Snjókoma snemma á fimmtudag ?

Þegar rennt er í gegn úm nýjustu keyrslur reiknilíkananna sést að nokkrar líkur eru á því að það gæti snjóað um landið vestanvert aðfaranótt fimmtudags.  Því er spáð að lægð grafi um sig í svölu loftinu austur við Grænland.  Hún dragi upp raka úr suðri og myndi bakka með samfelldri úrkomu sem berst inn yfir vestanvert landið um nóttina eða snemma dags á fimmtudag.

Nú skiptir vitanlega miklu hvenær dagsisnsbakki sen þessi kemur að landi úr vestri.  Gerist það um nóttain er sennilegt að hiti verði varla nema um eða rétt undir frostmarki við sjávarmál. Seinkum fram á daginn gerir það hins vegar að verkum að úrkoma fellur sem slydda og rigning.

Spákort frá ECMWF af brunni Veðurstofunnar sýnir hvað um ræðir kl. 06 komandi fimmtudag þ. 26. apríl.  Eins og spáin er má telja að úrkoma falli á láglenid í 1 til 3 °C.  Verði bakkinn um 6 klst fyrr snjóar nokkuð klárlega. 

Skemmst er að minnast nokkuð óvenjulegrar fannar sem féll að morgni 1. maí í fyrra... eða voru menn kannski búnir að gleyma þegar kólnaði nokkuð óvart eftir milda tíð lengst af í apríl ?

Uppfært kl. 21 á þriðjudegi:  Reiknaðar spár nú benda eindregið til þess að úrkomusvæðið taki að trosna upp áður en það nær til lands og snjókoma á fimmtudagsmorgunn verður því að teljast ólíkleg úr þessu. 

Sinueldurinn í Borgarfirði sást vel úr gervitungli

MODIS-tunglin bandarísku eru m.a. stillt inn á  að fylgjast með eldum sem geysa á flestum tímum einhvers staðar á jörðinni.  Megintilgangurinn er sá að vakta gróður- og skógarelda á dreifbýlum svæðum.

Sinueldurinn í Andakílnum í Borgarfirði kom vel fram á mynd TERRA-tunglsins kl. 13:50 eins og hér má sjá.  Merkt er með rauðum punkti þar sem eldar loga og ekki nóg með það að tunglið nemur hitann frá jörðu heldur sést vel ofan á reykjarkófið þar sem það leggst til NA og NNA.

Ég fylgdist vel með þessu í Borgarfirði í gær og hafði gott útsýni yfir neðri hluta Borgarfjarðar.  Um hádegi óx reykurinn til mikilla muna, en hann steig nánast lóðrétt til himins upp í mörg hundruð metra hæð og myndaði reykjarkófið svepplaga ský sem dreifði úr sér hið efra. Á milli kl. 13 og 14 varð greinileg eðlisbreyting á reyknum þegar hann fór að berast í norðurátt frá mér séð.  um svipað leyti sýndu vindmælingar á Hvanneyri snúning vindsins þar sem gerði vestanstæða hafgolu um 2-3 m/s í stað hægviðris eða N-andvara sem verið hafði um morguninn. 

Þó V-vindur hefði verið í neðstu lögum var greinileg S eða SSV-átt ofar sem bar þennan háreista mökk til norðurs eins og áður segir.  Framan af var eins og reykurinn blandaðist að lang mestu leyti og þynntist út í talsverðri hæð ofan jarðar og fæstir urðu hans varir með beinum hætti á jörðu niðri. En fljótlega eftir að gerði hafgoluna féll mökkurinn til jarðar.  Það var þó ekki næst þeim stað sem logaði heldur mun ofar eða í Þverárhlíð, Norðurárdal og í Stafholtstungum.  Þar var reykurinn svo megn að dró svo úr skyggni að byrgði alfarið fyrir útsýni til Skarðsheiðar séð frá Bifröst og þar í grennd, en loftið hafði fyrr um morguninn verið sérlega tært. 

Það eru veðurfarslegar aðstæður sem ollu því að reykurinn féll saman.  Óstöðugleiki loftsins, þ.e. hitafall með hæð varð nægjanlega mikið til að fá fram svokallaða svælidreifingu reyksins, en fyrr um daginn meðan enn var kaldara næst jörðu voru skilirði til annars konar dreifingar reyksins þar sem þynning var að mestu ofan jarðar. Myndin hér er fengin úr skýringu Trausta Jónssonar á dreifingu gosmakkar, en svipað á við um reyk eins þann sem gerði í gær.  Þegar loft verður mjög óstöðugt undir hitahvörfum blandast reykur eða svælist niður til jarðar nokkuð frá upprunastaðnum og að þessu leytinu varð Norðurárdalurinn í um 15-20 km fjarðlægð einn vers fyrir barðinu á reykjarmenguninni.

Reykurinn reis lóðrétt upp undir hitahvörfin sem hafa verið í á að giska 800-1000 metra hæð og sunnangolan rétt undir þeim náði þrátt fyrir vestanáttina niðri að bera megnið af reyknum norður á bóginn. Rétt er þó að taka fram að í hálfotaathugun á Keflavíkurflugvelli kl. 12 voru ekki sjáanleg hitahvörf í þessari hæð, en engu að síður bendir öll atburðarrásin þó sterklega til þess að þau hafi verið til staðar í Borgarfirði

Eldarnirnir minnkuðu síðan þegar leið á daginn og þar með reykurinn, en þó lagði enn einhvern reyk upp um kvöldmatarleytið. 

Fraus saman um mest allt land

Þá höfum við það.  Samkvæmt þjóðrúnni veit það á gott sumar þegar frýs sama sumar og vetur aðfararnótt sumardagsins fyrsta.

Næturfrost varð um mikinn hluta landsins og  mest komst frostið 7,4 stig á Húsafelli í nótt.

Ekki náði þó að frjósa allra syðst í Vestmannaeyjum og undir vestanverðum Eyjafjöllum.  Einnig náði ekki frysta á mörgum veðurstöðanna við sjóinn á sunnanverðum Austfjörðum og sunnan undir Vatnajökli.  Og merkilegt nokk heldur ekki í byggðunum á Vestfjörðum.  Þá ekki á Hornbjargsvita, norðanverðum Ströndum og utantil á Skaga.

Ég á erfitt að ímynda mér þá stöðu veðurkerfanna þar sem sumar verður gott um land allt nema á norðanverðum Vestfjörðum og við utanveðan Húnaflóa, svo og í Vestmannaeyjum og síðan á parti austanlands sunnan Reyðarfjarðar. Og þó... mögulega hægvirðasamt þar sem ríkir N-kæla um norðvestnvert landið en lægðir fyrir sunnan land á meðan þar sem A belgingur nær til Eyja og þokuslæðingur við austurströndina.

Jæja, en þetta er ekki spá um sumarið heldur aðeins vangaveltur til gamans. Best að hafa það á hreinu.

Vorteikn - athuganir á árstíðarbundnum breytingum í náttúrunni

Fyrir nokkrum dögum var hér sagt frá athugun eða rannsókn, SÓLEY, sem hrint hefur verið af stokkunum. Hún miðar að því að fylgjast kerfisbundið með blómgunartíma nokkurra plantna vítt og breytt um landið og setja í samhengi við veðurfarsbreytingar.

Menn hafa fyrir löngu séð gagnsemi athugana og viðbragða ýmissa lífvera við árstíðarbreytingar á veðri. T.d. hvernig koma farfugla eða laufgun trjá fylgist að við hita og aðra veðurþætti.  Tala má um óbeina veðurmæla í þessu sambandi.

Enginn einn hefur áorkað meiru um sína daga í skráningum á slíkum þáttum en Englendingurinn Robert Marsham sem uppi var árunum 1708-1797.  Á öllum sínum fullorðinsárum skráði hann samviskusamlega hjá sér hvenær margvíslegar breytingar urðu í náttúrunni þar sem hann bjó í Norfolk á Austur-Englandi. 

Hann sendi árið 1789 frá sér kver sem hann kallaði "27 vorvísar" og geymdi árlegar athuganir hans síðustu 50 árin.  Þessir vísar Marsham voru m.a. með blómgun og laufgun trjáa, uppskerutími korns og garðávaxta, koma farfugla. m.a. hvenær fyrst heyrðist í gauknum.  Eins hvenær sást fyrst til tegunda fiðrilda o.s.frv.

Eftir daga Robert Marsham héldu afkomendur hans uppteknum hætti og skráðu  kerfisbundið í Norfolk á grunni vísanna 27 samfellt allt þar til árið 1959. En hvað varð til þess að fjölskyldan hætti þessari stórmerku iðju sinni einmitt þá?  Jú þeim var tjáð, væntanlega af vísindamönnum, að athuganir þessar væru óþarfar og gamaldags á tímum sífellt fullkomnari mælitækja !  En enn hefur ekkert mælitæki verið þróað sem hlustar eftir fyrsta gúgúi gauksins eða það sem "mælir" grænkun á grasi. (En hvað er svo sem ekki hægt að mæla í dag ef út í það er farið ??)

Eitt af því sem  athuganir Marshamfjölskyldunnar leiddi í ljós var að eikin laufgaðist markvert fyrr að vorinu um 1950, en hún hafði gert 100 árum fyrr. 

"Phenology" heitir sú fræðigrein sem fæst við árstíðabundnar breytingar á náttúrunni. Fyrir áhugasama er hér tengill á sérstaka síðu um upphafsmann hennar, margnefndan Robert Marsham. 

Ísinn á Öskjuvatni - eðlilegar veðurfarsskýringar ?

Það er látið eins og ísabrot á Öskjuvatni sé mikil ráðgáta og leiðangur sendur í Dyngjufjöll til að kannað málið.  Hitinn vatnsins var mældur og hann reyndist eðlilegur þ.e. rétt ofan frostmarks.

Yfirborð Öskjuvatns er í rúmlega 1.000 metra hæð og gerir það þar með eitt hið hæsta af þessum stærri stöðuvötnum landsins.  Það er hins vegar djúpt og er þar með lengi að kólna að haustinu.  Í frosthörkum síðla haustsins leggur það hins vegar óhjákvæmilega og í þessari hæð er frostið gjarnan um 10 stig dag eftir dag þegar komið er fram í lok nóvember og í desember.  

Engar veðurmælingar er að hafa frá nánasta umhverfi Öskjuvatns en nokkru austan Dyngjufjalla við  Upptyppinga nærri Jökulsá á Fjöllum er ágæt veðurstöð.  Hún stendur reyndar mun lægra eða í um 560 metra hæð yfir sjávarmáli.  Engu að síður gefur hún góða mynd af bæði hita- og vindafari og gerum við ráð fyrir að í hæð Öskjuvatns sé bæði kaldara og vindasamara sem þessum 500 metra hæðarmund nemur.

Snemma í vetur eða frá lokum nóvember og fram undir 10. desember gerði kuldakast samfara tiltölulega hægum vindi.  Frostið við Öskju hefur verið (út frá mælingum við Upptyppinga) verið lengst af 10 til 20°.  Vatnið hefur að öllum líkindum lagt þessa daga og í N-áttinni sem var fram yfir jól hefur ísinn hulist snjó. Hann einangrar og dregur úr því að ísinn þykkni.  Allt eru þetta tilgátur hjá mér og erfitt að sannreyna.    En með því að rýna í hitamyndir úr safni Veðurstofunnar má sjá að 1. desember var

 

Öskjuvatn ekki lagt, en þann 4. mótar ekki lengur fyrir vatninu og heldur ekki Hálslóni á meðan sér í lænu eftir endilöngu Lagarfljótinu. Öskjuvatn hefur því lagt þessa daga, en 4. desember var meðalhiti dagsins -17°C við Upptyppinga og meðalvindur um 2 m/s.  Sem sagt kjörskilyrði. Athugið að útlínur stranda og vatna eru ekki nákvæmar á myndunum tveimur.

Það er ekkert sem bendir til annars en að ísinn hafi haldist á vatninu næstu vikur og a.m.k. fram í febrúarlok. Í venjulegu árferði verður ekki nægjanlega hlýtt fyrr  en í maí eða júní og þá fyrst tekur að losa tekur um ísinnað ráði.

Þá víkur sögunni til marsveðráttunnar sem var um margt afar óvenjuleg.  Sérstaklega síðustu dagana þegar blés mildum vindum af suðvestri.   25. til 29. mars var hiti við Upptyppinga 5 til 7°C.  Frostmarkshæðin var lengst af í 1.000 til 1.500 metra hæð.  Meðalvindur þessa daga var 10-15 m/s og lílega meiri hærra uppi.

Tekið var að losna um ísinn fyrr eins og meðfylgjandi mynd Hreins S. Pálssonar frá 18. mars ber með sér og birt var á heimasíðu Vatnajökulsþjóðgarðs. Miklir SV- og S-rosar voru framan af mánuðinum og þann 2. mjög hvöss S-átt með leysingu upp í hæstu fjöll. Afar líklegt má telja að vindar og milt veður með köflum  hafi náð að granda ísþekjunni á vatninu og vakir myndast.  Undir lok mánaðarins þegar hlýnaði verulega á ný og öldugangu undan SV-hvassviðrinu hefur tiltölulega  fljótt náð að bjóta upp og hrúga ísnum inn í norðusturhornið.  Sérstaklega var bæði hvasst og milt þann 29. mars og skemmst er að minnast þess að þann dag féll einmitt hitamet marsmánaðar þegar hiti fór yfir 20 stig á Kvískerjum í Öræfum. Það var síðan 2. apríl þegar rofaði vel til að menn tóku eftir því að Öskjuvatn var orðið íslaust sbr. þessa frétt á vef Veðurstofunnar

Sú skarpa leysing sem gerði síðustu dagana er óvenjuleg og við skjóta yfirferð veðurgagna frá Upptyppingum allt frá árinu 1999 sést að aldrei hefur nokkuð þessu líkt gerst að vetrinum.  Vissulega hefur stundum náð að blota í skamma stund um hávetur, en þá styttra í hvert sinn og heldur ekki með jafn hvössu eins og nú varð.  En þrálátir SV-vindar eiga líka þátt þegar það er haft í huga að við venjulegar aðstæður gerir vakir fyrst í suðvesturhorni vatnsins.  NA-vindur hefur tilhneigingu til að loka eða þétta slíka vök á meðan SV-áttin (af landi) stækkar hana enn frekar.    Eins verður að taka með í reikninginn að hugsanlegt er að ísinn hafi verið þynnri en oft áður því í raun gerði ekki raunverulegan kulda á hálendinu eftir þessa daga snemma á aðventu þegar flest vötn á hálendinu fóru á ís.

Úr því að vísindamenn sem fóru á staðinn til mælinga hafa nær alveg útilokað þátt jarðhita kemur ísabrotið nokkuð vel heim og saman við tíðarfarið og tiltækar veðurmælingar við Upptyppinga og í raun ekkert sem koma þarf á óvart þegar nánar er að gætt. 

Sólarlag á 18° N.br.

Um páskana ferðaðist ég um Indland með stórum hópi Íslendinga.  Á páskadag vorum við stödd í borginni Mumbai sem áður kallaðist Bombey.  Ég var frekar spenntur fyrir því á þessum slóðum að fá að sjá sólina setjast ofan í hafið í vestri, en sólarlag á svæðum beggja vegna við miðbaug þykir oft tilkomumikið.  Mumbai er á 18°N.br. og um þetta leyti árs er sólarhæðin á hádegi um 80°.  Sólin nær því að vera í hvirfilpunkti eða því sem næst í lok maí eða byrjun júní og síðan aftur í júlí.

Myndirnar sem hér fylgja sýnir sólina skömmu áður en hún settist í Arabíuhafið.  Rétt áður en sólin sest eða rís virðist sólkringlan vera dálítið flöt í stað þess að vera kringlulaga. Á ensku er þetta fyrirbæri kallað "Looming sunset".  Speglun frá lofthjúpi veldur þessum sjónhrifum þegar geislar sólar fara langa leið í gegn um andrúmsloftið séð frá þeim sem virðir fyrir sér sólarlagið.

Á myndum 1 og 2 er efra borð sólar gulleit á meðan það neðra er rauðleitt. Ástæðan fyrir þessu er að geislar þeir sem neðra borð sólar senda frá sér berast lengri leið um lofthjúpinn heldur en þeir sem berast frá efra borði sólar á sama tíma.  Lofthjúpurinn dreifir rauða ljósinu þeim mun meiri vegalengd sem geislarnir berast í þessum skáhalla brautum um lofthjúpinn skömmu fyrir sólarlag.  Þeim mun meiri raki eða mistur í lofti því meiri verður dreifing rauða ljóssins eins og kunnugt er.

Á suðlægum slóðum má einstaka sinnum sjá grænan ljóshnött birtast í nokkrar sekúndur við efra efra borð sólar í þann mund sem hún er setjast.  Ljósbrot í lofthjúpnum (prisma-áhrif) veldur græna leiftrinu en í raun er sólin að fullu horfin undir sjóndeildarhringinn þegar það gerist.  Það er helst að verða vitni að græna sólarlaginu á suðlægum slóðum þegar loft er nokkuð tært og hitafall lofhjúps eðlileg. Hitahvörf og lagskipting eru líkleg til að valda speglunum og þar með afmyndun sólarkringlunnar eða öllu heldur þeirra geisla sem áhorfandinn sér. 

En heppnin var ekki með mér í Mumbai að þessu sinni þrátt fyrir trú mína á mætti páskanna !  Loftið var fyrir það fyrsta ekki alveg nægjanlega tært og græni blossinn kemur að auki sjaldnast fram þó skilyrði séu með hagstæðasta móti. 

Hér fylgir tengill á myndband sem sýnir hvað um ræðir.  Sólarlagið er frá austurströnd Bandaríkjanna að vetri (25. febrúar 2008), en vetrarloftið hefur greinilega verið mjög tært þennan tiltekna dag.

Ef einhver lesenda hefur orðið vitni að græna blossanum hér á landi eða á jafnmel mynd væri fróðlegt að heyra af slíku. 

 

Tunglið og Titanic

Í dag eru 100 ár frá því að Titanic sigldi utan í borgarís suður af Nýfundnalandi.  Margt er rifjað upp af því tilefni og bendi ég áhugasömum sérstaklega á nýja ritgerð Örnólfs Thorlaciusar sem Pétur Halldórsson las upp í Tilraunaglasi Rásar 1 í gær.  Ég sperrti eyrun sérstaklega þegar talið barst að óvenjulegri ísútbreiðslu veturinn og vorið 1912 og mögulegt orsakasamhengi við afstöðu jarðar og tunglsins fyrr um veturinn.

Hópur vísindamanna vestur í Texas með Donald nokkurn Olson í fararbroddi hefur upp á síðkastið verið að setja fram athyglisverða kenningu.  Þeir staldra við þá staðreynd að á fullu tungli 4. janúar 1912 hafi tunglið verið nær jörðu en verið hafði í um 1.400 ára skeið.  Jafnframt benda þeir á að einmitt þennan almanaksdag er jörðin á braut sinni nálægust sólu. (Svipað í dag  og er 5. janúar í ár! ).  Saman hafa þessir kraftar eins og kunnugt er áhrif á sjávarföllin og stórstraumsflóðið hefur því orðið sérlega mikið þessa daga í byrjun ársins. Síðan aftur, en þó lítið eitt minna um 28 dögum síðar á næsta fulla tungli.

En hvað hefur þetta með borgarísinn frá Grænlandi að gera og útbreiðslu hans á suðlægari slóðum, vitandi það að sjávarfallabylgjan er ekki þess megnug að flytja nokkurn skapaðan hlut ?

Til að skilja orsakasamhengið verður maður að þekkja hegðan íssins á þessum slóðum.  Það er alls ekki nýtt að var löngu þekkt að stórir borgarísjakar geta á þessum slóðum borist langt til suðurs undan austurströnd Ameríku þar til til bráðna í heitari sjó. Skýringarmyndin sem fengin er af undirsíðu NASA (Texas State University) og sýnir m.a. hafstraumakerfi undan vestur Grænlandi og afstöðu til ísins sem grandaði Titanic.

Þegar jökull kelfir í sjó fram brotna stór stykki sem berast út haf.  Straumakerfið er veikt og sjórinn kaldur.  Því getur borgarís verið að lóna lengi á Baffinsflóa og Davissundi gjarnan samfrosta við hefðbundinn hafís, þar til sterkur Labradorstraumurinn fangar ísinn og ber hann til suðurs með strönd Labrador og í áttina til Nýfundalands.  Á þeirri vegferð er algengara en hitt að stærri borgarbrotin strandi á grynningum norður af Nýfundalandi.  Á endanum, stundum að nokkrum árum liðnum, losnar þó um þau og rekur þá áfram til suðurs og út á Miklabanka og þess vegna á þær slóðir þar sem Titanic var í sinni fyrstu áætlunarferð vestur um haf.

Kenning þeirra Olson og félaga gengur sem sagt út á það að há sjávarstaða við stjarnfræðilega atburðinn  4. janúar hafi losað um fjölda strandaðra borgarísjaka, sem síðan á næstu þremur  mánuðum hafi borist með Labradorstraumnum inn á hefðbundnar siglingarleiðir.

Hvað sem því líður er vitað að óvenju mikið var um ís þetta vor suður af Nýfundnalandi og í áðurnefndri ritgerð Örnólfs er talað um mesta ís í 60 ár á þessum slóðum. Dæmi voru um það að sjóför hefðu þurft að slá af og bíða átekta vegna mikils íss um svipað leyti og Titanic var á ferðinni.  Mest hefur það verið hefðbundinn rekís með borgarbrotum af ýmsum stæðrum og gerðum.  

Útbreiðsla íss er háð mörgum þáttum, ísflæði, vindafari, hafstraumum, hita og seltu sjávar og við Nýfundnland að auki strand jakanna.  Ef til vill á þessi kenning við rök að styðjast, en við skulum líka hafa það hugfast að mögulega hefur óvenjuleg ísútbreiðsla vorið 1912 allt eins getað verið tilviljun.

Talað hefur verið um að hiti sjávar hafi verið um eða undir 0°C þar sem Titanic sökk og fólkið sem svamlaðið  í sjónum ofkælst undir eins. Miklum og bráðnandi ís fylgir kaldur sjór.  Á slóðum slyssins eru ein skörpustu hitaskil í sjónum sem um getur, þar sem svallkaldur Labradorsjórinn kemur í veg fyrir heitan Golfstrauminn (N-Atlantshafsstrauminn). Staðsetning þessara skila sveiflast til og þannig er sjórinn í dag (skv sjávarhitakorti) um 6-8°C, en stutt bæði um mun kaldari sjó norðurundan og að sama skapi eru 16-18°C nokkru sunnar.  Labradorstraumurinn, breytileiki hans og framburður á lítt söltum og köldum sjó suður á bóginn og blöndun við þann heitari, er ein af stóru gátum haffræðinnar og langt í land að menn skilji sveiflur hans til fulls.  

Í dag er fylgst mjög náið með borgarís og birti hér til gamans kort dagsins af opinberum vef Kanada, þar sem brotin eru talin í fyrirfram skilgreindum reitum.  Titanic hefði í dag hæglega komist í leiðar sinnar enda allur ís langt norðan siglingarleiðar skipsins í ferðinni örlagaríku fyrir 100 árum. 

Frekari umfjöllum NASA er hér

Vorkoman og blómgun plantna

Þeir eru margir vorboðarnir og teiknin í náttúrunni sem vísa til þess að náttúran er að hrista af sér hlekki veturs.  Margir horfa til komu farfuglanna, aðrir til þess hvenær græn nálin fer að sýna sig á ræktuðu landi o.s.frv.

Veðurmælingar og -athuganir geyma nokkuð langa sögu um þætti eins og þá hvenær snjóar síðast að vori og hægt er að skoða langtímaleitni fyrir ýmsar stöðvar einhverja áratugi.   Eins síðast frostnóttinn og þannig mætti áfram telja.  Ég veit hins vegar ekki til þess að fylgst sé með kerfisbundnum hætti á dagsetningu komu ýmissa farfugla, nema e.t.v. allra síðustu árin.  Í Mývatnssveit er leysing íssins á Mývatni mikilvægur vorboði.  Eru til skrifaðar og samræmdar athuganir á ísalokum þar í sveit ?  Mér er það til efs.

Víða úti í heimi eru til áreiðanlegar athuganir á blómgunartíma ýmissa plantna.  Þekktastar eru upplýsingar um dagsetningu blómgunar kirsuberjatrjánna í Kyoto í Japan, en þær teygja sig allt aftur til ársins 801.  Þó ekki samfelldar. Að jafnaði eru kisuberjatréin í fullum blóma 7. apríl í Kyoto, en mikill breytileiki er á milli ára. Japanska ferðamálaráðið gefur út spár um blómgun (sjá hér), en þeir sem til þekkja segja hanna fegurðar- og sjónarspil. 

Hér á landi hefur nú verið hrint af stokkunum verkefni sem hefur það að markmiði að vakta blómgunartíma nokkurra tegunda í ólíku umhverfi. Sjálfboðaliðar á nokkrum stöðum víðt ogg breytt um landið hafa tekið að sér að vakta blómgun nokkurra plöntutegunda frá vorinu 2010.  Einkum er fylgst með lambagrasi og holtasóley, en aðrar tegundir koma við sögu, en þó ekki trjágróður.  SÓLEY heitir verkefnið og í nýrri skýrslu þess sem þau Þóra Ellen Þórhallssdóttir, Guðmundur Ingi Guðbrandsson og Kristín Svavarsdóttir tóku saman segir m.a.:  "Breytingar á tímasetningu þroskunarfræðilegra atburða, ekki síst blómgun plantna, eru taldar vera einn næmasti líffræðilegi mælikvarðinn á hnattrænar loftslagsbreytingar."

Blómgunartíminn er vissulega háður veðri, einkum hita eins og gefur að skilja, en líka hve lengi klaki helst í jörðuog sólskini.  Einnig  hafa hitasveiflur, ekki síst dægursveiflan mikið að  segja, tíðni næturfrosta, þó svo að meðalhiti vorsins sé vænlegur. 

Ég mun fjalla frekar um þessa óbeinu "veðurmæla" og hvernig upplýsingar um blómgun úti í heimi hafa nýst við mat ða langtímaleitni hita. 

 

Heiðarleg tilraun

Hitinn komst í 18,2°C á skeytastöðinni á Skjaldþingsstöðum í Vopnafirði í dag.  Þannig vantaði aðeins 0,1°C upp á að jafna marshitametið frá Sandi í Aðaldal frá 1948.

Þessi atlaga var alveg hreint með ágætum og niðurstaðan hefði þess vegna getað orðið á hinn veginn. 

17 stiga hiti mælidst á nokkrum stöðum á Austfjörðum. Mátti sjá á hitaritunum að eftir hádegi hlýnaði nokkuð snögglega og mesti þeyrinn gekk yfir á næstu 2 til 3 klst. Vindur var víða með þessu 10-15 m/s. 

Á Skjaldþingsstöðum voru 7 stig og hægur vindur kl. 12, en á þremur klst. hvessti og hlýnaði upp í 17 stig. Þetta er hitahækkun um 10°C á 3 klukkustundum !

En hvað sem öðru líður að það fær gamla hlýindametið á að standa a.m.k. í einhver ár til viðbótar. 

Ljósm: Ari Guðmar (fagrihjalli13.123is)  

Hvernig fer með hitann í dag ?

Nú líður senn að því síðar að hlýjasta loftið í þessum kafla komst norður yfir heiðar og austur á land.  Sá á mæli Vegagerðarinnar á Öxnadalsheiði að þar fór hiti úr 4 stigum í 8 nú á tíunda tímanum. 

Margir eru spenntir að sjá hvort atlaga verði gerð að marshitameti landsins frá 1948 þegar mældust 18,3°C á Sandi í Aðaldal. 

Hlýja loftið sem nú þegar hefur gert vart við sig til fjalla sbr. Öxnadalsheiði og fleiri mæla á fjallvegum þarf að komast niður í byggð þar sem það hlýnar um allt að 1°C á hverja 100 metra sem það sígur.  Hnúkaþeyrinn hjálpar til og eins sú staðreynd að enn hvessir eftir því sem líður á daginn.  Hins vegar er sólarlítið eða alveg sólarlaust og vinnur það heldur á móti.  Hiti loftsmassans (í hæð) ástamt vindi eru þó mikilvægari þættir á þessum árstíma upp á það að kreista hitann upp í hæstu hæðir.

Spákortið er úr fórum HIRLAM af Brunni Veðurstofunnar og gildir kl. 15 í dag (26. mars).  Þykktin (500/100 hPa) nær 550 dekametrum austanlands og hiti í 850 hPa (um 1.250 metra hæð) er spáð 7 til 8°C.  Slík hlýindi þarna uppi þætti bara allgott um mitt sumar ! Kjarni mestu hlýindanna far þó fljótt yfir, en það hjálpar að fá þau um miðjan dag fremur að næturlagi. 

Líklegir hitavænir mælistaðir í dag eru  t.d.: Skjaldþingsstaðir í Vopnafirði, Seyðisfjörður eða Hallormsstaður á Héraði.  Einnig Miðfjarðarnes á Strönd, Ásbyrgi, eða jafnvel Mánárbakki á Tjörnesi.

En allt skýrist þetta upp úr kl. 18 !