Ísinn færist nær

Á meðfylgjandi tunglmynd frá því í hádeginu í dag (4. jan kl. 12:04, fengin af vef VÍ) má greina með sæmilegu móti ísjaðar úti af Vestfjörðum. Undanfarna daga hef ég verið að gjóa eftir jaðrinum á þessum myndum og hann hefur verið að þokast nær enda óheppilegar vindáttir fyrir hafísinn á Grænlandssundi.  Verðum að hafa hugfast að þetta er ekki ljósmynd, heldur hitamynd og svæði þakin ís greina sig frá opnu hafinu þar sem þau eru kaldari.  Því er þetta ekki endilega hinn eiginlegi jaðar heldur frekar hitaskil, ísdreifar geta verið nær.  Oftast gefa þessar hitamyndir allgóða sýn á stóru myndina, þ.e. þegar ekki eru ský að þvælast fyrir, en þau eru ekki til trafala í dag.

Á Grænlandssundi er ríkjandi vindátt af NA.  Vindur af þeirri áttinni tryggir það að för íssins suður Grænlandssund með A-Grænlandssraumnum verður greið og NA-áttinn heldur jafnframt ísbreiðunni saman þétt upp að Grænlandi.  Þegar NA-áttin dettur niður í nokkra daga fer að fljótlega að bera á stíflu í streyminu, svo ekki sé talað um þegar vindur er stöðugur af SV.

12. des sl. hófst það ástand sem einkennt hefur veðurlagið síðan.  Háþrýstingur og hægviðrasamt á slóðum íssins.  Reyndar jafnaði NA-áttin sig að nokkru dagana 22. - 29. desember.  Síðan þá hefur heldur verið SV-átt á Grænlandssundi ef hægt er að tala um tiltekna vindátt þar.  Ískort Norsku Veðurstofunnar sem gefið var út var 30. des. sýnir einnig glöggt umtalaða stíflu sem kemur fram sem "þykkildi" hér norðvesturundan.

Ekki er að sjá að ástandið sé að jafna sig, þ.e. að NA-áttin nái yfirhöndinni að nýju og rekur þannig ísinn fjær landi.  Spáð er SV-vindi a.m.k. til 12. og 13. janúar.  Það er því óhætt að spá því að hafísinn komi enn nær landinu og aðeins tímaspursmál hvenær hans verður vart á siglingaleið á meðan ekki bregður til hægstæðra vinda á Grænlandssundi. 

Þingvallavatn lagði í gær, nýársdag.

Á gamlársdag var Þingvallavatn byrjað að hema og á nýjársnótt lagði vatnið svo þá mátti heita komið á ís í gærdag.  Vitanlega er þessi nýís afar þunnur svona fyrsta kastið og varhugaverður eftir því.

Í fyrra lagði Þingvallavatn mánuði síðar eða 2. febrúar.  Undanfarin ár hefur það gerst að engin ís hefur komið á Þingvallavatn vegna mildrar veðráttu.  Frá aldamótum hefur slíkt komið fyrir í tvígang.

Þingvallavatn er stórt og djúpt og það er lengi að kólna fram á veturinn.  Fátítt er að vatnið leggi fyrir jól, en á árum áður kom ísinn oftast í froststillu um eða upp úr áramótum.  Má því segja að vetrarhamur Þingvallavatns beri upp á réttan stað í almanakinu í ár ef svo má segja.

Ef ísinn fær að vera í friði fyrir skörpum blotum næstu daga og vikur og frost helst enn um sinn, getur hann hæglega haldist á vatninu langt fram í apríl. 

 

Viðbót 3. jan:  Meðfylgjandi mynd sýnir ís á Þingvallavatni sem nær inn í Vatnsvik þar sem vegurinn liggur að norðanverðu.  Vatnsvikið leggur ekki, því þarna bullar upp lindarvatnið undan hrauninu.  Á þessum stað skammt frá landi má sjá Vellankötlu skammt frá landi, greinilegt bullauga þar sem yfirborðið ólgar undan straumnum.  Myndin er frá 15. mars 2008 og tók ég hana sjálfur.

Ótraustur ís á Þingvallavatni

Enginn vetur á vesturströnd Grænlands

Sisimiut er næst fjölmennasti þéttbýlisstaður á Grænlandi.  Hann liggur um 100 km norðan heimskautsbaugs.  Í morgun mældist hitinn þar um frostmark, en ekki -13°C eins meðalhiti janúarmánaðar kveður á um.  Auðvitað er það svo að rétt eins og hér hjá okkur getur loft suðlægrar ættar komið í stutta heimsókn og náð að ryðja heimskautaloftinu í burtu.  Heimsóknin nú er hins vegar orðin heldur lengri, því hún hefur staðið á hléa sem orð er á gerandi frá því fyrir miðjan desember.

Á sama tíma og kalt hefur verið í Vestur-Evrópu og í Skandinavíu hafur ríkt mild tíð lengst norður eftir vesturströnd Grænlands.  Hitafarið í Sisimiut á línuritinu (frá dmi.dk)  sýnir þetta vel.  Grái ferillin lengst niðri er meðalhiti árstímans. Ástandið er bein afleiðing lofhringrásarinnar sem ríkjandi hefur verið þennan tíma.  Margir kannast eflaust við hugtakið Norður-Atlantshafssveiflan í sambandi við veðursveiflur hér við norðanvert Atlantshafið eða NAO.  Birtingarmynd neikvæðs útslags þessarar sveiflu er einmitt hiti yfir meðallagi við Vestur-Grænland en undir í V-Evrópu.  Þegar útslagið er jávætt snýst þetta við.

Tengist vitanlega lægðaganginum við Atlantshafið, en nú er hann úr lagi genginn.  Straumur af mildu og röku lofti annars vegar verið til norðurs í áttina til Grænlands og einkum þar fyrir vestan.  Hins vegar langt í suðri, inn yfir Miðjarðarhaf og jafnvel N-Afríku.

Þegar NAO er með neikvætt útslag getur veður Á Íslandi verið með ýmsum hætti, reglan er sú að oftast er mjög þurrt (þó ekki alltaf) og annað hvort talsvert frost eða mjög hlýtt (þá nær sunnanstreymi loftsins hingað austur eftir.)

Ekki er að sjá annað en viðvarandi verði neikvætt útslag Atlantshafssveiflunnar enn um sinn,  a.m.k. næstu vikuna.  Eftir það spá sum tölvulíkönin breytingum.  

Manngerð snjókoma við áramótabrennur ?

Um leið og ég óska lesendum veðurbloggsins gleðilegs árs með þökk fyrir áhugann og innlitin á síðasta ári langar mig að grennslast fyrir hjá fleirum nokkuð sem vakti mikla furðu mína í gærkvöldi, gamlárskvöld. 

Þegar búið var að skíðloga um stund í myndalegum bálkesti við Arnarvog í Garðabæ fór skyndilega að snjóa.  Fyrst hélt ég að þetta væri aska sem félli yfir okkur, því alls ekki átti ég von á úrkomu af nokkru tagi eins og veður var í gærkvöldi.  Tók eftir því að fleiri voru gáttaðir og litu í forundran til himins. Élið stóð í um 10 mínútur og snjókoman var vissulega minniháttar.

Það fyrst sem mér kom í hug var hvort bálkösturinn sjálfur hefði mögulega getað átt þátt í þessari óvæntu snjókomu.  Lítum betur á málið.  Brennur eins og við þekkjum þær á gamlárskvöld eru miklir hitagjafar.  Þær koma af stað uppstreymi loftsins og tiltölulega rakt loft nærri yfirborði dregst upp í jöðrum uppstreymisins. Málið er hinsvegar að óhugsandi er að bálköstur af þessari stærð nái að hreyfa við lofti í nokkurra km hæð. Við hefðbundinn éljagang á sér stað lóðstreymi og framköllun úrkomu í skýjum sem teygja sig hátt til himins (allavega í 5-7 km hæð).  Ekkert slíkt var á ferðinni í gær. Hins vegar má líta til þess að í hægvirðinu var greinilegur púðurreykur í lofti og í honum er gnægð af sóti en það virkar eins og  stórir þéttikjarnar fyrir þéttingu rakans.  Við þær aðstæður getur rakinn í loftinu náð að þéttast þó rakastigið sé ekki nema 75-80%.  Í venjulegu "hreinu lofti" á mettum sér ekki stað fyrr en við 99-100% raka, allt eftir framboði á þessum þéttikjörnum í lofti.  

Vel þekkt er frá iðnaðarsvæðum í N-Ameríku og á Englandi að þar geti snjóað staðbundið þó himininn sáéað öðru leyti heiður á stóru svæði.  Í breska tímaritinu Weather var nýlega lýst slíkum atburði á Suður-Englandi. Þá varð sporrækt í héraði þar sem loftmengun þykir umtalsverð. Snjóhulan kom greinlega fram á veðurtungli, en yfir Bretlandseyjum var þá háþrýstingur og alls engin úrkoma í nokkur hundruð km radíus. 

Ég hef haft spurnir af þessháttar éli við brennu á Álftanesi, eins geði drjúgt él á Ísafirði við bálköstinn þar, en líklegt má telja að sú snjókoma eigi sér eðlelegar orskakir, a.m.k. í grunninn. Á Veðurstofunni varð ekki vart við neina snjókomu í gærkvöldi, það hef ég kannað. 

Fróðlegt væri að heyra hvort aðrir hafi orðið vitni að einhverju sambærilegu við áramótabrennur í gær.

Ljósmyndin er frá því í gærkvöldi af ótilgreindri brennu á Höfuðborgarsvæðinu. Hún er fengin af myndavef Sigga.  Þarna má sjá margar glæsilegar flugeldamyndir sem teknar voru í gærkvöldi.  

Veðurfarið 2009 í hnotskurn

 

Árið var hlýtt og tíðarfar var hagstætt.  Í Reykjavík nær árið því að verða það 10. hlýjasta frá upphafi mælinga og það 14. hlýjasta í Stykkishólmi í sögu mælinga þar frá 1845.

Norðantil var ekki alveg svo milt, þó árið hafi verið vel yfir meðallagi.  Þar var líka heldur úrkomusamara en venja er til.

Þetta ár helst í hendur við síðustu 10-12 árin, hvað hitafar áhrærir þar sem við höfum verið stödd í nokkurs konar hlýindaskeiði og hitinn hefur verið um einni gráðu og rúmlega það yfir viðmiðunar-meðalhitastigi áranna 1961-1990.

Fimm atburðir eða tíðindi finnst mér helst standa upp úr veðurárinu 2009:

1.

Það gerði hér alvöru samfelldan tveggja vikna frostakafla framan  af febrúarmánuði.  Þá var kalt og stillt um land allt og vetrarríki.  Í sjálfu sér gerði engan hörkugadd, frostið varð mest 29 stig í Svartárkoti í Bárðardal þ. 13. febrúar.  Minnti okkur á að það getur hæglega gert langan kuldakafla, jafnvel þó svo að veturinn teljist í heild sinni vera mildur.

2.

Vorið var óvenju úrkomusamt og milt og gróður tók vel við sér um land allt.  Í apríl voru víða sunnanlands sett úrkomumet.  Á Eyrarbakka rigndi t.a.m. ekki meira þí þeim mánuði  frá upphafi mælingar þar frá 1881 (mælingar þó með hléum framan af).

3.

Eins og maí þótti nú vindasamur var eftir því tekið hvað sérlega hægviðrasamt var hér framan af sumri.  Júlí var óvenjulega þurr um sunnanvert landið og í Reykjavík þarf að fara meira en 100 ár aftur í tímann til að finna eitthvað álíka.  Í heildina séð var sumarið hagstætt og hlýtt, en á Norður- og Austurlandi vart nema miðlungs sumar og tæplega það mundu sumir heimamenn vafalaust fullyrða.

4.

Næturfrostið sem gerði á Suðurlandi 24. og 25. júlí með miklum skaða fyrir kartöflubændur í Þykkvabænum var um margt afar óvenjulegt.  Kuldakastið sjálft var ef út í það er  varið einnig líka á landsvísu.  Ekki hefur áður fryst í lágsveitum Suðurlands í júlí svo vitað sé með vissu.  Þurr svörðurinn átti mikinn þátt í því að það kólnaði svo skarpt niðri við jörð um lágnættið.

5.

Ef undan er skilin fyrsta vika október sem endaði reyndar með austanhvelli  þann 8. og mörgum er minnisstæður, þá hefur haustið farið um okkur blíðum höndum.  Desemberveðráttan hefur verið um margt óvenjuleg með hlýindum framan af, en kulda nú síðari hlutann. Jólasnjórinn á Akureyri verður þeim lengi eftirminnilegur og þar stefnir í einn úrkomusamasta desembermánuð í áraraðir.

Hilmar Sigurpálsson, Leyningi Eyjafirði, sendi þessa fallegu mynd úr Eyjafirðinum og tekin var 24. júlí síðasta sumar 

Skandinavar búa sig undir fimbulkulda

Ekki er hægt að segja annað en að kalt sé í N-Evrópu. Þannig eru Skandínavar að búa sig undir alvöru vetrarveðráttu fram á nýárið.

Spáð er miklu frosti næstu daga í Skandinavíu, Svíþjóð, Noregi og Danmörku.  Íshafsloft læðist úr norðri með kulda og trekki. Sá viðtal við veðurfræðing í norska sjóvarpinu NRK.  Hann sagði að hörkugaddur yrði um landið endilangt,  allt fram yfir áramót.  Í Osló er spáð um 15 stiga gaddi, 10 stigum í Stokkhólmi og -5°C í Kaupmannahöfn.  Þar með strekkingsvindi af austri.  Ég segi bara brrrr... og naprara verður það vart ekki en þetta í Kaupmannahöfn.   Þá er nú betra að vera hér á ísaköldu landi  

Blaðamaður af Morgunblaðinu hafði samband við mig fyrr í kvöld og vildi vita hvernig á því stæði að hér hefði ekki verið umhleypingar, vindur og slabb eins og flest jól frá hans minni !

Ég tjáði honum að veðurkerfin væru öll á hvolfi ef svo mætti segja. Háþrýstingur með hlýju lofti væri yfir Vestur-Grænlandi.  Þar væru hlýindi og hiti óvænt ofan frostmarks langt norður eftir vesturströndinni. Norður fyrir 70. breiddargráðu.  Slíkt er ekki í takt við normið á þessum slóðum 10 til 20 stiga frost er eitthvað sem Grænlendingar telja eðlilega vetrarveðráttu um áramót.

Vegna þessarar stöðu er lægðagangur allur úr lagi genginn svipað og hér var um miðjan desember þegar svipuð staða var uppi.  Hér á landi hefur þetta ástand líka haft sín áhrif.  Það er eins og við séum orðin hálfgert meginland, hafrænu hlýindin vantar alveg í desemberveðráttuna og það er eins venjubundnir stormar þessa árstíma hafi lagst á jólameltuna,  eins og vindurinn nenni ekki að blása lengur !

Þegar Atlantshafsloftið berst ekki inn yfir N-Evrópu nær Rússakuldinn yfirhöndinni og A-átt verður viðvarandi í stað ríkjandi SV-áttar. Kuldar í Skandinavíu að vetri eru engin ný tíðindi, en straumar loftsins eru þeim sérlega óhagstæðir nú þegar vetur er í hámarki.  Það er annað en þegar ég bjó í Osló fyrir margt löngu og snarpur SV-vindurinn á jóladag fékk mann til að halda að veturinn væri blöff og vorið handan við hornið, enda þíðviðri og hnjúkaþeyr.  Oslóarbúar voru reyndar agndofa þessi jólin, 1990, og höfðu ekki sé annað eins í veðráttunni í þeirra lífi !

Myndin er fengin af yr.no, þar sem mikið er fjallað um væntanlegt kuldakast í Noregi. 

 

 

Lítur út fyrir afbragðsáramótaveður

Reiknað er með hægum NA-vindum á landinu.  Einhver él líklegri en ekki norðaustan- og austanlands.  Allt sýnist það nú minniháttar.  Víðast hvar annars staðar á landinu eru allar líkur á því að það verði vel stjörnubjart, sérstaklega sunnan- og vestanlands.  Nokkurt frost í innsveitum, víða 10 til 15 stig, en yfirleitt vægt frost við sjávarsíðuna.

Spáð er víðáttumiklu og frekar letilegu háþrýstisvæði hér vesturundan eins og spákortið hér til hliðar ber með sér. Loftið yfir landinu verður líka frekar þurrt.  Lægðirnar munu halda sig langt fyrir sunnan og austan landið ef þetta gengur nú allt eftir.

Ef fer sem horfir gæti áramótaveðrið orðið álíka hagstætt á landsvísu og var um áramótin 2006/2007.  Þá þótti verið einstaklega blítt heilt yfir á landinu.  Kaldara verður þó nú.

Spáin fyrir á miðnætti 31. des er þessi:

Höfuðborgarsvæðið: NA 2 m/s.  Allt að því heiðríkt og frost um 5 stig.

Ísafjörður:  Hægvirði og léttskýjað.  Frost 4 stig.

Akureyri: Hægviðri eða N 2 m/s. Skýjað með köflum en úrkomulaust.  Frost um 9 stig.

Egilsstaðir:  N 4 m/s.  Mögulega smáél. -6°C

Vestmannaeyjar:  NA 2 m/s.  Heiðríkt og frost 1 stig. 

Síðbúinn jólasnjór í Reykjavík

Seint í gærkvöldi snjóaði í Reykjavík og síðan aftur í morgun. Á suðvestlenskan mælikvarða er þetta nokkur föl og Veðurstofan mældi 7 sm í morgun.

Athyglisvert var hve úrkomunni hefur verið misskipt staðbundið suðvestanlands. Í gærkvöldi moksnjóaði t.a.m. á mjóu belti nærri Vogum á Vatnsleysuströnd, beltið skreið síðan til austurs í nótt og koðnaði niður.  Þannig hef ég fregnir af því að ekki hafi hvítnað á Kjalarnesi, Leirvogsmelum og þar um slóðir.  Það kann þó að hafa breyst síðustu klukkustundirnar.  

Annars er ótrúlegt að horfa upp á það hvað oft getur snjóað hressilega á höfuðborgarsvæðinu upp úr nánast engu.  Ekki var hún merkileg sú "reim" sem skaust til norðurs úr lægðardragi og álitlegri bakka suður af Reykjanesi.  Það mátti hins vegar fylgjast vel með þróuninni á veðurratsjá Veðurstofunnar og myndin sem hér fylgir er úr henni.  Ratsjáin á Miðnesheiði gagnast sjaldan betur en í veðri sem þessu. 

 

Mikið fannfergi á Akureyri

Snjódýptin á Akureyri var í morgun metin 76 sm og er hún hvergi álitin vera meiri á landinu.  Yfir jólahátíðina hefur stöðugt bætt á í þéttum éljaganginum.  Nú hefur hins vegar rofað til fyrir norðan og komið hið besta veður, stillt, bjart og vægt frost.

Þetta hófst fyrir um viku eða 19. desember, þá var snjólaust að heita mátti á Akureyri.  Þann dag og hinn næsta snjóaði mikið og síðan þá hefur verið nær látlaus éljagangur.  Mikið hefur því mætt á snjóruðningstækjum við það að halda helstu leiðum greiðfærum innanbæjar. Víða í eldri bæjarhlutanum verður ekki hreinsað nam að snjó sé mokað í burtu á bílum, en slíkt er bæði tímafrekt og kostnaðarsamt eins og gefur að skilja.   Myndin er eins og oft áður úr smiðju Skapta Hallgrímssonar blaðamanns Morgunblaðsins á Akureyri.  

Vetrarfærð, en ágætasta veður

Þeir sem eru að fara á milli landshluta ættu flestir að komast í dag.  Veður er orðið mjög skaplegt víðast hvar, þó hefur snjóað dálítið í morgun sums staðar austanlands og vafalaust gengur á með einhverjum éljum á norðanverðum Vestfjörðum í dag.  

Á Norðurlandi hefur hins vegar létt til og þar er vindur orðinn hægur.  Þrátt fyrir talsverðan snjó, er ekki útlit fyrir skafrenning sem heitið getur.  Vegir hafa verið ruddir og þær ættu að haldast opnir í dag.   Þannig lítur t.a.m. vel út með þjóðveginn á milli Reykjavíkur og Akureyrar og eins áfram um Mývatns- og Möðrudalsöræfi austur á Egilsstaði.  Í Djúpinu er lítill snjór og á Steingrímsfjarðarheiði dregur mjög úr renningi í dag.

Á vetrarblíðunni á Suðurlandi hafa vegir hins vegar hélað ansi víða og þar er því varhugaverð staðbundin hálka.  Sömu sögu er að segja af höfuðborgarsvæðinu, sérstaklega inn í hverfunum þar sem ekki hefur verið saltað eða hálkuvarið.  

Ljósmyndin er úr fannferginu á Akureyri nú um jólin.  Sótt af mbl.is /Skapti Hallgrímsson.