vissulega kemur það á óvart að sjávarhiti að vetrinum í N-Atlantshafi skuli vera jafn afgerandi og raun ber vitni fyrir úrkomumagn á Indlandi sumarið á eftir og eins að miðsvetrarhiti Evrópu skulu hafa eitthvað að  segja.  Hinir þrír spáþættirnir eru þeir sem maður mundi halda að væru ráðandi í líkani sem þessu og sá síðasti er mælikvarði á ENSO eða styrk El-Nino/La-Nina.

Indverjarnir taka reyndar fram að spálíkan aprílmánaðar sé samsett úr þessum þáttum, en þegar spáin er gerð í maí detta tveir út og fjórir nýir koma í staðinn.  En fróðlegt þætti mér engu að síður að sjá nánar hvernig vetrarástand á okkar slóðum hangir saman við Indlandsmonsúninn ! 

Eldri færslu með skýringarmyndum um Indlndsmonsúninn má sjá hér.